Эл Ортэр

Эл Ортэр
Агульная інфармацыя
Пол	мужчынскі пол
Спецыялізацыя	кіданне дыска
Нарадзіўся	19 верасня 1936(1936-09-19)[…] Нью-Ёрк, Нью-Ёрк, ЗША
Памёр	1 кастрычніка 2007(2007-10-01)[…] (71 год) Fort Myers[d], акруга Лі[d], Фларыда, ЗША
Грамадзянства	ЗША
Альма-матар	Канзаскі ўніверсітэт Sewanhaka High School[d] West Islip High School[d]
Рост	192 см
Вага	125 кг
IAAF	14351541
Афіцыйны сайт (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Альфрэд Адольф (Эл) Ортэр (англ.: Alfred Adolf «Al» Oerter, 19 верасня 1936, Асторыя, Куінс, Нью-Йорк — 1 кастрычніка 2007, Форт-Маерс, Фларыда) — амерыканскі лёгкаатлет (кіданне дыска), чатырохразовы алімпійскі чэмпіён 1956, 1960, 1964, 1968 гадоў. Усталяваў чатыры сусветныя рэкорды.

Другім у гісторыі перамог у індывідуальных відах на чатырох Алімпійскіх гульнях (першым быў яхтсмен Пауль Эльвстром, пазней гэта дасягненне паўтарылі лёгкаатлет Карл Льюіс, яхтсмен Бэн Эйнслі, плывец Майкл Фелпс, барчыха Каоры Іцё і Міхаін Нуньес).

Біяграфія

Спартыўная кар’ера

Пачатак спартыўнай кар’еры

Эл Адольф «Эл» Ортэр малодшы нарадзіўся 19 верасня 1936 года ў Асторыі (Нью-Ёрк) у сям’і выхадцаў з Венгрыі. Хлопчык пачаў заняткі спортам з пяці гадоў. Мама была супраць захапленняў сына, паколькі з дзяцінства (і ўсё наступнае жыццё) Эл пакутаваў ад высокага ціску. Бацька, які займаўся ў маладосці баскетболам, наадварот, заахвочваў цікавасць да спорту. Пачынаў Эл з гульнявых відаў спорту — бейсбол, баскетбол. З сямі гадоў хлопчык пачаў мэтанакіравана займацца з абцяжарваннямі. Ужо ў юным узросце Эл вылучаўся сярод аднагодкаў ростам і целаскладам. Яму даводзілася ўдзельнічаць у самых розных школьных спаборніцтвах, уключаючы лёгкую атлетыку. Вясной 1952 года Эл выступаў за школьную каманду ў забегу на мілю, і яму пад ногі выпадкова трапіў дыск. Ён падняў і выкінуў з дарожкі спартыўны снарад, які паляцеў нечакана далёка.

Невялікае здарэнне не схавалася ад вачэй школьных трэнераў, і яго запрасілі паспрабаваць свае сілы ў кіданні дыска. Неўзабаве пасля пачатку заняткаў на адным са стартаў ён кінуў палегчаны юніёрскі снарад на 184 футы 2 цалі (56,15 м) і ўсталяваў нацыянальны рэкорд для атлетаў свайго ўзросту. Даходы сям’і не дазвалялі прайсці платнае навучанне ў прэстыжнай навучальнай установе, але дапамагла спартыўная кар’ера, якая паспяхова складвалася — адразу некалькі ВНУ прапанавалі перспектыўнаму юнаку стыпендыю. Ён абраў Універсітэт Канзаса, куды паступіў у 1954 годзе. Эл вучыўся ў адной групе з Уілтам Чэмберленам. Будучая зорка НБА тады яшчэ не вызначыўся са спартыўнымі прыхільнасцямі і трэніраваўся на дзесяціборца. Ортэр дапамагаў яму з трэніроўкамі ў кіданні дыска. Эл пачаў супрацоўніцтва з трэнерам Білам Істанам, які падрыхтаваў за сваю кар’еру 8 алімпійскіх чэмпіёнаў.

1956—1960 гады

Спартсмены ЗША ў тыя гады дамінавалі ў спартыўных кіданнях. На свае першыя гульні у кар’еры 19-гадовы Ортэр адправіўся перспектыўным пачаткоўцам каманды. Ён не значыўся сярод прэтэндэнтаў на перамогу, маючы па сезоне ў 1956 годзе толькі шосты вынік у свеце. Уласна, так было і на ўсіх наступных гульнях — Ортэр ніколі не выйграваў перадалімпійскія адборачныя спаборніцтвы. Аднак ужо першы кідок атлета ў алімпійскім фінале на 56,30 м пакінуў ззаду ўсіх супернікаў. Рэкардсмен свету Форчун Гордзіен, які лічыўся фаварытам, нічога не змог супрацьпаставіць Ортэру, адстаўшы больш чым на паўтары метры. На прэс-канферэнцыі пасля спаборніцтваў юнак заявіў, што не сыдзе са спорту, пакуль не заваюе 5 залатых алімпійскіх медалёў.

Праз год пасля Гульняў у Мельбурне, у чэрвені 1957 года, Ортэр трапіў у цяжкую аўтамабільную катастрофу і каля года аднаўляўся, вярнуўшыся на ранейшы ўзровень. У 1959 годзе ён заваяваў золата на Панамерыканскіх гульнях. У 1962 годзе атлет упершыню пабіў сусветны рэкорд, кінуўшы снарад за 200 футаў (61,10 м).

У амерыканскай камандзе панавала вельмі сяброўская атмасфера. На адборы да Гульняў 1960 года Ортэр прайграў свайму тагачаснаму пастаяннаму суперніку Рычарду Бабку. Перад алімпійскім фіналам, Рычард падышоў да Эла і патлумачыў яму яго памылку: ён недапрацоўвае поўны махавы рух з-за левай рукі. Савет дапамог, і першым жа кідком на 59,18 м Эл абышоў усіх супернікаў і ўсталяваў алімпійскі рэкорд; Бабка фінішаваў другім.

Матчы СССР — ЗША

У 1958 годзе Ортэр прыняў удзел у першым матчы СССР — ЗША па лёгкай атлетыцы. Праз год Ортэр выйграў наступныя спаборніцтвы, якія праводзіліся ў Філадэльфіі. Гэтыя матчы ў 1960-я гады сталі аднымі з найбольш прэстыжных міжнародных спаборніцтваў (тады па лёгкай атлетыцы чэмпіянаты свету яшчэ не праводзіліся). У перыяд канфрантацыі паміж дзвюма звышдзяржавамі сустрэчы таксама мелі асаблівы палітычны статус.

Ортэр увайшоў у групу з 9 спартсменаў, якія ўступілі ў канфлікт з аматарскай лёгкаатлетычнай асацыяцыяй ЗША. На думку спартсмена, асацыяцыя прапаноўвала празмерна цяжкія ўмовы ў графіку спаборніцтваў, пры гэтым не асабліва клапоцячыся станам спартсменаў і пераследуючы ўласныя інтарэсы. У 1958 годзе ў Ортэра дома засталася цяжарная жонка; тым не менш, асацыяцыя адмовілася аплаціць Ортэру пералёт дадому пасля заканчэння матчу, настойваючы на тым, што ён павінен працягнуць выступ у складзе каманды на іншых спаборніцтвах. Вяртанне дадому спартсмену ласкава аплаціў савецкі бок. У 1961 годзе Эл адмовіўся прымаць удзел у чарговым матчы ў складзе зборнай ЗША.

1961—1964 гады

Эл Ортэр у 1968 годзе

У 1964 годзе, за тыдзень перад Гульнямі ў Токіа, спартсмен пашкодзіў шыйныя пазванкі, і лекары настойвалі на тым, што ён павінен узяць паўзу мінімум у 6 тыдняў. Аднак Ортэр вырашыў выступіць на спаборніцтвах. Спартсмен з’явіўся ў сектары з шыйным бандажом, абкладзены мяшэчкамі з лёдам. У фінальных спаборніцтвах ён ішоў трэцім да пятай спробы. У ёй, зняўшы і выкінуўшы бандаж, Эл упершыню ў кар’еры кінуў дыск за 200 футаў (61,00 м). Перад гульнямі фаварытам лічыўся рэкардсмен свету Лудвік Данек з Чэхаславакіі. Тым не менш асноўным канкурэнтам Ортэра ў фінале стаў нямецкі атлет Лотар Мілдэ. Амерыканскі атлет зноў перамог з алімпійскім рэкордам і так пракаментаваў свой выступ: «Гэта Алімпійскія Гульні. За іх вы паміраеце».

На сваіх чацвёртых Гульні ў Мехіка спартсмен зноў выступаў з траўмай — надрывам мышцы сцягна. Фаварытам тады лічыўся яго таварыш па камандзе Джэй Сільвестэр. Тым не менш, Ортэр перамог з алімпійскім і асабістым рэкордам 64,78 м. У фінале ён паказаў выдатную серыю, тры разы паслаўшы снарад за 64 метры. Пасля свайго пераможнага выступу атлет заўважыў: «Я спаборнічаю не з супернікамі, я спаборнічаю з гісторыяй».

Усяго Альфрэд Ортэр 6 разоў станавіўся чэмпіёнам ЗША і чатыры разы біў сусветныя рэкорды: 61,10 м, 62,45 м (1962), 62,62 м (1963), 62,94 м (1964). Пасля Гульняў у Мехіка Ортэр у першы раз сышоў з вялікага спорту, заявіўшы, што яму складана дзяліць спорт з працай і ён павінен больш надаваць часу сваёй сям’і.

1975—1984 гады

У 1975 годзе атлет прыняў удзел у здымках дакументальнага фільма аб алімпійскай зборнай. Яго трохі зачапіў тытул «былы чэмпіён», які прагучаў у карціне, і ён вырашыў вярнуцца ў сектар. Пасля 8-гадовага перапынку атлет вярнуўся да рэгулярных трэніровак. Некаторы час ён займаўся з ізраільскім спецыялістам Гідэонам Арыэлем, які вывучаў біямеханіку рухаў Ортэра. Арыэль пераканаў спартсмена, што і пасля сарака ён здольны паказваць вельмі высокія вынікі.

У 1980 годзе ЗША байкатавалі Гульні ў Маскве, але перадалімпійскія адборачныя спаборніцтвы былі праведзены ў загадзя абумоўленыя тэрміны. На іх Ортэр паказаў высокі вынік 65,56 м, аднак канкурэнцыя была такая вялікая, што гэтага хапіла толькі для чацвёртага месца. Ён выступіў на альтэрнатыўных Алімпійскіх гульнях і заняў другое месца з вынікам 60,76 м. У тым жа годзе спартсмен ва ўзросце 43 гадоў устанавіў асабісты рэкорд 69,47 м, перасягнуўшы папярэдні амаль на 5 метраў.

Праз 4 гады Ортэр паўтарыў спробу адабрацца на Гульні ў Лос-Анджэлесе, але паўнавартасна выступіць перашкодзіла траўма ахілава сухажылля. Пасля гэтага ён сышоў з лёгкай атлетыкі, хоць аж да 60 гадоў прымаў удзел у ветэранскіх спаборніцтвах. «Я сыходжу са спорту таксама як і прыйшоў у яго — атрымліваючы задавальненне ад кідання дыска».

Жыццё па-за спортам

Пасля заканчэння універсітэта Ортер уладкаваўся на працу ў авіябудаўнічай галіне ў Grumman Corporation. Каля 30 гадоў Ортэр прапрацаваў у IT сферы, на пазіцыі камп’ютарнага аналітыка. Яму здаралася пакідаць сваю працу на працяглы час, але ён заўсёды знаходзіў поўнае паразуменне і падтрымку з боку кіраўніцтва кампаніі. Са слоў спартсмена, яму як знакамітасці ніколі не рабілі ніякіх патуранняў.

Апошнія гады пражываў у горадзе Бабілон у штаце Нью-Ёрк. Быў двойчы жанаты. Першы шлюб з Карыне Бенедэта (1958—1975) скончыўся разводам, у гэтым шлюбе нарадзілася дзве дачкі. Другі шлюб з Кэці Кэрал (1983—2007). Другая яго жонка ў мінулым была спартсменкай, займалася скачкамі ў даўжыню і яны пазнаёміліся на спаборніцтвах. Пасля выхаду на пенсію ў 1990-я гады Ортэр некаторы час працаваў матывацыйным прамоўцам. Захапляўся абстрактным жывапісам.

У 2003 годзе Ортэр быў вымушаны звярнуцца да лекараў у сувязі з праблемамі з сардэчна-сасудзістай сістэмай. Спецыялісты настойвалі на неадкладнай перасадцы сэрца. Ортэр адмовіўся, сказаўшы: «Я пражыў цікавае жыццё, хай усё застанецца як ёсць». Эл Ортэр памёр ад сардэчнага прыступу 1 кастрычніка 2007 года.

Характар, спартыўныя здольнасці

Ортэр у сваіх інтэрв’ю адзначаў, што ў яго ніколі не было таго, каго ён мог назваць сваім трэнерам. Усяго ў сваім жыцці ён дамагаўся перш за ўсё ўласнымі намаганнямі. Ортэр сцвярджаў, што яго ніколі не трэба было прымушаць трэніравацца. Сам па сабе кідковы рух, нават выкананы з поўнай аддачай, не прыносіў непрыемных адчуванняў. Заўсёды кідок дыска дастаўляў задавальненне, пастаяннае ўдасканаленне тэхнікі захапляла зноў і зноў.

Эл Ортер быў з тых спартсменаў, якія былі выдатна адораны фізічнымі дадзенымі ад прыроды. Спартсмен лічыў ключавымі для дыскабола практыкаванні з абцяжарваннямі. Ён займаўся са штангай аж да апошніх гадоў свайго жыцця. Тыповым практыкаваннем быў жым лежачы, нагрузка — 200 кг. Падчас трэніровак ён выкарыстоўваў, як сам яго называў, «метад ручніка». Трэніроўка заключалася ўсяго толькі ў шматразовым кіданні дыска, звычайна 80-100 кідкоў за занятак. Лепшая спроба адзначалася ручніком, і атлет імкнуўся яе перасягнуць. Займацца спартсмен любіў у поўнай адзіноце. Мясцовая адміністрацыя выдзеліла Ортэру адасоблены куток з сектарам у парку недалёка ад яго дома, і ён аддаваў перавагу рыхтавацца да спаборніцтваў там.

Таварыш па камандзе Гаральд Коналі, адклікаючыся пра Ортэра, згадваў яго рэдкую псіхалагічную ўстойлівасць. Хваляваўся Эл да спаборніцтваў, а ўступіўшы ў сектар, дэманстраваў поўную ўпэўненасць у сваіх сілах. Яшчэ да выканання першай спробы Ортэр дэмаралізоўваў гэтым праціўнікаў.

Прызнанне

У 1996 годзе Ортэру быў нададзены гонар унесці факел на стадыён падчас адкрыцця Алімпійскіх гульняў у Атланце. Эл перадаў факел Эвандэру Холіфілду. У 2012 годзе лёгкаатлет быў абраны ў Залу славы IAAF. У 2009 годзе ў парку Флашынг-Медаус адкрыўся спартыўны рэкрэацыйны цэнтр імя Эла Ортэра.

Ортэр прымаў удзел у здымках некалькіх дакументальных фільмаў пра спорт. У 1975 годзе ён здымаўся ў эпізодзе дакументальнага серыяла «The Way It Was» аб падрыхтоўцы атлетаў да алімпійскіх стартаў.

Літаратура

• Don Holst, Marcia S. Popp. American Men of Olympic Track and Field: Interviews with Athletes and Coaches. — McFarland, 2004. — С. 1. — 216 с. — ISBN 9780786419302.
• Richard J. Noyes. Guts in the Clutch: 77 Legendary Triumphs, Heartbreaks, and Wild Finishes in 12 Sports. — Richard J. Noyes, 2009. — С. 2. — 330 с. — ISBN 9781439202241.
• Joseph M. Turrini. The End of Amateurism in American Track and Field. — University of Illinois Press, 2010. — С. 3. — 268 с. — ISBN 9780252077074.
• Max Davidson. Fields Of Courage: The Bravest Chapters in Sport. — Hachette UK, 2011. — С. 4. — 256 с. — ISBN 9780748117840.