Яшунай

Яшунай
	Герб
Краіна	Літва
Павет	Вільнюскі
Раён	Шальчынінкайскі
Сянюнія	Яшунайская
Каардынаты	54°26′20″ пн. ш. 25°18′40″ у. д.HGЯO
Ранейшыя назвы	Яшуны
Насельніцтва	642 чал. (2011);
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Яшунай (літ.: Jašiūnai, традыцыйная беларуская назва — Яшуны) — мястэчка ў Літве, на рацэ Мерачанка. Цэнтр сянюніі Шальчынінкайскага раёна Вільнюскага павета. Насельніцтва 1879 чал. (2001). Знаходзіцца за 17 км на паўночны захад ад Шальчынінкая, за 18 км ад Вільнюса.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Яшуны як вялікакняжацкае ўладанне датуецца 1402. Мясціна знаходзілася на ўскраіне Рудніцкай пушчы. У пачатку XVI стагоддзя тут збудавалі першы каталіцкі храм (існаваў да першай паловы XVII стагоддзя).

На мяжы XVI і XVII стагоддзяў Яшуны перайшлі ў валоданне Радзівілаў. У часы Рэфармацыі тут пачаў дзейнічаць кальвінскі збор. У XVIII стагоддзі збор разабралі, а на яго месцы збудавалі драўляную каталіцкую капліцу (існавала да пачатку XIX стагоддзя).

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Яшуны апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Віленскім павеце. У 1811 годзе маёнтак набыў Ігнацій Балінскі, па смерці якога ў 1819 годзе Яшуны перайшлі да яго сына Міхала. У 1824—1828 гадах тут збудавалі новы палац, утварылі парк. Цягам 1820—1830-х гадоў сядзіба Балінскіх была значным культурным асяродкам на Віленшчыне. У маёнтку спыняліся Тамаш Зан, Юльюш Славацкі, Антоній Эдвард Адынец, Юзаф Мяноўскі, Андрэй Бенедыкт Клангевіч і інш. Па смерці Міхала Балінскага (1864) Яшуны перайшлі да яго сына Канстанціна. У XIX стагоддзі ў маёнтку працавала цагельня, з 1886 года — папяровая вытворчасць.

8 кастрычніка 1920 года пад Яшунамі, пры пераправе цераз Мерачанку, адбылася дзвюхгадзінная бойка паміж Беларуска-Літоўскай дывізіяй Люцыяна Жалігоўскага і літоўскім аддзелам. Ліцвіны страцілі некалькі чалавек забітымі і параненымі. Таго ж года Яшуны апынуліся ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводства. У 1929 завяршылася будова Касцёла Святога Яна Хрысціцеля.

У 1939 годзе Яшуны апынуліся ў складзе Літвы. У 1941 годзе нацысты знішчылі ў мястэчку 575 чалавек, галоўным чынам яўрэяў. Цягам 1950—1995 гадоў Яшуны былі цэнтрам сельсавета. У 2001 годзе адбылося афіцыйнае зацверджанне герба вёскі.

Даўнія графічныя выявы мястэчка
Н. Орда, XIX ст.
Іншая версія
Палац
Магіла Яна Снядэцкага

Насельніцтва

XIX стагоддзе: 1882 год — 344 чал.; 1885 год — 142 чал.^[1]
XX стагоддзе: 1959 год — 537 чал.; 1970 год — 367 чал.; 1977 год — 540 чал.; ; 1979 год — 725 чал.; 1985 год — 642 чал.; 1986 год — 543 чал.; 1989 год — 506 чал.
XXI стагоддзе: 2001 год — 879 чал.

Інфраструктура

Каля мястэчка дзейнічае аднайменная чыгуначная станцыя.

Славутасці

Касцёл Святога Яна Хрысціцеля (1929)
Могілкі Балінскіх (1830)
Сядзібна-паркавы комплекс Балінскіх (1824)

Вядомыя асобы

У Яшунах пахаваны беларускі паэт, сатырык, журналіст і мастак Іван (Янка) Маразовіч (1895—1937).

Зноскі

↑ Яшуны // Географическо-статистический словарь Российской империи. T. 5: Таарджалъ — Яя. — СПб, 1885. — С. 1000.

Літаратура

Jaszuny // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy (польск.). — Warszawa, 1882. S. 509.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Яшунай

[1] Яшуны // Географическо-статистический словарь Российской империи. T. 5: Таарджалъ — Яя. — СПб, 1885. — С. 1000.

[1]