Яшунай

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Мястэчка
Яшунай
літ.: Jašiūnai
Герб
Герб
Сядзіба Балінскіх
Сядзіба Балінскіх
Краіна
Павет
Раён
Сянюнія
Каардынаты
Ранейшыя назвы
Яшуны
Насельніцтва
  • 642 чал. (2011)
Часавы пояс
Яшунай на карце Літвы
Яшунай (Літва)
Яшунай

Яшунай (літ.: Jašiūnai, традыцыйная беларуская назва — Яшуны) — мястэчка ў Літве, на рацэ Мерачанка. Цэнтр сянюніі Шальчынінкайскага раёна Вільнюскага павета. Насельніцтва 1879 чал. (2001). Знаходзіцца за 17 км на паўночны захад ад Шальчынінкая, за 18 км ад Вільнюса.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Першы пісьмовы ўспамін пра Яшуны як вялікакняжацкае ўладанне датуецца 1402. Мясціна знаходзілася на ўскраіне Рудніцкай пушчы. У пачатку XVI стагоддзя тут збудавалі першы каталіцкі храм (існаваў да першай паловы XVII стагоддзя).

Міхал Балінскі

На мяжы XVI і XVII стагоддзяў Яшуны перайшлі ў валоданне Радзівілаў. У часы Рэфармацыі тут пачаў дзейнічаць кальвінскі збор. У XVIII стагоддзі збор разабралі, а на яго месцы збудавалі драўляную каталіцкую капліцу (існавала да пачатку XIX стагоддзя).

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Яшуны апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Віленскім павеце. У 1811 годзе маёнтак набыў Ігнацій Балінскі, па смерці якога ў 1819 годзе Яшуны перайшлі да яго сына Міхала. У 18241828 гадах тут збудавалі новы палац, утварылі парк. Цягам 18201830-х гадоў сядзіба Балінскіх была значным культурным асяродкам на Віленшчыне. У маёнтку спыняліся Тамаш Зан, Юльюш Славацкі, Антоній Эдвард Адынец, Юзаф Мяноўскі, Андрэй Бенедыкт Клангевіч і інш. Па смерці Міхала Балінскага (1864) Яшуны перайшлі да яго сына Канстанціна. У XIX стагоддзі ў маёнтку працавала цагельня, з 1886 года — папяровая вытворчасць.

8 кастрычніка 1920 года пад Яшунамі, пры пераправе цераз Мерачанку, адбылася дзвюхгадзінная бойка паміж Беларуска-Літоўскай дывізіяй Люцыяна Жалігоўскага і літоўскім аддзелам. Ліцвіны страцілі некалькі чалавек забітымі і параненымі. Таго ж года Яшуны апынуліся ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводства. У 1929 завяршылася будова Касцёла Святога Яна Хрысціцеля.

У 1939 годзе Яшуны апынуліся ў складзе Літвы. У 1941 годзе нацысты знішчылі ў мястэчку 575 чалавек, галоўным чынам яўрэяў. Цягам 19501995 гадоў Яшуны былі цэнтрам сельсавета. У 2001 годзе адбылося афіцыйнае зацверджанне герба вёскі.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

  • XIX стагоддзе: 1882 год — 344 чал.; 1885 год — 142 чал.[1]
  • XX стагоддзе: 1959 год — 537 чал.; 1970 год — 367 чал.; 1977 год — 540 чал.; ; 1979 год — 725 чал.; 1985 год — 642 чал.; 1986 год — 543 чал.; 1989 год — 506 чал.
  • XXI стагоддзе: 2001 год — 879 чал.

Інфраструктура[правіць | правіць зыходнік]

Каля мястэчка дзейнічае аднайменная чыгуначная станцыя.

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

Касцёл Святога Яна Хрысціцеля
  • Касцёл Святога Яна Хрысціцеля (1929)
  • Могілкі Балінскіх (1830)
  • Сядзібна-паркавы комплекс Балінскіх (1824)

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

У Яшунах пахаваны беларускі паэт, сатырык, журналіст і мастак Іван (Янка) Маразовіч (1895—1937).

Зноскі

  1. Яшуны // Географическо-статистический словарь Российской империи. T. 5: Таарджалъ — Яя. — СПб, 1885. — С. 1000.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]