Ічан-Кала

Ічан-Кала*
Itchan Kala**
Сусветная спадчына ЮНЕСКА
Краіна	Узбекістан
Тып	Культурны
Крытэрыі	ii, iv, v
Спасылка	543
Рэгіён***	Азія і Акіянія
Гісторыя ўключэння
Уключэнне	1990  (14 сесія)
* Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА

Сусветная спадчына ЮНЕСКА, аб’ект № 543 рус. • англ. • фр.

Іча́н-Кала́ (узб.: Ichan Qa'la) — унутраны горад Хівы ва Узбекістане, прадстаўляе сабою комплекс гістарычных помнікаў і з'яўляецца аб'ектам са спісу Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Паходжанне назвы

Паводле легенды аб заснаванні горада, ён вырас вакол калодзежа Хейвак, вада з якога мела дзіўны смак. Калодзеж быў выкапаны па загаду Сіма, сына біблейскага Ноя. У Ічан-Кале і сёння можна пабачыць гэты калодзеж. Хіва была адным з гарадоў старажытнага Харэзма, буйной дзяржавы на захадзе Цэнтральнай Азіі, на поўдзень ад Аральскага мора.

З 16 ст. горад стаў сталіцай Хівінскага ханства. Сучасная назва Хіва паўстала ў 18 ст.

Гісторыя

Паводле археалагічных дадзеных, Хіва была заснавана болей за 2500 гадоў таму.

Горад выпрабаваў мноства ўзрушэнняў, звязаных з міжусобіцамі ўзбекскіх ханаў і набегамі качэўнікаў — туркменаў і казахаў. Вялікія страты Хіве нанесла ўварванне пярсідскага Надзір-шаха ў сярэдзіне 18 ст. Толькі ў 1873 г. горад, апынуўшыся пад пратэктаратам Расійскай імперыі, перажыў новы пад'ём.

У 1919 годзе часткі Чырвонай Арміі зверглі ўладу Хівінскага хана. У 1920 годзе Хіва стала сталіцай Харэзмскай Савецкай Народнай Рэспублікі, а ў 1924 годзе гэтыя землі ўвайшлі ў склад Узбекскай і Туркменскай ССР, якія сталі незалежнымі ў 1991 годзе.

Комплекс Ічан-Кала

Большасць архітэктурных шэдэўраў Хівы засяроджана ў яе гарадскім ядры — Ічан-Кале, які займае тэрыторыю каля 30 га. Гэта «горад у горадзе» з магутнымі крэпаснымі сценамі, у якіх чацвёра варот — на кожны бок свету. Ад заходніх варот да ўсходніх пралегла адна з галоўных магістраляў, уздоўж якой засяроджаны асноўныя манументальныя збудаванні. Сярод іх мячэць Джума, маўзалеі Сеід Алаўдзіна і Пахлаван Махмуда, некалькі медрэсэ, мінарэт Іслам-Ходжа вышынёй 45 м і ханскі палац Таш-Хаўлі.

Непаўторны ансамбль Ічан-Калы ўключае 60 архітэктурных помнікаў і каля 400 традыцыйных жылых дамоў. Характэрнай рысай многіх збудаванняў з'яўляецца абліцоўка купалоў на вежах блакітнымі кафлямі і вычварны арнамент. Яркі прыклад — медрэсэ Мухамед-Амін-хана. Вялікую каштоўнасць прадстаўляе цытадэль Куня-Арк з магутнымі крэпаснымі сценамі вышынёй 10 м.

У спісе каштоўнасцяў агульначалавечага значэння Харэзм займае асобае месца як буйны ачаг сусветнай цывілізацыі і адзін з важнейшых цэнтраў на Вялікім шаўковым шляху.

Панарама Хівы

Літаратура

• Тысяча чудес света. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2007. — 336 с.