Алеуты

Алеуты
Алеуты ў традыцыйнай адзежы
Усяго: 3400 (ацэнка)
ЗША: 2800 (ацэнка) Аляска: 2800 (ацэнка) Расія: 482 (перапіс, 2010) Камчацкі край: 401 (2010) Беларусь: 6 (2009, перапіс)
Этнічныя мовы	англійская, руская, алеуцкая
Традыцыйныя рэлігіі (канфесіі)	праваслаўе, шаманізм, анімізм
Геаграфічна-моўная група	эскімоска-алеуцкая сям'я
Блізкія этнасы	эскімосы (інуіты)

Алеуты (саманазва: унанган) — карэннае насельніцтва Алеуцкіх астравоў, паўднёва-заходняй аканечнасці п-ва Аляска і некаторых прылеглых да яго дробных астравоў.

Колькасць і рассяленне

У ЗША да алеутаў належыць каля 2,8 тыс. чал., таксама алеутамі называе сябе частка эскімосаў паўднёва-заходняй Аляскі. У Расіі алеуты жывуць на Камандорскіх астравах, агульная колькасць — каля 0,5 тыс. чал.

Мова

Алеуцкая мова належыць да эскімоска-алеуцкай сям'і. Пераважная частка алеутаў перайшла на англійскую (у ЗША) і рускую (у Расіі) мовы.

Гісторыя

Продкі алеутаў паходзяць верагодна з Паўночна-Усходняй Азіі. Засяленне асноўнай часткі іх тэрыторыі адбывалася ва ўмовах міграцыі народаў Азіі ў Амерыку 10-12 тыс. гадоў назад. Назва "алеуты" была дадзена рускімі пасля адкрыцця ў XVIII ст. Алеуцкіх астравоў. З 1799 тэрыторыя алеутаў кіравалася Руска-Амерыканскай кампаніяй. У выніку сутыкненняў паміж рускімі і японцамі колькасць карэнных алеўтаў скарацілася ў 10 разоў. З'явіліся руска-алеўцкія крэолы. З пач. ХІХ ст. Руска-Амерыканская кампанія арганізоўвала гвалтоўнае перасяленне часткі алеутаў на незаселяныя да таго Камандорскія астравы і а-вы Прыбылава, а таксама на Курыльскія астравы, у Каліфорнію і г. д. У 1867 г. Алеўцкія астравы і Аляска прададзены ЗША.

Традыцыйная культура

Асноўны традыцыйны занятак алеутаў да кантактаў з еўрапейцамі — паляванне на марскіх звяроў (коцікаў, сівучаў, каланаў і інш.) і рыбалоўства. Дапаможнае значэнне мела збіральніцтва. Вырабляліся прылады для палявання і рыбалоўства, зброя з каменя, косці, дрэва, абцягнутыя скурай лодкі — шматвёсельныя байдары і невялікія байдаркі. Паселішча звычайна складалася з 2—4 вялікіх паўзямлянак.

Адзенне і абутак выраблялі са скураў марскіх жывёл. Паляўнічыя насілі драўляныя капелюшы — канічныя, альбо з адкрытым верхам, з падоўжаным вялікім казырком, упрыгожаныя разной косцю, сівучовымі вусамі, пёрамі. Асноўная традыцыйная ежа — мяса марскіх звяроў і птушак, рыба (пераважна ў сырым выглядзе), марскія беспазваночныя, водарасці, ягады, карэнні.

Сярод традыцыйных вераванняў алеутаў характэрныя вера ў духаў, шаманства.

Літаратура

• Алеуты // БЭ ў 18 т. Т. 1. Мн., 1996.
• Ляпунова Р. Алеуты // Народы России. М., 1994.
• Turner M. Lucien. An Aleutian Ethnography. Ed. L. Raymond Hudson. Fairbanks: University of Alaska Press, 2008.
• Veltre Douglas W. Aleut Unangax̂ Ethnobotany An Annotated Bibliography. Akureyri, Iceland: CAFF International Secretariat, 2006. ISBN 9979977809

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Алеуты

• Алеуты
• Камандорскія астравы
• Расійска-Амерыканская кампанія