Сацыніянства: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Антытрынітарызм''' або '''арыянства''', пазней '''сацыянства''' — кірунак кальвінісцкага руху, які з'явіўся з-за расколу на тле дыскусій вакол [[Догмат|до́гмата]] пра Тройцу. |
'''Антытрынітарызм''' або '''арыянства''', пазней '''сацыянства''' — кірунак кальвінісцкага руху, які з'явіўся з-за расколу на тле дыскусій вакол [[Догмат|до́гмата]] пра Тройцу. |
||
== Арыя == |
|||
[[Арыя]] (Ἄρειος, 256 - 336) быў хрысціянскім прэсвітэрам ў Александрыі, Егіпет. |
|||
== У Рэчы Паспалітай == |
== У Рэчы Паспалітай == |
Версія ад 10:30, 13 жніўня 2011
Антытрынітарызм або арыянства, пазней сацыянства — кірунак кальвінісцкага руху, які з'явіўся з-за расколу на тле дыскусій вакол до́гмата пра Тройцу.
Арыя
Арыя (Ἄρειος, 256 - 336) быў хрысціянскім прэсвітэрам ў Александрыі, Егіпет.
У Рэчы Паспалітай
Частка кальвіністаў Рэчы Паспалітай, якая прызнала традыцыйную інтэрпрэтацыю догмата пра Тройцу за непраўдзівую, утварыла ў 1562—1565 гадах уласны Збор, які яны называлі «меншым». Самі кальвінісцкія дысідэнты не называлі сябе арыянамі або антытрынітарыямі, называліся проста хрысціянамі або «братамі» («польскі братамі» і «літоўскімі братамі» — у залежнасці ад падданства). У 2-й пал. 16 ст. шматлікія арыянскія абшчыны ў ВКЛ былі ў Лоску, Клецку, Любчы, Іўі, Навагрудку. Арыяне мелі органы самакіравання, склікалі агульныя сіноды. Падзяляліся на 2 кірункі — памяркоўны і радыкальны.
Арыяне не былі арганізацыйна і ідэалагічна аднародным рухам, іх дзейнасць складалася з асабістых і групавых ініцыятываў, якія абмяркоўваліся на сумесных сустрэчах і ўхваляліся або адхіляліся. Пэўная ідэалагічная і арганізацыйная ўнармаванасць у арыянства з'явілася ў кан. 16 — пач. 17 ст., гэта ўніфікацыя звязаная з дзейнасцю Фаўста Соцына.
Два думкамі паміж польскімі братамі
Арыянства
Першапачаткова польскія браты выступалі супраць вучэння аб Тройцы, але яны не пярэчаць супраць дактрыны, што Хрыстос існаваў да яго нараджэння, а на думку арыянства ў чацвёртым стагоддзі. Пасля прыходу італьянцаў, браты сталі прымаць больш радыкальныя хрысталогія, што Ісус не існаваў да яго нараджэння.
Соцыянства
У 1-й пал. 17 ст. Арыянскі Збор Рэчы Паспалітай перарастае ў з'яву агульнаеўрапейскай значнасці. Цэнтрам рэчыпаспалітаўскага арыянства быў Ракаў, дзе адбываліся Сіноды і ў 1602 быў заснаваны Гімназіум, які пазней пераўтварыўся ў Вышэйшую школу. Таксама ў Ракаве знаходзілася арыянская друкарня, выданні якой былі вядомыя ў Еўропе.
Арыяне зведалі ганенні як з боку каталіцкай царквы, так і артадаксальны пратэстантаў. У 1638, паводле пастановы Сейма Рэчы Паспалітай, Гімназіум і друкарня ў Ракаве былі зачыненыя, а спроба арыянаў закласці новы цэнтр у Кіселіне на Валыні не мела поспеху. У 1658 Сейм Рэчы Паспалітай абвясціў, што арыяне на працягу 3 год павінны перайсці ў каталіцтва або выехаць з краіны пад страхам смерці. Большасць арыянаў падпарадкавалася пастанове, але вышэйшае кіраўніцтва, у т.л. усе ідэолагі, выехалі ў Нідэрланды. Хутка па эміграцыі рэчыпаспалітаўскіх арыянаў у Нідэрландах пачалі зваць «польскімі братамі» без розніцы на выхадцаў з Польшчы ці Літвы. У Нідэрландах у 1665—1668 пад кіраўніцтвам А. Вішаватага пачала выдавацца г. зв. Bibliotheca Fratrum Polonorum (Бібліятэка братоў польскіх), апошні том якой выйшаў у 1692 годзе.
Гл.таксама
Якуб з Калінаўкі, Пётр з Ганёндза, Павел з Візны, Пётр Гезка, Марцін Чаховіц, Лаўрэнцій Крышкоўскі, Сымон Будны, Васіль Цяпінскі, Пётр Бластус Кміта
Літаратура
- Царква: Пратэстанцкія цэрквы // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя.
- Антытрынітарыі // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя.