Любча

Гарадскі пасёлак Любча Замак Радзівілаў Герб Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Навагрудскі Сельсавет Любчанскі Каардынаты 53°45′07″ пн. ш. 26°03′26″ у. д. Гарадскі пасёлак з 1940 Вышыня цэнтра 142 м Водныя аб’екты Нёман Насельніцтва 1 004 чал. (1 студзеня 2022) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1597 Аўтамабільны код 4 СААТА 4243859904 Любча на карце Беларусі ±

Любча на Вікісховішчы

Любча — гарадскі пасёлак у Навагрудскім раёне, Гродзенскай вобласці Беларусі, на левым беразе р. Нёман. За 26 км на паўночны ўсход ад Навагрудка, 49 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня на лініі Баранавічы—Ліда. Цэнтр калгаса «Прынёманскі». Насельніцтва 1 081 чал. (2017).

Гісторыя

Мястэчка і замак у Любчы, XVII ст.

Гістарычны герб

Упершыню згадваецца ў 1401 г. у нямецкіх хроніках як аб’ект паходаў крыжакоў. У ВКЛ належала Храптовічам, Гаштольдам, Кішкам (Ян Кішка заснаваў тут Любчанскі замак (1581), школу і арыянскі храм, з XVII ст. — кальвінскі збор), з 1606 г. — Радзівілам. У 1590 г. кароль Жыгімонт Ваза надаў Любчы магдэбургскае права і герб. Радзівілы з мэтай эканамічнага умацавання і павялічэння мястэчка запрашае ў яго мяшчан з Менску, Новагародку і інш. каралеўскіх гарадоў.

У 1612 г. Пётр Бластус Кміта перавёз з Вільню ў Любчу друкарскае абсталяванне і заснаваў тут сваю друкарню. Пераважна яна абслугоўвала патрэбы пратэстантаў, але зрэдку прымала заказы і католікаў. За 20 гадоў Кмітам было выдадзена 59 назваў кніг на польскай і лацінскай мовах па гісторыі, медыцыне, філасофіі і інш., а таксама некалькі паэтычных твораў. 3 1632 г. друкарскую працу Пятра Кміты працягваў яго сын — Ян Даніэль.

У XVII ст. ў Любчы ствараюцца рамесныя цэхі. З 1795 г. Любча ўвайшла ў склад Расійскай імперыі, яна робіцца мястэчкам, цэнтрам воласці Навагрудскага павета.

У 1921—1939 гг. — у складзе Польшчы, цэнтр гміны Навагрудскага павета і ваяводства. З 1939 г. у БССР, з 1940 г. — цэнтр раёна Баранавіцкай вобласці. З 1954 г. — у Гродзенскай вобласці, з 1956 г. — у Навагрудскім раёне. У 1996 г. Любча налічвала 540 двароў, 1628 жыхароў, школу, 7 магазінаў, 2 бібліятэкі, бальніцу і іншыя ўстановы.

Насельніцтва

• 1645 — ~ 150 двароў
• 1996 — 1,628 тыс. чал. (540 двароў)
• 2006 — 1,4 тыс. чал.
• 2016 — 1 059 чал.
• 2017 — 1 081 чал.

Эканоміка

Калгаса «Прынёманскі». Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. Праз Любчу праходзіць турыстычна-экскурсійны маршрут «Дарогай замкаў».

Славутасці

Любчанскі замак

• Любчанскі замак
• Любчанскі парк
• Ільінская царква (1910—1914)
• Касцёл Найсвяцейшага Сэрца Езуса і святой Марыі ад Езуса Укрыжаванага

Вядомыя асобы

• Соф'я Гройсман (нар. 1945) — амерыканскі парфумер.
• Мікалай Васілевіч Дучыц (1896—1980) — беларускі мастак, графік.
• Павел Гіляравіч Каравайчык (1896—1937) — беларускі крытык, публіцыст, паэт, медык.
• Мікалай Мікалаевіч Каўцэвіч (1897—1949) — беларускі фізік, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР.
• Пётр Бластус Кміта — выдавец і паэт XVII стагоддзя.
• Мікалай Набокаў (1903—1978) — амерыканскі кампазітар, пісьменнік і культурны дзеяч.
• Анатоль Навумавіч Разумовіч (1936—1987) — вучоны ў галіне біяхіміі і генетыкі, доктар біялагічных навук.
• Саламон Рысінскі (каля 1560—1625) — вялікалітоўскі паэт-лацініст, філолаг, фалькларыст-парэміёлаг, пратэстанцкі дзеяч.
• Леанід Аляксандравіч Аляшкевіч (1941—2017) — беларускі ўрач-гігіеніст. Доктар медыцынскіх навук (1986), прафесар (1995).
• Уладзімір Міхайлавіч Шэйбак (нар. 1956) — урач-нарколаг, біяхімік, доктар медыцынскіх навук.

Гл. таксама

• Пасёлкі гарадскога тыпу Гродзенскай вобласці
• Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Любча
• Любча: гісторыя і адраджэнне
• Любча ў праекце «Глобус»