Бібліятэка Вільнюскага ўніверсітэта
| Бібліятэка Вільнюскага ўніверсітэта | |
|---|---|
| літ.: Vilniaus universiteto biblioteka | |
 | |
 | |
| Краіна | |
| Заснавана | 1570 |
| Вэб-сайт | biblioteka.vu.lt |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Бібліятэка Вільнюскага ўніверсітэта (літ.: Vilniaus universiteto biblioteka) — універсальная публічная навуковая бібліятэка, найстарэйшая і адна з самых буйных у Літве. Размяшчаецца ў будынках Віленскага ўніверсітэта.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Заснавана ў 1570 годзе як бібліятэка Віленскага езуіцкага калегіума. Значна расшырылася пасля 1579 года, калі калегіум быў пераўтвораны ў акадэмію. Аснову яе склалі зборы кніг, што падаравалі калегіуму польскі кароль і вялікі князь літоўскі Жыгімонт II Аўгуст, віленскі біскуп Валяр’ян Пратасевіч, падканцлер Казімір Леў Сапега. У 1579 годзе налічвала 4,5 тыс. тамоў, у 1773 годзе — 11 тысяч. Бібліятэка атрымлівала абавязковы экзэмпляр з друкарні ўніверітэта, з 1780 года — з усіх друкарняў Вялікага Княства Літоўскага.
Пераважалі рэлігійныя тэалагічныя кнігі. Зберагаліся рэдкія выданні і рукапісы, у т.л. твор М. Каперніка «Пра абарачэнні нябесных сфер», працы Пталамея, Арыстоцеля, Рэнэ Дэкарта, старажытны пергаментны Псалтыр на царкоўнаславянскай мове, Слуцкі спіс XVI ст. Статута ВКЛ (1529) і інш.
З канца XVIII ст. ствараліся адносна самастойныя кніжныя зборы факультэтаў. Пасля паўстання 1830—31 гадоў у Польшчы, на Беларусі і ў Літве ўніверсітэт зачынены (1832), кніжныя фонды падзелены паміж Віленскай медыка-хірургічнай акадэміяй і Духоўнай рымска-каталіцкай акадэміяй, частка кніг перададзена Беларускай навучальнай акрузе, Кіеўскаму і Харкаўскаму універсітэтам. Пасля аднаўлення Віленскага ўніверсітэта (1919) у бібліятэку паступілі некаторыя зборы Віленскай публічнай бібліятэкі. У 1930-я гады бібліятэка налічвала каля 200 тыс. тамоў. У канцы 1940-х г. — 1950-я г. папоўнілася кнігамі з былога Каўнаскага ўніверсітэта, з бібліятэк Масквы і Ленінграда.
З’яўляецца дэпазітнай бібліятэкай ААН (з 1965). У 1995 налічвала больш за 5 млн адз. захавання, у т.л. 180 тыс. старадрукаў (322 інкунабулы), больш за 212 тыс. рукапісаў на розных мовах, калекцыя графікі (75 тыс. адз.), бібліяграфічныя і інфармацыйня выданні і інш.
Фонды
[правіць | правіць зыходнік]У фондах рукапіснага аддзела старажытныя кодэксы, дакумент, і актавыя матэрыялы XIV—XX ст., асабістыя архівы прафесараў Віленскага ўніверсітэта, матэрыялы прыватных архіваў Сапегаў, Тышкевічаў, Копцяў, інвентары і гаспадарчыя кнігі маёнткаў, гаспадарскіх уладанняў, гарадоў, мястэчак (Кобрын, Любча, Дзярэчын і інш), царкоўных устаноў (Лаўрышаўскага і Супрасльскага манастыроў, Гродзенскага канвента, каталіцкіх ордэнаў), архіва Віленскага ўніверсітэта, архіў Паўночна—заходняга аддзела Рускага геаграфічнага таварыства (у т.л. адказы мясцовых карэспандэнтаў на анкету, распаўсюджаную ў пач. 1870-х г., са звесткамі пра сельскую гаспадарку, побыт і культуру беларусаў). Сярод старадрукаў Брэсцкая Біблія (1563), «Апостал» Ф. Скарыны (1525), выданні Мамонічаў, Віленскага брацтва, унікальныя экзэмпляры кніг А. Калдобіна, «Абарона Вялікага княства Літоўскага» А. Ружоўскага (каля 1649), юрыдычныя, навуковыя і царкоўна-палемічныя выданні. Многія інкунабулы захоўваюць запісы беларускіх чытачоў, каля 200 тамоў паходзяць з кнігазбору Казіміра Льва Сапегі. Асобную калекцыю складаюць зборы картаграфічных матэрыялаў і атласаў, іканаграфіі.
Выдае «Летапіс бібліятэкі Вільнюскага універсітэта».
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Г. Я. Галенчанка. Вільнюскага універсітэта бібліятэка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).