Генеральны план Ост

Генеральны план «Ост» (ням.: Generalplan Ost) — сакрэтны план нямецкага ўраду Трэцяга рэйха па правядзенні этнічных чыстак на тэрыторыі Усходняй Еўропы і яе нямецкай каланізацыі пасля перамогі над СССР.

Варыянт плана быў распрацаваны ў 1941 годзе ў Галоўным упраўленнем імперскай бяспекі і прадстаўлены 28 мая 1942 года супрацоўнікам Упраўлення штаба імперскага камісара па пытаннях кансалідацыі германскага народа, оберфюрэрам СС Конрадам Мэерам-Хэтлінгам пад назвай «Генеральны план „Ост“ — асновы прававой, эканамічнай і тэрытарыяльнай структуры Усхода». Тэкст гэтага дакумента быў знойдзены ў федэральным архіве Германіі ў канцы 1980-х, асобныя дакументы адтуль прадстаўлены на выставе ў 1991 годзе, але цалкам быў пераведзены ў лічбавую форму і апублікаваны толькі ў лістападзе-снежні 2009.

На Нюрнбергскім працэсе адзіным доказам існавання плана былі Заўвагі і прапановы «Усходняга міністэрства» па генеральным плане «Ост», па словах абвінаваўцаў, напісаныя 27 красавіка 1942 г. супрацоўнікам міністэрства ўсходніх тэрыторый Э. Ветцэлем пасля азнаямлення з праектам плана, падрыхтаваным Галоўным упраўленнем імперскай бяспекі.

Праект Розенберга

Генеральнаму плану папярэднічаў праект, распрацаваны Рэйхсміністэрствам акупаваных тэрыторый, якое ўзначальваў Альфрэд Розенберг. 9 мая 1941 года Розенберг прадставіў фюрэру праект дырэктыў па пытаннях палітыкі на тэрыторыях, якія павінны быць акупаванымі ў выніку агрэсіі супраць СССР.

Розенберг прапанаваў стварыць на тэрыторыі СССР пяць губернатарстваў. Гітлер выступіў супраць аўтаноміі Украіны і замяніў для яе тэрмін «губернатарства» на «Рэйхскамісарыят». У выніку ідэі Розенберга прынялі наступныя формы ўвасаблення.

• Остланд — павінен быў уключаць Беларусь, Эстонію, Латвію і Літву. Остланд, дзе, на думку Розенберга, пражывала насельніцтва з арыйскай крывёй, падлягаў поўнай германізацыі на працягу двух пакаленняў.
• Украіна — уключаў бы ў сябе тэрыторыю былой УССР, Крым, шэраг тэрыторый па Дону і Волзе, а таксама землі скасаванай савецкай Аўтаномнай Рэспублікі немцаў Паволжа. Па ідэі Розенберга, губернатарства павінна было атрымаць аўтаномію і стаць апорай Трэцяга рэйха на Усходзе.
• Каўказ — уключаў бы ў сябе рэспублікі Паўночнага Каўказа і Закаўказзя і аддзяляў бы Расію ад Чорнага мора.
• Масковія — Расія да Урала.
• Пятым губернатарствам павінен быў стаць Туркестан.

Поспех нямецкай кампаніі лета-восені 1941 года прывёў да перагляду і ўзмацнення жорсткасці планаў немцаў у дачыненні да ўсходніх земляў, і ў выніку нарадзіўся план «Ост».

Апісанне плана

Па некаторых звестках, «План „Ост“» быў падзелены на два — «Малы план» (ням.: Kleine Planung) і «Вялікі план» (ням.: Große Planung). Малы план планавалася правесці падчас вайны. На Вялікім плане нямецкі ўрад хацеў засяродзіцца пасля вайны. План прадугледжваў розны працэнт германізацыі для розных заваяваных славянскіх і іншых народаў. «Негерманізаваныя» павінны былі быць выселеныя ў Заходнюю Сібір або падвергнутыя фізічнаму знішчэнню. Выкананне плана павінна было гарантаваць, што заваяваныя тэрыторыі набылі б незваротна нямецкі характар.

Заўвагі і прапановы Ветцэля

Сярод гісторыкаў атрымаў распаўсюджванне дакумент, вядомы як Заўвагі і прапановы «Усходняга міністэрства» па генеральным плане «Ост».

Ветцэль прапанаваў выгнанне дзясяткаў мільёнаў славян за Урал. Палякі, паводле Ветцэля, «з’яўляліся найбольш варожа настроеным да немцаў, колькасна вялікім і таму самым небяспечным народам».

«Generalplan Ost», як варта разумець, меў на ўвазе таксама «Канчатковае рашэнне яўрэйскага пытання» (ням.: Endlösung der Judenfrage), паводле якога яўрэі падлягалі татальнаму знішчэнню:

Колькасць людзей, якія падлягаюць, згодна з планам, высяленню, павінна быць у рэчаіснасці значна вышэй, чым прадугледжана. Толькі калі ўлічыць, што прыкладна 5-6 млн яўрэяў, якія пражываюць на гэтай тэрыторыі, будуць ліквідаваныя яшчэ да правядзення высялення, можна пагадзіцца са згаданай у плане лічбай у 45.000.000 мясцовых жыхароў ненямецкага паходжання. Аднак з плану відаць, што ў згаданыя 45 000 000 чалавек уключаны і яўрэі. З гэтага, такім чынам, вынікае, што план зыходзіць з відавочна няслушнага падліку колькасці насельніцтва. З заўваг і прапаноў Ветцэля па генеральным плане «Ост»

У Прыбалтыцы латышы лічыліся больш падыходнымі для «германізацыі», а літоўцы і латгальцы — не, паколькі сярод іх было занадта шмат «славянскіх прымешак». Згодна з прапановамі Ветцэля, рускі народ павінен быў падвяргацца такім мерам, як асіміляцыя («анямечванне») і скарачэнне колькасці праз скарачэнне нараджальнасці — падобныя дзеянні вызначаюцца як генацыд.

Dokument Nr. 2 (NG-2325) I/214 geh. Rs. Stellungnahme und Gedanken zum Generalplan Ost des Reichsführers SS. Berlin, den 27.4.1942

Нямецкі арыгінал

Пераклад на беларускую

c) Das W e i ß r u t h e n e n p r o b l e m . Die Weißruthenen werden nach den Angaben des Planes zu 75 % ausgesiedelt. 25 % der weißruthenischen Bevölkerung sollen also nach dem Plan des Reichssicherheitshauptamtes zur Eindeutschung gelangen. Diese Sätze decken sich in keiner Weise mit der Auffassung, die vom Reichskommissar für die Festigung deutschen Volkstums hier vertreten wird. Dabei sind bei der Frage der rassischen Wertung der Weißruthenen innerhalb der Dienststellen des Reichskommissars für die Festigung deutschen Volkstums offenbar wieder zwei Meinungen vorhanden: Während das Stabsamt des Reichsfestigungskommissars offensichtlich auch hier einen scharfen Standpunkt ein zunehmen scheint, hat die Abteilung Raumplanung anscheinend hier nicht so strenge Auffassungen. Dabei ist auch hier die Situation die, daß wir uns ein völlig klares Bild über die rassische Zusammensetzung der weißruthenischen Bevölkerung heute noch nicht machen können, da eine rassische Bestandsaufnahme noch nicht erfolgt ist und die bisherigen Unterlagen so dürftig sind, daß wir darauf in keiner Weise sogar ein vorläufiges Urteil abgeben können. Zweifellos ist im Weißruthenentum ziemlich starker ostbaltischer Rasseneinschlag vorhanden, wie vielleicht überhaupt Weißruthenien, Litauen und Westrußland die Gebiete des stärksten Vorkommens der ostbaltischen Rasse zu sein scheinen. Es darf aber auch nicht verkannt werden, daß sich unter den Weißruthenen auch ziemlich reine nordische Typen erhalten haben. So habe ich Weißruthenen gesehen, als deren Heimat man, wenn sie Deutsche gewesen wären, Schleswig-Holstein oder Niedersachsen bezeichnet hätte. Diese rassisch wertvollen Sippen unter den Weißruthenen sollte man möglichst bald umzuvolken und einzudeutschen versuchen, ehe ein weißruthenisches Volkstumsbewußtsein entstanden ist und damit die Umvolkung erschwert wird. Man muß dabei davon ausgehen, daß an eine Besiedlung des weißruthenischen Raumes durch Deutsche in den nächsten Jahren nicht zu denken ist. Die planmäßige Besiedlung Weißrutheniens kann vielmehr erst nach der Eindeutschung des westlich gelegenen Raumes erfolgen. Die rassisch unerwünschte weißruthenische Bevölkerung wird sich daher noch auf Jahre im weißruthenischen Raum befinden. Damit erscheint es aber dringend notwendig, die nordisch-fälischen weißruthenischen Typen, die sich aus rassischen und auch aus politischen Gründen für die Eindeutschung eignen, möglichst umgehend auszusuchen und als Arbeitskräfte in das Reich zu bringen. Sie müßten im Reich als «Wiedereindeutschungsfähige» ebenso wie die eindeutschungsfähigen Polen bezeichnet und demgemäß auch behandelt werden. Sie könnten in der Landwirtschaft als landwirtschaftliche Arbeiter oder auch in der Industrie oder in Handwerksberufen beschäftigt werden und würden, da sie als Deutsche behandelt werden und kaum ein eigenes Nationalgefühl haben, bald, zumindestens in der nächsten Generation, eingedeutscht werden können. Daß wir gerade in den oben erwähnten Berufszweigen einen erheblichen Mangel haben, ist nur zu bekannt. Es ist aber rassenpolitisch eher zu verantworten, uns rassisch nahestehende Fremdvölkische als Arbeitskräfte aufzunehmen, als uns rassisch fernstehende Europäer aus dem Süden und Südosten hier zu beschäftigen. Schon heute haben wir Tausende an Geburten von unehelichen Kindern solcher völlig unerwünschten Fremdstämmigen. Immer stärker dringt durch die sich immer steigernde Zahl der Fremdarbeiter unerwünschtes Blut in unseren Volkskörper in einem Umfange, wie man es nie für möglich gehalten hätte. Die riesengroßen Gefahren, die unserem Volkskörper dadurch drohen, werden leider heute zum großen Teil, insbesondere von den Kreisen der Wirtschaft, nicht in vollem Umfange erkannt. Ganz abgesehen davon, daß ein großer Teil des besten Blutes unseres Volkes auf den Schlachtfeldern bleibt und damit dem Volkskörper verloren geht, andererseits dadurch die rassisch schlechteren Teile unseres Volkes schon zu einer erhöhten Fortpflanzung kommen, kommen nun noch Rassenzüge in unser Volk hinein, die uns bisher fremd waren. So dringt durch Süditaliener und Angehörige der Balkanvölker neben westlichem und dinarischem Blut auch orientalisches, vorderasiatisches, ja negrides Blut in das deutsche Volk. Es wäre eine Großtat des Ostministeriums, wenn es gelingen sollte, diesen Zustrom der unerwünschten Fremdvölkischen zu hemmen, ja sie abzuschieben und sie durch rassisch uns nahestehende Angehörige der Ostvölker zu ersetzen. Wir müssen zu einem rassisch gelenkten Arbeitseinsatz der Fremdvölkischen kommen. Wir haben das ungeheure Menschenreservoir des Ostens vor uns. Wir können uns dort die Sippen aussuchen, die wir im Reich ohne rassische Besorgnisse zum Einsatz bringen können. Daß wir jetzt in der Kriegszeit keine großen Sippenüberprüfungen vornehmen können, ist klar. Denn erst muß der Krieg gewonnen werden. Aber die Wirtschaft muß darauf hingewiesen werden, daß man mit den heutigen Methoden des Arbeitseinsatzes später nicht arbeiten kann. Die rassenpolitische Lage ist heute die, daß wir zwar 500 000 Juden aus dem Reichsgebiet gewiesen, dafür aber fast die zehnfache Zahl von rassisch unerwünschten Fremdvölkischen bei uns aufgenommen haben. Das Verhängnisvollste, was dem deutschen Volk jemals drohen könnte, wäre der Sieg der paneuropäischen Rassenidee, der nur den großen europäischen Rassensumpf zur Folge haben könnte. Wenn man sich nicht entschließen sollte, die rassisch wertvollen Weißruthenen in das Reich zu bringen, müßte man wenigstens versuchen, sie im weißruthenischen Raum gesondert von der übrigen weißruthenischen Bevölkerung anzusetzen und dort vom Weißruthenentum wegzuentwickeln. Daß dieser Prozeß sehr schwierig und vor allem auch langwierig ist, liegt auf der Hand. Es spricht jedenfalls alles dafür, die rassisch wertvollen weißruthenischen Sippen im Reich anzusetzen. Eine weitere Frage ist noch die, wohin später die Weißruthenen, die aus rassischen Gründen für eine Eindeutschung nicht in Betracht kommen, umgesiedelt werden sollen. Der Generalplan sieht auch für sie Westsibirien vor. Man muß davon ausgehen, daß es sich bei den Weißruthenen um das harmloseste und daher für uns ungefährlichste aller Völker im Ostraum handelt. Auch die Weißruthenen, die wir aus rassischen Gründen nicht im Siedlungsraum unseres Volkes lassen können, können wir eher wie jede anderen Völker des Ostraumes für unsere Interessen noch einspannen. Der Boden Weißrutheniens ist karg. Ihnen bessere Böden anzubieten, hieße sie mit manchem, was sie gegen uns aufbringen könnte, versöhnen. Hierzu kommt im übrigen ja auch, daß an sich die russische, insbesondere auch die weißruthenische Bevölkerung zur Wanderung neigt, so daß dort eine Umsiedlung nie so tragisch wie in den Baltenländern genommen werden würde. Zu erwägen wäre der Gedanke, Weißruthenen in das Uralgebiet oder in die nordkaukasischen Gebiete zu verpflanzen, die noch zum Teil zu den europäischen Siedlungsreservoiren gehören dürften. Auf jeden Fall müßten die Weißruthenen bei der Frage der Umsiedlung vorsichtig behandelt werden, schon um zu vermeiden, daß sie nach ihrer Umsiedlung etwa im Russentum aufgehen. Ein Aufgehen im Sibiriakentum oder auch im ukrainischen Volk, falls noch die östlichen Gebiete des Reichskommissariats Ukraine teilweise für ihre Ansiedlung in Betracht kommen, könnte dagegen wohl in den Kauf genommen werden können.

c) Беларуская праблема. Па дадзеных плана прымусова будзе выселена да 75 % беларусаў. Таксама, па плане Галоўнага ўпраўлення імперскай бяспекі, 25 % беларускага насельніцтва павінны падлягаць германізацыі. Гэтыя нормы ніяк не супадаюць з пунктам гледжання, пададзеным Райхскамісарам па кансалідацыі нямецкага народа. Відавочна, унутры ведамства Райхскамісара па кансалідацыі нямецкага народа зноў маецца два меркаванні па пытанні расавай каштоўнасці беларусаў: у той час, як у штабным упраўленні Райхскамісара па кансалідацыі нямецкага народа, напэўна, мацнеюць жорсткія пазіцыі, Падпадзел па планаванні рассялення і землекарыстання мае відавочна не настолькі суворыя погляды. Пры гэтым складваецца сітуацыя, што сёння мы пакуль яшчэ не можам скласці цалкам яснай карціны расавай кампазіцыі беларускага насельніцтва, бо расавая інвентарызацыя яшчэ не праведзеная, а ранейшая дакументацыя настолькі ўбогая, што мы не можам выносіць аніякіх, нават папярэдніх, меркаванняў. Безумоўна, у беларускім народзе маецца даволі моцны ўсходне-балтыйскі расавы ўплыў, бо, бадай, цалкам Беларусь, Літва і захад Расіі, здаецца, з’яўляюцца раёнамі наймацнейшай прысутнасці ўсходне-балтыйскай расы. Нельга таксама забываць, што сярод беларусаў захоўваюцца даволі чыстыя нардычныя тыпы. Так, я бачыў беларусаў, якія, будзь яны немцамі, у якасці сваёй радзімы маглі б паказаць на Шлезвіг-Гальштэйн, альбо Ніжнюю Саксонію. Варта як мага хутчэй гэтыя расава каштоўныя роды сярод беларусаў рэасіміляваць у нямецкую нацыю («абнародзіць») і паспрабаваць германізаваць, перш чым у іх паўстане, і, такім чынам, ускладніць абнароджванне, беларуская нацыянальная самасвядомасць. Трэба пры гэтым улічваць, што пра засяленне беларускіх зямель немцамі ў бліжэйшыя гады не можа ісці й гаворка. Планамернае засяленне Беларусі можа адбывацца хутчэй пасля германізацыі спачатку размешчаных на захад ад іх абшараў. Расава непажаданае беларускае насельніцтва будзе таму яшчэ гадамі знаходзіцца ў беларускай прасторы. Разам з тым, пры ўзнікненні тэрміновай неабходнасці, беларусы нардычна-вестфальскага тыпу, якія па расавых і палітычных падставах падыходзяць для германізацыі, як мага хутчэй будуць неадкладна адшуканыя і дастаўленыя як працоўныя рэсурсы ў Райх. У Райху яны павінны будуць называцца «прыдатнымі для далейшай германізацыі», гэтак жа як прыдатныя для германізацыі палякі, і да іх трэба ставіцца адпаведна. Іх можна заняць у сельскай гаспадарцы як сельгаспрацоўных, або таксама ў прамысловасці, або ў рамесніцкай вытворчасці, і неўзабаве яны змогуць быць, бо да іх будуць ставіцца як да немцаў і наўрад ці яны маюць уласныя нацыянальныя пачуцці, як мінімум у наступным пакаленні анямечаныя. Агульнавядома, што ў дадзены момант мы маем значны дэфіцыт вышэйзгаданых прафесій. Але расавапалітычна хутчэй больш адказна прывозіць у якасці працоўнай сілы расава блізкія да нас іншаземныя народы, бо зараз там занятыя расава аддаленыя ад нас еўрапейцы з поўдня, альбо паўднёвага ўсходу. Ужо сёння мы маем тысячы незаконнанароджаных дзяцей ад падобных цалкам непажаданых іншаземных рас. Непажаданая кроў усё мацней пранікае ў цела нашага народа, пасродкам усё большага ліку замежных працоўных, у абсягах, якія нельга было сабе ніколі ўявіць. Гіганцкія пагрозы, якія навіслі такім чынам над целам нашага народа, на жаль, сёння па большай частцы не ўсведамляюцца ў поўным памеры, асабліва ў эканамічных колах. Цалкам не ўлічваецца, што большая частка лепшай крыві нашага народа застаецца на палях бітваў і, такім чынам, знікае з народнага цела, з другога боку расава недабраякасныя часткі нашага народа ўжо падышлі да падвышаных паказчыкаў размнажэння, расавыя рысы, якія дагэтуль былі неўласцівыя нам, сёння ўсё яшчэ ідуць углыб нашага народа. Так, праз паўднёвых італьянцаў і прадстаўнікоў балканскіх народаў, апроч заходняй і дынарскай крыві, у нямецкі народ пранікае таксама далёкаўсходняя, пярэднеазіяцкая і негроідная кроў. Выдатным дасягненнем Міністэрства ўсходніх тэрыторый, калі ў яго гэта атрымаецца, было б спыненне гэтага наплыву непажаданых іншаземцаў, іх дэпартацыя і замена іх прадстаўнікамі расава нам блізкіх усходніх народаў. Мы мусім прыйсці да расавакіраванага выкарыстання працоўнай сілы іншаземцаў. Мы маем каласальны чалавечы рэзервуар для нас на ўсходзе. Мы можам знайсці там сабе роды, якія мы можам завезці для прымянення ў Райх без расавай боязі. Зразумела, што зараз, у ваенны час, мы не зможам распачаць вялікае даследаванне родаў. Тады спачатку трэба выйграць вайну. Але варта звярнуць увагу эканамічнага сектара, што ў будучыні сённяшнія метады выкарыстання працоўнай сілы больш не будуць працаваць. Расавапалітычнае становішча сёння такое, што хоць мы выгналі з межаў Рэйху 500 000 габрэяў, замест іх была прынята амаль дзесяціразовая колькасць расаванепажаданых замежнікаў. Найбольш згубным, што калі-небудзь можа пагражаць нямецкаму народу, была б перамога пан’еўрапейскай расавай ідэі, якая можа мець вынікам толькі вялікае еўрапейскае расавае балота. Калі мы не адважымся завезці расава каштоўных беларусаў у Райх, варта па меншай меры паспрабаваць пасяліць іх асобна ад астатняга беларускага насельніцтва на беларускай прасторы і там адыходзіць ад беларускага духу. Відавочна, што гэта вельмі цяжкі працэс, а таксама перш за ўсё працяглы. Тым не менш, усё сведчыць на карысць таго, каб размясціць расава каштоўныя беларускія роды ў Райху. Наступным пытаннем з’яўляецца тое, куды потым мусяць быць пераселеныя беларусы, якія па расавых падставах не падлягаюць разгляду для германізацыі. Генеральны план прадугледжвае для іх таксама Заходнюю Сібір. Варта зыходзіць з таго, што беларусы — самы бяскрыўдны і таму найменш небяспечны для нас з усіх народаў Усходняе прасторы. Таксама, тых беларусаў, якім мы не можам дазволіць застацца на тэрыторыі рассялення нашага народа па расавых меркаваннях, мы можам у большай ступені, чым любы іншы народ Усходняй прасторы, выкарыстоўваць у сваіх інтарэсах. Глебы Беларусі бедныя. Прапанова ім лепшых глебаў азначае прымірэнне іх з многім, што можа нацкаваць іх супраць нас. Тут варта таксама дадаць, што ў рускіх, і асабліва ў беларускім насельніцтве, маецца схільнасць да міграцыі, таму перасяленне не будзе ўспрынята настолькі трагічна, як у балтыйскіх дзяржавах. Неабходна разгледзець таксама ідэю перамяшчэння беларусаў на Урал, або ў раён Паўночнага Каўказа, якія па-ранейшаму часткова належаць да еўрапейскага рэзервуара рассялення. У любым выпадку, варта па пытанні перасялення падыходзіць да беларусаў асцярожна, каб яшчэ пазбегнуць таго, што пасля іх перасялення магчымае ўваходжанне ў расійскі народ. З іншага боку, з уваходжаннем у народ сібіракоў, альбо ва ўкраінскі народ, у выпадку калі для іх частковага рассялення разглядаць усходнія раёны райхскамісарыята Украіна, можна мабыць змірыцца.

Літаратура

• «Ост», Генеральны план «Ост» // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 545. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Documentary sources regarding Generalplan Ost (англ.)
• HITLER’S PLANS FOR EASTERN EUROPE (англ.)
• Генеральны План Ост Архівавана 19 ліпеня 2011. (ням.)
• Эрнст-Людвиг Виннакер. Наука, планирование, изгнание: «Генеральный план Ост» национал-социалистов (речь на открытии выставки) (руск.)
• Материалы выставки «Наука, планирование, изгнание: „Генеральный план Ост“ национал-социалистов» (руск.)
• Ольга Сорокина. Этносы на оккупированной территории СССР в годы Второй мировой войны Архівавана 17 лютага 2011. (руск.)
• Если б не победа... Архівавана 12 красавіка 2009. (руск.)
• План Ост (Generalplan Ost) (руск.)
• Дашичев В. И. Замечания и предложения «Восточного министерства» по генеральному плану Ост (руск.)
• Безыменский Л. А. «Гитлер и Сталин перед схваткой»., гл. 29 (руск.)
• Безыменский Л. А. «Германские генералы — с Гитлером и без него»., гл.6 «Планы на бумаге и в жизни. План „Барбаросса“» (руск.)
• Статья из журнала «Родина» о том, как сложилась бы судьба России, победи нацисты. Архівавана 2 мая 2013. (руск.)
• Дитрих Айххольтц. Цели Германии в войне против СССР (руск.)
• Дитрих Айххольтц. «Генеральный план Ост: к вопросу о порабощении восточноевропейских народов» (руск.)