Луандыйскі працэс
Луандыйскі працэс (1976 г.) — суд над 13 заходнімі наймітамі, якія падчас вайны ў Анголе змагаліся на баку апазіцыйнай групоўкі ФНЛА. Працэс выклікаў вялікі рэзананс, прывёў да прыняцця шэрагу міжнародных канвенцый на тэму наёмніцтва і змене нацыянальных законаў многіх краін.
Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]
У 1975 годзе ў Анголе, якая толькі што атрымала незалежнасць ад Партугаліі пасля шматгадовай вайны, успыхнула барацьба за ўладу паміж прасавецкай групоўкай МПЛА (утрымлівала сталічную Луанду і фактычна сфарміравала ўрад маладой дзяржавы) і некалькімі іншымі палітычнымі арганізацыямі рознай накіраванасці. Ва ўнутраны канфлікт прама ці ўскосна ўмяшаліся розныя краіны, пачынаючы з СССР і ЗША, заканчваючы ПАР і Кубай.
Калі Савецкі Саюз накіраваў у зону баявых дзеянняў ваенных саветнікаў і матэрыяльную дапамогу, то Злучаныя Штаты вырашылі скарыстацца наймітамі. Чакалася, што «салдаты ўдачы» змогуць пераламаць ход вайны, як гэта было ў Конга[1]. Дзяржсакратар Генры Кісінджэр даверна паведамляў сваім еўрапейскім калегам: «200 наймітаў маглі ўтрымаць усё Бельгійскае Конга. У чэрвені 1976 года ЦРУ сказала нам, што 200 наймітаў змогуць заваяваць для нас усю Анголу». Амерыканцамі быў сабраны атрад з 250 французскіх, партугальскіх і брытанскіх спецыялістаў[2].
Аднак частка паехала не пад патранажам уладаў. Іх вярбоўка праходзіла праз часопіс «Салдат поспеху», дзе байцы альбо самі размяшчалі аб’яву аб жаданні паехаць куды-небудзь, альбо падшуквалі сабе работу з рэкламы вярбоўнікаў
Падсудныя[правіць | правіць зыходнік]
У лютым 1976 года войскам марксісцкай МПЛА і кубінцам удалося захапіць у палон 13 заходніх наймітаў, якія ваявалі за ФНЛА. Сярод палоннікаў[3]:
Костас Георгіу, ён жа «палкоўнік Калан», ураджэнец Кіпра з брытанскім грамадзянствам, былы дэсантнік брытанскай арміі. Завербаваўся ў Лондане ў лістападзе 1975 года. Кіраўнік ФНЛА прызначыў яго камандзірам групы наймітаў, якая атрымала вядомасць як «Каманда забойцаў».
Эндру Макензі, былы брытанскі дэсантнік. Быў правай рукой «палкоўніка Калана».
Джон Баркер, былы брытанскі дэсантнік. Займаўся ў асноўным баявой падрыхтоўкай наймітаў і планаваннем аперацый.
Майкл Уайсман, былы вайсковец брытанскіх сухапутных войскаў.
Кевін Маршан, былы вайсковец брытанскіх сухапутных войскаў
Джон Лоўлар, былы брытанскі марскі стралок.
Колін Эванс, былы вайсковец брытанскіх сухапутных войскаў.
Сесіл Форчун, былы вайсковец брытанскіх парашутна-дэсантных войскаў.
Малькальм Макінтайр, брытанскі ваенны фельчар.
Дэніэл Герхарт, былы вайсковец амерыканскіх сухапутных войскаў. Меў баявы вопыт вайны ў В’етнаме.
Густава Грыльа, былы ўзводны сяржант амерыканскай марской пяхоты.
Гэры Акер, былы вайсковец амерыканскай марской пяхоты.
Джон Намак, рэзервіст ірландскай арміі.
Суд[правіць | правіць зыходнік]
Адкрытыя судовыя слуханні праходзілі з 11 па 19 чэрвеня 1976 года. Судзіў наймітаў Народны рэвалюцыйны суд, у юрысдыкцыю якога ўваходзілі злачынствы супраць суверэнітэту краіны, ваенныя злачынствы і злачынствы супраць чалавечнасці. Старшыняваў на працэсе суддзя-генпракурор Эрнеста Тэйшэйра да Сільва. Замежнікаў абаранялі як мясцовыя прызначаныя судом юрысты, так і амерыканскія і брытанскія адвакаты. Усе падсудныя абвінавачваліся ў найміцтве, а некаторыя яшчэ і ў канкрэтных злачынствах, такіх як забойствы. На працэсе былі шматлікія (больш за 100) журналісты і назіральнікі з розных краін. Быў забяспечаны сінхронны пераклад на некалькі моў.
Абвінаваўчае заключэнне складаецца з 140 пранумараваных параграфаў і займае каля 20 старонак.
Усім былі прад’яўлены абвінавачванні па двух складах. Па-першае, злачынства наёмніцтва, вызначанае рознымі рэзалюцыямі Арганізацыі афрыканскага адзінства і ААН. Па-другое, злачынствы супраць міру, вызначаныя Статутам Міжнароднага ваеннага трыбунала ў Нюрнбергу і наступнымі рэзалюцыямі ААН. Далей у абвінаваўчым заключэнні пералічваюцца праз коску шматлікія іншыя дзеянні, такія як вядзенне ваенных дзеянняў супраць нацыянальнай арміі, забойствы мірных жыхароў і іншых наймітаў, разбурэнне мастоў і дарог. Абвінаваўца запатрабаваў смяротнага пакарання для ўсіх падсудных.
У якасці доказаў злачынстваў былі прад’яўлены прызнанні наймітаў, паказанні 21 сведкі і экспертныя заключэнні (медыцынскія і інш.). Абвінавачаныя і некаторыя з сведак дапытваліся ў зале суда.
28 чэрвеня абвешчаны прысуд. Ён куды карацей абвінаваўчага зняволення і складаецца з 81 абзаца (менш за 10 старонак). Суд адмовіўся лічыць наймітаў ваеннапалоннымі, паколькі яны не з’яўляюцца службоўцамі рэгулярнай арміі. Костас Георгіу, Эндру Макензі, Джон Баркер і Дэніэл Герхарт былі прысуджаны да расстрэлу. Астатнія дзевяць падсудных атрымалі працяглыя турэмныя тэрміны: трое па 30 гадоў, трое па 16 гадоў, трое па 24 гады (у 80-х гадах цягам перамоў і абменаў іх вызвалілі[4][5]).
Значэнне[правіць | правіць зыходнік]
Рэакцыя міжнародных назіральнікаў на вынікі была неадназначнай. Луандыйскі працэс меў пераважна палітычны, а не прававы характар. Яго галоўнай мэтай было прадэманстраваць вастрыню праблемы наёмніцтва ў Анголе і ў Афрыцы ў цэлым. Судовы акт перапоўнены пафаснымі палітычнымі заявамі. Некаторым укладам працэсу ў развіццё права можна лічыць спробу вызначэння крымінальнага складу «найміцтва».
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ Brogan, Patrick (1989), The Fighting Never Stopped, New York: Vintage Books, p. 6
- ↑ Анна Полонская. Псы войны: как ЦРУ использовало наёмников для своих "грязных операций" // Life : сетевое издание. — 19 января 2017.
- ↑ Hoover, Mike J. (1977). "The Laws of War and the Angolan Trial of Mercenaries: Death to the Dogs of War". Case Western Reserve Journal of International Law. 9 (2).
- ↑ 3 HELD BY ANGOLA RETURN TO U.S. . Архівавана з першакрыніцы 8 верасня 2021. Праверана 15 красавіка 2018.
- ↑ ANGOLA. BRITISH MERCENARIES RELEASED AFTER 8 YEARS . Архівавана з першакрыніцы 2 лютага 2017. Праверана 16 красавіка 2018.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Сергей Будылин. «Псы войны с кровавыми мордами». Луандийский процесс над наёмниками // Закон.ру : социальная сеть для юристов и студентов юридических вузов. — 27 августа 2022.