Перайсці да зместу

Найма Сальбом

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Найма Сальбом
Дата нараджэння 15 мая 1871(1871-05-15)[1][2]
Месца нараджэння
Дата смерці 29 сакавіка 1957(1957-03-29)[1] (85 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Gustaf Walfrid Sahlbom[d][6][1][…]
Род дзейнасці хімік, Q28721657?, пацыфіст
Навуковая сфера хімія
Альма-матар
Член у
Узнагароды
Illis quorum

Найма Сальбом (швед. Naima Sahlbom; 15 мая 1871 — 29 сакавіка 1957) — шведскі хімік, мінеролаг і актывіст міру. Яна лічыцца адной з самых прыкметных жанчын-хімікаў канца ХІХ — пачатку ХХ стагоддзя.[7]

Ранняе жыццё і адукацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Сальбом нарадзілася ў Стакгольме 15 мая 1871 года. Яна была дачкой Шарлоты (у дзявоцтве Холін) Сальбом і інжынера-будаўніка Густафа Вальфрыда Сальбома. У юнацтве яна наведвала Валінскую школу для дзяўчынак, першую ў Швецыі навучальную ўстанову, якая прапануўвала падрыхтоўку для ўніверсітэтаў для дзяўчынак. Навукова настроеная, Сальбом была ўладкавана яе бацькам валанцёрам у Стакгольмскую Вадзяную лабараторыю, дзе яна атрымала свой асноўны лабараторны вопыт. У 1893 годзе Сальбом здала ўступныя экзамены і паступіла ў Стакгольмскае вучылішча (цяпер Стакгольмскі універсітэт), дзе набыла досвед аналізу мінеральных рэчываў. Вылучаная Хельгай Бэкстром, Сальбом была прынята на пасаду члена Геалагічнага таварыства Стакгольма 10 мая 1894 года. У 1894 годзе яна паступіла ва Упсальскі універсітэт на спецыяльнасць «геалогія» і яго скончыла ў 1896 годзе.[8][9][10][11]

Навуковыя даследаванні

[правіць | правіць зыходнік]

У 1897 годзе Сальбом апублікавала сваю першую навуковую працу, вынікі даследавання падрабязна аналізавалі мінералы горных парод, сабраных на востраве Альён. У 1900 годзе Ёхан Гунар Андэрсан з Упсальскага ўніверсітэта і Сальбом апублікавалі сумеснае даследаванне пра ўтрыманне фтору ў шведскіх фасфарытах.[8] У артыкуле адзначаецца падабенства хімічнага складу мінеральнага рэчыва фторапатыту паміж двума марскімі бесхрыбтовымі: скамянелымі плечаногімі Абалідам і Лінгулай.[12] З фінансавых прычын, Сальбом адмовілася ад магчымасці даследаванняў з Арвід Хёгбам з Упсальскага ўніверсітэта і прыняла прапанову Джона Ландынама аб працы ў хімічнай інжынірынгавай кампаніі ў Стакгольме. У далейшым, з 1902 па 1903 год, яна была працаўладкавана ў Геалагічнай службе Фінляндыі ў Хельсінкі, дзе была першай жанчынай, якая была прынята ў Фінскае хімічнае таварыства. Дзякуючы сувязі з Яльмарам Сёгрэнам, былым прафесарам мінералогіі і геалогіі Упсальскага ўніверсітэта, а затым дырэктарам аддзела мінералогіі Шведскага музея натуральнай гісторыі, Сальбом пашырыла свой вопыт аналізу мінеральных рэчываў, працуючы ў аддзеле мінералогіі Шведскага музея прыродазнаўства.[13]

На працягу 1903 і 1904 гадоў англійскія навукоўцы публікавалі даследаванні пра радыеактыўнасць у навуковым часопісе.[14] У першым выпуску за 1904 год Роберт Джон Струт вызначыў, што радый быў выяўлены ў газах крыніц Бата. У наступным нумары барон Блайтсвуд і Герберт Стэнлі Ален паведамілі пра доказы радыеактыўных газаў у мінеральных крыніцах Бакстана.[15] На падставе атрыманых вынікаў Шогрэн рэкамендаваў Сальбом прааналізаваць радыеактыўнасць у шведскіх водах і накіраваў яе да Аляксандра Класэна з Ахена. У 1904 годзе Сальбом была вучнем Класэна і разглядала радыеактыўныя метады. У 1905 годзе пачатковыя жалезныя крыніцы, якія яна выпрабавала, далі адхіленыя дадзеныя, у тым ліку сярод суседніх крыніц. У 1906 годзе яна, выступаючы за курорты, працягвала аналізаваць крыніцы ў цэнтральнай і паўднёвай Швецыі. Яе вынікі паказалі адсутнасць карэляцыі паміж хімічным складам водных рэсурсаў і радыеактыўнасцю, а таксама глыбінёй свідравін і радыеактыўнасцю. Выяўлена карэляцыя паміж геалогіяй водных рэсурсаў і радыеактыўнасцю. Пяcчанік карэнных парод у Хельсінбаргу і свідравіны ў граніце адлюстровываюцца як адзін з самых высокіх канцэнтрацыйных радыеактыўных газаў. Сальбом выявіла, што водныя рэсурсы назапашваюць радыеактыўныя газы, якія выцякаюць праз грунтавыя пароды, якія ўтрымліваюць радый. У 1907 годзе Сальбом і Сёгрэн апублікавалі артыкул пра 59 крыніц і калодзежаў у Швецыі. Дакумент утрымліваў доказы радыяактыўнага выкіду ў мінеральных водах.[13]

Восенню 1907 года Сальбом была прынята ў Базельскі універсітэт. Каб працягнуць вучобу, яна адмовілася ад навуковай прапановы Сёгрэна.[13] Пад кіраўніцтвам Фрыдрыха Фіштэра з Базельскага універсітэта, Сальбом завяршыла сваю дысертацыю, даследаванне капілярнага аналіза калоідных раствораў. У 1910 годзе Сальбом выступіла з дысертацыяй ва ўніверсітэце Неўшатэля і атрымала ступень доктара хімічнай фізікі. У 1914 годзе з удзелам Хельгі Бэклунд, Сальбом стварыла лабараторыю ў Стакгольме, дзе яна спецыялізавалася ў воднай мінералогіі. Самазанятая хімічная аналітычка Сальбом заключыла кантракт з мінеролагамі і петрографамі за яе дасведчаную працу.[8][16] У 1916 годзе яна апублікавала другі даклад па мінералогіі і радыеактыўнасці з аналізам 400 крыніц і свідравін. Дакумент пацвердзіў, што радыеактыўнасць мінеральных вод звязана з геалогіяй. У цэлым кіслотныя і першасныя пароды прывялі да найбольш радыеактыўнага вылучэння; мафічныя і асадкавыя пароды дэманстравалі меншую радыеактыўнасць.[14]

Актывізм

[правіць | правіць зыходнік]

Навучаючыся ў Аахене, Базелі і Неўшатэле, Сальбом падтрымлівала жаночы рух, пішучы ў перыядычныя выданні ў Швецыі.[16][13]

З 1919 па 1944 гады Сальбом была членам праўлення Internationella Kvinnoförbundet för Fred och Frihet (IKFF), шведскага аддзела Міжнароднай жаночай лігі за мір і свабоду (WILPF).[17][18] У красавіку 1924 года Сальбом і Гертруда Вокер прынялі ўдзел у канферэнцыі Амерыканскага хімічнага таварыства ў Вашынгтоне . Падчас практыкі хімічнай зброі ў арсенале яны аглядалі ступень сур’ёзнасці навуковай вайны. З-за змены ветру Сальбом, Вокер і некалькі навукоўцаў падвергліся ўздзеянню слезацечнага газу.[19] У лістападзе 1924 года у Вашынгтоне, акруга Калумбія, сабраўся IV Міжнародны кангрэс WILPF. На сустрэчы Эстэр Акесан-Бескаў, Сальбом і Вокер абвясцілі аб стварэнні Камітэта супраць навуковай вайны, старшынёй якога была Сальбом.[20]

У процівагу выкарыстанню навуковай вайны Сальбом апублікавала у 1925 годзе артыкул пад назвай «Giftgasvapnet» (атрутная газавая зброя). Яна сцвярджала, што выкарыстанне навуковых даследаванняў для распрацоўкі хімічнай зброі скарачаецца, паколькі вайна аказвае значны ўплыў на грамадзянскае насельніцтва. IKFF падтрымаў артыкул Сальбом. У 1929 годзе IKFF правёў канферэнцыю ў Франкфурце, дзе абмяркоўваліся альтэрнатыўныя стратэгіі вядзення вайны.[21][22][23] У 1930-х Грэта Энгквіст і Сальбом падарожнічалі па Усходняй і Паўднёвай Еўропе, каб выступаць за WILPF.[24] Сальбом была прызначана прэзідэнтам секцыі WILPF Швецыі ў 1935 годзе.[25]

За яе дзесяцігоддзі актывізму, Сальбом была ганаравана медаллю Іліс Кворум ў 1946 годзе, праз два гады пасля таго, як яна выйшла з IKFF.[26][27]

Ва ўзросце 85 гадоў Сальбом памёрла у стакгольмскім прытулку для адпачынку 29 сакавіка 1957 года.[26]

Зноскі

  1. ↑ а б в г д е Naima Sahlbom — С. 225.
  2. ↑ Finska församlingens kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/SSA/0004/C I/14 (1865-1892), bildid: 00051666_00021, sida 18 Праверана 10 верасня 2020.
  3. ↑ а б https://books.google.es/books?id=RhNl22fb5xIC&pg=PA8&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
  4. ↑ Sahlbom, NAIMA — Svenskagravar.se. Праверана 3 красавіка 2017.
  5. ↑ https://norrabegravningsplatsen.se/sten-nr-622-naima-sahlbom/ — norrabegravningsplatsen.se. Праверана 28 красавіка 2017.
  6. ↑ Naima, f. 1871 i Stockholm — Riksarkivet. Праверана 10 верасня 2020.
  7. ↑ Creese, Mary R. S.; Creese, Thomas M. (2004). Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800-1900: A Survey of Their Contributions to Research. Maryland: Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-4979-2.
  8. ↑ а б в Creese, Mary R. S. Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800-1900: A Survey of Their Contributions to Research.Creese, Mary R. S.; Creese, Thomas M. (2004). Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800—1900: A Survey of Their Contributions to Research. Maryland: Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-4979-2.
  9. ↑ Creese, Mary R. S. The Role of Women in the History of Geology.
  10. ↑ Lundgren, Anders. Naima Sahlbom.
  11. ↑ Svensson, Chester. History of Hydrogeology.
  12. ↑ Purra, Ivar. Brachiopods: Past and Present.
  13. ↑ а б в г Lundgren, Anders. Naima Sahlbom.Lundgren, Anders. «Naima Sahlbom». Svenskt Biografiskt Lexikon. Retrieved 2016-12-04.
  14. ↑ а б Svensson, Chester. History of Hydrogeology.Svensson, Chester (2013). «Hydrogeology in Sweden». In Howden, Nicholas; Mather, John (eds.). History of Hydrogeology. London: CRC Press. pp. 328-329. ISBN 9780415630627.
  15. ↑ Science Abstracts: Physics.
  16. ↑ а б Creese, Mary R. S. The Role of Women in the History of Geology.Creese, Mary R. S. (2007). «Fossil hunters, a cave explorer and a rock analyst: notes on some early women contributors to geology». In Burek, Cynthia V.; Higgs, Bettie (eds.). The Role of Women in the History of Geology. London: Geological Society of London. p. 44. ISBN 978-1-86239-227-4.
  17. ↑ Creese, Mary R. S. Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800-1900: A Survey of Their Contributions to Research.Creese, Mary R. S.; Creese, Thomas M. (2004). Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800—1900: A Survey of Their Contributions to Research. Maryland: Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-4979-2.
  18. ↑ Sweden.
  19. ↑ Woker, Gertrud. The Next War, a War of Poison Gas.
  20. ↑ 'Newsletter from Geneva,' November 1924.
  21. ↑ Sweden.«Sweden». WILPF — Women’s International League for Peace and Freedom. Retrieved 2016-12-05.
  22. ↑ "Giftgas Vapnet" (PDF).
  23. ↑ "'Women's Unarmed Uprising Against War': A Swedish Peace Protest in 1935". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  24. ↑ The Rise of Women's Transnational Activism: Identity and Sisterhood Between the World Wars.
  25. ↑ Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800-1900: A Survey of Their Contributions to Research.Creese, Mary R. S.; Creese, Thomas M. (2004). Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800—1900: A Survey of Their Contributions to Research. Maryland: Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-4979-2.
  26. ↑ а б Creese, Mary R. S.; Creese, Thomas M. (2004). Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800-1900: A Survey of Their Contributions to Research. Maryland: Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-4979-2.Creese, Mary R. S.; Creese, Thomas M. (2004). Ladies in the Laboratory II: West European Women in Science, 1800—1900: A Survey of Their Contributions to Research. Maryland: Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-4979-2.
  27. ↑ Creese, Mary R. S. (2007). The Role of Women in the History of Geology. London: Geological Society of London. p. 44. ISBN 978-1-86239-227-4.Creese, Mary R. S. (2007). «Fossil hunters, a cave explorer and a rock analyst: notes on some early women contributors to geology». In Burek, Cynthia V.; Higgs, Bettie (eds.). The Role of Women in the History of Geology. London: Geological Society of London. p. 44. ISBN 978-1-86239-227-4.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Найма_Сальбом"