Паўночнакітайская мова

Гл. таксама артыкул «Путунхуа» пра афіцыйную кітайскую мову, у аснове якой ляжаць паўночныя дыялекты.

Паўночнакітайская мова
Саманазва	官話/官话 Guānhuà
Краіны	КНР і кітайская дыяспара ў іншых краінах
Рэгіёны	КНР: уся поўнач, захад і паўднёвы захад
Афіцыйны статус	КНР, КР
Агульная колькасць носьбітаў	845 мільёнаў (2000, перапіс)
Рэйтынг	1
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі
Сіна-тыбецкая сям'я Кітайская галіна
Пісьменнасць	кітайская пісьменнасць, лацініца
Моўныя коды
ISO 639-1	—
ISO 639-2	—
ISO 639-3	hak
WALS	mnd
Ethnologue	cmn
Linguasphere	79-AAA-b
ABS ASCL	7104
IETF	cmn
Glottolog	mand1415

Паўночнакітайская мова («паўночныя дыялекты кітайскай мовы», таксама бэйфанхуа (кіт. трад. 北方話, спр. 北方话, піньінь Běifānghuà, літаральна: «паўночныя дыялекты») або гуаньхуа (кіт. трад. 官話, спр. 官话, піньінь Guānhuà, літаральна: «афіцыйная гаворка») — найбуйнейшая кітайская мова або асноўная дыялектная група кітайскай мовы (у залежнасці ад вызначэнні статусу кітайскіх ідыёмаў), якая аб'ядноўвае блізкія адзін да аднаго кітайскія дыялекты, распаўсюджаныя на большай частцы паўночнага і паўднёва-заходняга Кітая.

На аснове пекінскага дыялекту гэтай групы стварылі ў 50-60 гг. ХХ ст. маўленчы стандарт путунхуа, які стаў афіцыйнай вуснай мовай краіны. Уключае ў тым ліку дунганскую мову, якая вылучаеццы выключна этна-сацыялінгвістычна.

У заходняй літаратуры паўночнакітайскую мову звычайна завуць мандарынскай, або мандарынскай кітайскай (англ.: Mandarin Chinese). Назва ўзнікла як калька c кіт. гуаньхуа (літар. — афіцыйная гаворка), ад заходняй назвы вышэйшых кітайскіх чыноўнікаў (гуань) — мандарынаў.

Пад кітайскай мовай, як правіла, маюць на ўвазе менавіта яе паўночную разнавіднасць або стандартную форму — путунхуа.

Дыялекты

Распаўсюджванне васьмі асноўных паўночнакітайскіх дыялектных падгруп у КНР

Асноўныя дыялектныя групы паўночнакітайскай:
东北 = Паўночна-усходняя галіна
北京 = Пекінская галіна
冀鲁 = Галіна Цзі-Лу (хэбэйска-шаньдунская галіна)
胶辽 = Галіна Цзяа-ляа (ляадунска-шаньдунская галіна)
中原 = Чжун'юаньская галіна (раёны раўніны Чжун'юань: Сюйчжоу — Чжэнчжоу — Сіянь — Сінін і паўднёвыя раёны Сіньцзян-Уйгурскага аўтаномнага раёна)
兰银 = Галіна Лань-інь (раёны Ланьчжоу — Іньчуань і ўсходнія раёны Сіньцзян-Уйгурскага аўтаномнага раёна)
江淮 = Цзянхуайская галіна (левабярэжнае нізоўе ракі Янцзы: Ухань — Хэфэй — Тайчжоу — Яньчэн)
西南 = Паўднёва-заходняя галіна

Часам у склад паўночнакітайскай уключаюць таксама цзіньскую мову (цзінь; 45 млн чал.), распаўсюджаную ў правінцыі Шаньсі, на поўначы правінцый Шэньсі і Хэбэй, і ў часткі аўтаномнага раёна Унутраная Манголія.

Літаратура

• Завьялова О. И. Диалекты китайского языка. М., 1996.
• Коряков Ю. Б. Китайские языки // Большая российская энциклопедия. Том. XIV. М.: Изд-во БРЭ, 2009.
• Language atlas of China / Ed. Wurm S.A. etc. Hong Kong, 1988.
• Yan M.M. Introduction to Chinese Dialectology. Munich, 2006.

Спасылкі

Лагатып «Вікіслоўнікі»

У Вікіслоўніку спіс слоў гуаньхуа змяшчаецца ў катэгорыі «Гуаньхуа»