Мовы Еўразіі
Еўразія — найбольш вывучаны ў лінгвагенетычным стаўленні кантынент, у ім прадстаўлена 21 сям’я, 4 ізалята і каля 12 некласіфікаваных моў.
Спіс моў Еўразіі
[правіць | правіць зыходнік]- Баскская сям’я {3}
- Індаеўрапейская сям’я {449}
Наступныя 2 сем’і звычайна завуцца каўказскімі мовамі (не-генетычнае аб’яднанне):
- Паўночнакаўказская сям’я {34}, не агульнапрынятае адзінства, складаецца з:
- Картвельская сям’я {6}
- Уральская сям’я {39}
- Алтайская сям’я {79} Прызнана не ўсімі даследчыкамі. Звычайна ўключае
- Мангольскія мовы
- Цюркскія мовы
- Тунгуса-маньчжурскія мовы; але ў максімальным варыянце таксама
- Карэйская мова і
- Япона-рукюскія мовы (уключаючы японская мова і рукюскія мовы)
- Дравідыйская сям’я {66}
- Бурушаскі (ізалят) {1}
Наступныя 5 сем’яў умоўна завуцца «Палеаазіяцкімі мовамі» (не-генетычнае аб’яднанне):
- Енісейская сям’я {2}
- Юкагірская (юкагіра-чуванская) сям’я {2}
- Чукоцка-камчацкая сям’я {5}, у тым ліку: чукоцкая мова, каракская мова, ітэльменская мова і інш.
- Ніўхская мова (ізалят) {1}
- Айнская сям’я † {3}
- Сіна-тыбецкая сям’я {363}, у тым ліку кітайская мова, ці група моў
- Раставай-кадайская сям’я {70}
- мяа-яа сям’я {22}
- Аўстраазіяцкая надсям’я
- Уласна аўстраазіяцкая сям’я {163}, у тым ліку в'етнамская мова
- Нікабарская сям’я {6}
- Аўстранезійская надсям’я {1268}
- Андаманская сям’я {13}
- Старажытныя мовы (не існую цяпер)
- Тырэнская сям’я {2} † (укл. этруская мова)
- Хурыта-ўрарцкая сям’я † {2}
- Шумерская мова (ізалят) † {1}
- Эламская мова (ізалят) † {1}
- Некласіфікаваныя мовы {12}, у тым ліку іберская мова †, кіпра-мінойская мова †, этэакрыцкая мова †, хацкая мова †, касіцкая мова † і іншыя рэліктавыя мовы Заходняй Еўразіі.
Колькасць моўных сем’яў
[правіць | правіць зыходнік]Станам на сярэдзіну 1980-х гадоў.
| сям’я | СНД, тыс. чал. | замеж. Еўропа | замеж. Азія | Еўразія | % ад усіх |
|---|---|---|---|---|---|
| усяго | 272492 | 488829 | 2710648 | 3471969 | 100 % |
| Індаеўрапейская | 216410 | 463712 | 793130 | 1473252 | 42,43 % |
| Сіна-тыбецкая | 60 | 123 | 1064110 | 1064293 | 30,65 % |
| Аўстранезійская | 64 | 216550 | 216614 | 6,24 % | |
| Дравідыйская | 180355 | 180355 | 5,19 % | ||
| Японская (япона-рукюская) | 16 | 118460 | 118476 | 3,41 % | |
| Алтайская | 44040 | 2340 | 70010 | 116390 | 3,35 % |
| Аўстраазіяцкая | 10 | 71635 | 71645 | 2,06 % | |
| Паратайская (раставай-кадайскія) | 67750 | 67750 | 1,95 % | ||
| Карэйская | 400 | 16 | 61670 | 62086 | 1,79 % |
| Афразійскія | 25 | 2400 | 55055 | 57480 | 1,66 % |
| Уральская | 4475 | 18430 | 22905 | 0,66 % | |
| Мяа-яа | 8180 | 8180 | 0,24 % | ||
| Картвельская | 3700 | 145 | 3845 | 0,11 % | |
| Паўночнакаўказская | 3220 | 235 | 3455 | 0,10 % | |
| Папуаскія | 1750 | 1750 | 0,05 % | ||
| Баскская | 1030 | 1030 | 0,03 % | ||
| Нігера-кардафанская | 110 | 150 | 260 | 0,01 % | |
| Бурушаскі (бурышы) | 50 | 50 | 0 % | ||
| Чукоцка-камчацкая | 23 | 23 | 0 % | ||
| Айнская | 20 | 20 | 0 % | ||
| Ніўхская | 4 | 4 | 0 % | ||
| Эскімоска-алеуцкая | 2 | 2 | 0 % | ||
| Андаманская | 1 | 1 | 0 % | ||
| Юкагірская (юкагіра-чуванская) | 1 | 1 | 0 % | ||
| Кецкая (енісейская) | 1 | 1 | 0 % | ||
| іншыя | 131 | 578 | 1392 | 2101 | 0,06 % |
Мовы Еўропы
[правіць | правіць зыходнік]
Большасць моў Еўропы належаць да індаеўрапейскай моўнай сям’і. З агульнай колькасці еўрапейскага насельніцтва ў 744 мільёны на 2018 год каля 94 % з’яўляліся носьбітамі індаеўрапейскай прамовы.
У межах індаеўрапейскай моўнай сям’і магчыма вызначыць тры найбуйнейшыя групы — раманскія мовы, славянскія мовы і германскія мовы — з больш чым 200 мільёнамі носьбітаў у кожнай з груп. Больш дробныя групы індаеўрапейскіх моў, якія сустракаюцца ў Еўропе, уключаюць грэка-элінскую (каля 13 млн.), балтыйскую (каля 7 млн.), албанскую (каля 5 млн.), індаарыйскую (каля 1,5 млн.) і кельцкую (каля 1 мільёна).
З прыблізна 45 мільёнаў еўрапейцаў, якія размаўляюць на неіндаеўрапейскіх мовах, большасць размаўляе на мовах уральскіх і цюркскіх сем’яў. Менш за 1 % еўрапейскага насельніцтва размаўляе на баскскай мове ці мовах Каўказа. Іміграцыя дадала значныя суполкі носьбітаў афрыканскіх і азіяцкіх моў, якія складаюць каля 4 % насельніцтва. Вельмі распаўсюджанай у Еўропе з’яўляецца арабская мова.
Пяць моў маюць больш за 50 мільёнаў носьбітаў у Еўропе: французская, італьянская, нямецкая, англійская і руская. У той час як руская мова мае найбольшую колькасць носьбітаў (больш за 100 мільёнаў у Еўропе), англійская мова мае найбольшую колькасць носьбітаў у агульнай складанасці, у тым ліку каля 200 мільёнаў носьбітаў англійскай як другой матчынай альбо замежнай.
| сям’я | група | еўрапейская частка СНД | замежная Еўропа | уся Еўропа | % ад усіх |
|---|---|---|---|---|---|
| усяго | усяго | 165595 | 488809 | 654404 | 100 % |
| Індаеўрапейская | 150763 | 462366 | 613129 | 93,69 % | |
| Славянская | 142460 | 82225 | 224685 | 34,33 % | |
| Раманская | 3148 | 179821 | 182969 | 27,96 % | |
| Германская | 281 | 175423 | 175704 | 26,85 % | |
| Грэчаская | 125 | 9988 | 10113 | 1,55 % | |
| Кельцкая | 0 | 7520 | 7520 | 1,15 % | |
| Албанская | 3,8 | 4810 | 4814 | 0,74 % | |
| Балтыйская | 4324 | 12 | 4336 | 0,66 % | |
| Індаарыйская | 158 | 2207 | 2365 | 0,36 % | |
| Армянская | 208 | 320 | 528 | 0,08 % | |
| Іранская | 55 | 40 | 95 | 0,01 % | |
| Уральская | 3967 | 18430 | 22397 | 3,42 % | |
| Фіна-ўгорская | 3959 | 18430 | 22389 | 3,42 % | |
| Самадыйская | 8 | 0 | 8 | 0 % | |
| Алтайская | 9130 | 2340 | 11470 | 1,75 % | |
| Цюркская | 8978 | 2340 | 11318 | 1,73 % | |
| Мангольская | 150 | 0 | 150 | 0,02 % | |
| Тунгуса-маньчжурскія | 2 | 0 | 2 | 0 % | |
| Афразійская | 1463 | 3735 | 5198 | 0,79 % | |
| Яўрэі | 1453 | 1340 | 2793 | 0,43 % | |
| Семіцкая | 9,6 | 2365 | 2375 | 0,36 % | |
| Кушыцкая | 0 | 30 | 30 | 0 % | |
| Баскская | 0 | 1030 | 1030 | 0,16 % | |
| Сіна-тыбецкая | 5 | 123 | 128 | 0,02 % | |
| Кітайская | 5 | 110 | 115 | 0,02 % | |
| Тыбета-бірманская | 0 | 13 | 13 | 0 % | |
| Паўночнакаўказская | 115 | 0 | 115 | 0,02 % | |
| Нахска-дагестанская | 98 | 0 | 98 | 0,01 % | |
| Абхаза-адыгская | 17 | 0 | 17 | 0 % | |
| Нігера-кардафанская | 0 | 110 | 110 | 0,02 % | |
| Картвельская | 68 | 0 | 68 | 0,01 % | |
| Аўстранезійская | 0 | 44 | 44 | 0,01 % | |
| Карэйская | 33 | 16 | 49 | 0,01 % | |
| Японская (япона-рукюская) | 0,1 | 16 | 16 | 0 % | |
| Аўстраазіяцкая | 1,4 | 10 | 11 | 0 % | |
| Чукоцка-камчацкая | 0,4 | 0 | 0,4 | 0 % | |
| Эскімоска-алеуцкая | 0,1 | 0 | 0,1 | 0 % | |
| Ніўхская | 0,1 | 0 | 0,1 | 0 % | |
| іншыя | 49 | 589 | 638 | 0,10 % |
Мовы Азіі
[правіць | правіць зыходнік]Каля 40 % усяго насельніцтва Азіі размаўляе на мовах сіна-тыбецкай і 30 % — на мовах індаеўрапейскай макрасям’і.
Па стане на сярэдзіну 1980-х гадоў (тыс. чал.).
| сям’я | група | азіяцкая частка СНД | замежная Азія | уся Азія | % ад усіх |
|---|---|---|---|---|---|
| усяго | усяго | 106408 | 2710648 | 2817056 | 100 % |
| Сіна-тыбецкая | 55 | 1064109 | 1064164 | 37,78 % | |
| Кітайская | 55 | 1003630 | 1003685 | 35,63 % | |
| Тыбета-бірманская | 0 | 60479 | 1003685 | 2,15 % | |
| Індаеўрапейская | 63394 | 793126 | 856520 | 30,40 % | |
| Індаарыйская | 72 | 719566 | 719638 | 25,55 % | |
| Іранская | 4122 | 71460 | 75582 | 2,68 % | |
| Славянская | 53273 | 95 | 53368 | 1,89 % | |
| Армянская | 4292 | 660 | 4952 | 0,18 % | |
| Германская | 1699 | 475 | 2174 | 0,08 % | |
| Грэчаская | 222 | 660 | 882 | 0,03 % | |
| Нурыстанская | 0 | 145 | 145 | 0,01 % | |
| Раманская | 87 | 50 | 137 | 0 % | |
| Балтыйская | 76 | 0 | 76 | 0 % | |
| Албанская | 0,2 | 15 | 15 | 0 % | |
| Аўстранезійская | 0 | 216550 | 216550 | 7,69 % | |
| Малайска-палінезійская | 0 | 216180 | 719638 | 7,68 % | |
| Тайванская | 0 | 370 | 370 | 0,01 % | |
| Дравідыйская | 0 | 180355 | 180355 | 6,40 % | |
| Паўднёвая | 0 | 112415 | 719638 | 3,99 % | |
| Паўднёва-ўсходняя | 0 | 60000 | 719638 | 2,13 % | |
| Гандванская | 0 | 3770 | 3770 | 0,13 % | |
| Паўночна-ўсходняя | 0 | 1710 | 1710 | 0,06 % | |
| Паўднёва-заходняя | 0 | 1502 | 1502 | 0,05 % | |
| Паўночна-заходняя | 0 | 765 | 765 | 0,03 % | |
| Цэнтральная | 0 | 191 | 191 | 0 % | |
| Японская (япона-рукюская) | 0,7 | 118460 | 118461 | 4,21 % | |
| Алтайская | 34911 | 70006 | 104917 | 3,72 % | |
| Цюркская | 34476 | 59756 | 94232 | 3,35 % | |
| Мангольская | 380 | 5729 | 6109 | 0,22 % | |
| Тунгуса-маньчжурская | 56 | 4521 | 4577 | 0,16 % | |
| Аўстраазіяцкая | 1,4 | 71632 | 71633 | 2,54 % | |
| Мон-кхмерская | 1,4 | 63072 | 63073 | 2,24 % | |
| Мунда | 0 | 8535 | 8535 | 0,30 % | |
| Нікабарская | 0 | 25 | 25 | 0 % | |
| Паратайская (раставай-кадайскія) | 0 | 67745 | 67745 | 2,40 % | |
| Тайская | 0 | 65094 | 65094 | 2,31 % | |
| Дун-шуйская | 0 | 1755 | 1755 | 0,06 % | |
| Кадайская | 0 | 896 | 896 | 0,03 % | |
| Карэйская | 367 | 61670 | 62037 | 2,20 % | |
| Афразійскія | 362 | 55185 | 55547 | 1,97 % | |
| Семіцкая | 15,4 | 51600 | 51615 | 1,83 % | |
| Яўрэйскія мовы | 347 | 3540 | 3887 | 0,14 % | |
| Кушыцкая | 0 | 45 | 45 | 0 % | |
| Мяа-яа | 0 | 8182 | 8182 | 0,29 % | |
| Картвельская | 3632 | 145 | 3777 | 0,13 % | |
| Паўночнакаўказская | 3099 | 235 | 3334 | 0,12 % | |
| Нахска-дагестанская | 2479 | 5 | 2484 | 0,09 % | |
| Абхаза-адыгская | 619 | 230 | 849 | 0,03 % | |
| Папуаскія | 0 | 1750 | 1750 | 0,06 % | |
| Трансновагвінейскія | 0 | 1250 | 1250 | 0,04 % | |
| Заходнепапуаская | 0 | 455 | 455 | 0,02 % | |
| іншыя сем’і | 0 | 45 | 45 | 0 % | |
| Уральская | 504 | 0 | 504 | 0,02 % | |
| Фіна-ўгорская | 477 | 0 | 477 | 0,02 % | |
| Самадыйская | 27 | 0 | 27 | 0 % | |
| Нігера-кардафанская | 0 | 165 | 165 | 0,01 % | |
| Бурушаскі (бурышы) | 0 | 50 | 50 | 0 % | |
| Чукоцка-камчацкая | 22,6 | 0 | 23 | 0 % | |
| Айнская | 0 | 20 | 20 | 0 % | |
| Ніўхская | 4,3 | 0 | 4 | 0 % | |
| Эскімоска-алеуцкая | 1,9 | 0 | 2 | 0 % | |
| Андаманская | 0 | 1 | 1 | 0 % | |
| Кецкая (енісейская) | 1,1 | 0 | 1 | 0 % | |
| Юкагірская (юкагіра-чуванская) | 0,8 | 0 | 1 | 0 % | |
| іншыя | 91 | 1264 | 1355 | 0,05 % |
.svg)