Таміслаў I
| Таміслаў I | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tomislav I | |||||||
 Помнік каралю Таміславу ў Заграбе | |||||||
|
| |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Мунцімір | ||||||
| Пераемнік | Пасада скасавана | ||||||
|
|||||||
| Каранацыя | 925 | ||||||
| Папярэднік | Пасада заснавана | ||||||
| Пераемнік | Трпімір II | ||||||
|
|
|||||||
| Нараджэнне | невядома | ||||||
| Смерць | 928 | ||||||
| Род | Трпіміравічы | ||||||
| Бацька | Мунцімір | ||||||
| Веравызнанне | Хрысціянства | ||||||
| Дзейнасць | манарх | ||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Таміслаў I (харв.: Tomislav I) (памёр у 928 годзе) — кіраўнік Харватыі з дынастыі Трпіміравічаў у 910—928 гадах. У 910—925 гадах насіў тытул князя Харватыі, у 925 годзе быў каранаваны і стаў першым у гісторыі харвацкім каралём.
Аб'яднаў у складзе сваёй дзяржавы харватаў Далмацыі і Паноніі, значна пашырыў межы каралеўства, якое ў яго кіраванне распасціралася ад Адрыятыкі да Дравы і ад Істрыі да Дрыны. Таміслаў зрабіў харвацкае каралеўства адной з наймагутных дзяржаў свайго часу на Балканах.
Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]
Пра сям'ю Таміслава вядома вельмі мала. Верагодна, ён быў сынам князя Мунціміра.
У ранні перыяд свайго кіравання князь Таміслаў удала спыніў уварванне венграў і вымусіў іх адступіць за Драву. Пераможная вайна дазволіла яму далучыць да тэрыторыі княства, якое ўключала да гэтага толькі Далмацыю, частку Паноніі ў міжрэччы Савы, Дравы і Купы[1]. Далмацінскія і пасаўскія харваты, такім чынам, упершыню ўз'ядналіся ў адной дзяржаве.
Найважнейшай падзеяй у харвацкай гісторыі стала каранацыя Таміслава, як караля адзінай харвацкай дзяржавы. Папа Ян X прызнаў Таміслава каралём і дараваў Таміславу тытул «Rex Chroatorum». Каралеўства было падзелена Таміславам на 11 абласцей (жупаній). У кожнай з абласцей існаваў прынамсі адзін умацаваны каралеўскі горад.
Пашырэнне і ўзмацненне Харватыі прывяло да варожасці Балгарыі, якая дасягнула піка сваёй магутнасці пры цару Сімяоне I. Наяўнасць агульнага ворага зблізіла Таміслава з Візантыяй. Паводле дагавора з Канстанцінопалем, пад кантроль Харватыі перайшлі візантыйскія гарады ў Далмацыі. Харватыя, са свайго боку, узяла абавязацельства змагацца з тэрытарыяльнай экспансіяй Сімяона I.
У 926 годзе балгарская армія пачала наступ на Харватыю, аднак была разгромлена Таміславам у Бітве на баснійскіх узгорках. Названая ў некаторых крыніцах дата — 27 мая 927 года, паводле меркавання сучасных даследчыкаў адносіцца не да самой бітвы, а да хуткай смерці Сімяона[2]. Паводле трактата «Пра кіраванне імперыяй» імператара Канстанціна VII Парфірароднага, харвацкая армія ў эпоху Таміслава складалася з 100 тысяч пяхоты і 60 000 кавалерыі, а таксама мела 80 вялікіх і 100 малых суднаў — іншымі словамі: узброеныя сілы Таміслава пераўзыходзілі сваёй моцай візантыйскія.
Пры Таміславе ў 925 і 927 гадах адбыліся два спліцкія царкоўныя саборы, на якіх разгарэлася барацьба паміж прыхільнікамі Нінскага біскупа Гргура, які выступаў за ўжыванне ў літургіі славянскай мовы, і спліцкай партыяй, якая падтрымлівала выключна-лацінскую літургію. Кароль Таміслаў быў цалкам на баку Гргура — аднак, паводле вынікаў сабораў (дзе вернікам, уключаючы Таміслава, не было пададзена права голасу), перамаглі прыхільнікі татальнай латынізацыі. Нінская дыяцэзія была ліквідавана, а Спліцкая архідыяцэзія стала рэлігійным цэнтрам усёй краіны. Зрэшты, латынізацыя богаслужэння адбывалася павольна, яшчэ доўгі час у Харватыі літургія здзяйсянялася на славянскай мове, а богаслужэбныя кнігі пісаліся на глаголіцы. Глагалічная літургія была распаўсюджана ў Харватыі яшчэ шмат стагоддзяў, а ў XIII стагоддзі была нарэшце ўзаконена.
У 926 годзе каля берагоў Афрыкі з'явілася флатылія з 30 караблёў, якой камандаваў славянін Сарыб[3] — верагодна, харват[4].
Акалічнасці смерці Таміслава ў 928 годзе[5] невядомыя. Пераемнікам Таміслава на прастоле стаў яго малодшы брат Трпімір II.
Памяць[правіць | правіць зыходнік]
Сербскі гісторык С. Станоевіч пісаў,
|
Пасля смерці Таміслава Харвацкае каралеўства прыходзіць у заняпад і становіцца ценем Таміслаўскай Харватыі. | 
|
Харвацкі народ успамінаў пра Таміслаўскую эпоху (Doba Kralia Tomislava) як пра нейкі «залаты век»…
У 1926 г. у гонар Таміслава I узведзены быў абеліск у баснійскім горадзе Ліўна.
У 1928-1938 гадах харвацкі скульптар Роберт Франгеш-Міханавіч стварыў манументальную конную статую Таміслава I, пастаўленую ў Заграбе пасля Другой сусветнай вайны, у 1947 годзе. Камуністычныя ўлады не дазволілі ўпрыгожыць пастамент Франгешавымі барэльефамі і харвацкай шахоўніцай - толькі ў 1991 годзе яны занялі законнае месца на пастаменце каралеўскага манумента.
Пасля 1991 года мноства новых помнікаў Таміславу было ўзведзена ў розных гарадах Харватыі, Босніі і Герцагавіны. Сярод іх вылучаецца статуя Таміслава I у Таміслаўградзе, працы заграбскага скульптара Вінкі Багарыча (Vinko Bagarić).
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
- Таміслаўград
- Tomislav — харвацкае піва, названае ў гонар Таміслава I
Зноскі
- ↑ У IX — пачатку X стст. Панонская Харватыя падпарадкоўвалася баварцам
- ↑ Прадаўжальнік Феафана. Кн. 6. Валадаранне Рамана. Заўв. 26
- ↑ Такую транскрыпцыю яго імя дае сірыйскі энцыклапедыст XIII стагоддзя Абуль-Фіда.
- ↑ Гісторыю славянскага мараплаўства ў Міжземных водах актыўна распрацоўваў гісторык і географ С. М. Маркаў.
- ↑ С. Станоевіч, М. С. Дзяржавін і І. М. Галянішчаў-Кутузаў адносяць смерць Таміслава ў 930 годзе.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Rudolf Horvat Povijest Hrvatske I. (od najstarijeg doba do g. 1657.) - Zagreb, 1924.
- Nada Klaić Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku. - Zagreb, 1975.
- Ivo Goldstein Hrvatski rani srednji vijek. - Zagreb, 1995. ISBN 953-6045-02-8
- Голенищев-Кутузов И. М. Итальянское Возрождение и славянские литературы — М.: Изд. АН СССР, 1963.
- Державин Н. С. Славяне в древности. — М.(?): Изд. АН СССР, 1945.
- Марков С. Н. Летопись. — М.: Молодая Гвардия, 1978.
- Фрейдзон В. И. История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) — СПб.: Алетейя, 2001.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Таміслаў I- Сайт, прысвечаны Таміславу Архівавана 3 красавіка 2016.
