Тося Маламуд

Тося Маламуд
укр.: Тося Маламуд
Дата нараджэння	17 сакавіка 1923(1923-03-17)
Месца нараджэння	Вінніца, Вінніцкая акруга[d], Падольская губерня, УССР, СССР
Дата смерці	16 ліпеня 2008(2008-07-16) (85 гадоў)
Месца смерці	Мехіка, Мексіка
Грамадзянства	Мексіка  СССР
Род дзейнасці	скульптарка, мастачка
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тося Маламуд (17 сакавіка 1923, Вінніца, УССР — 16 ліпеня 2008, Мехіка, Мексіка) — мексіканскі скульптар украінскага паходжання.

Біяграфія

Бюст Альберта Эйнштэйна работы Тосі Маламуд

Нарадзілася 17 сакавіка 1923 года ў Вінніцы. Малодшае дзіця Ісака Маламуда і Лізы Бакал.

Сям’я збегла з Украіны ў 1927 годзе, калі ёй было чатыры гады, каб пазбегнуць ціску з боку савецкага ўрада. У тым жа годзе яны прыехалі ў Мексіку, і там яе бацька стварыў першую газету на ідышы, дзе выйшла вядомая кніга пад назвай «Тры шляхі», а таксама творы паэтаў, такіх як Іцджак Берлінер, Якаў Глатц і Мойшэ Глікоўскі.

Маламуд наведвала пачатковую і сярэднюю школу ў Мексіцы і выяўляла цікавасць і талент да мастацтва ў раннім узросце. У сярэдняй школе ў яе была магчымасць працаваць у кераміцы, дзе яна здзівіла настаўніка здольнасцю ляпіць чалавечыя фігуры.

У 1940 годзе Маламуд насуперак пажаданням бацькоў паступіла ў Нацыянальную гімназію пластычных мастацтваў (гісторыя мастацтваў). Сярод яе настаўнікаў былі мастакі Францыска Гаіція, Луіс Саагун і Бенджамін Кора, а таксама скульптары Фідыяс Элізонда, Арнульфа Дамінгуэз, Ігнасіа Асунсола і Луіс Орціс Манастэрыё. Апошні даваў сваім вучням поўную свабоду ствараць тое, што яны хацелі. Яна скончыла пяцігадовую праграму ўсяго за тры гады, стаўшы адной з першых жанчын-выпускніц школы разам з Гелен Эскабеда, Ангелай Гурыяй і Гелесам Кабрэрай.

У 1944 годзе Маламуд выйшла замуж за Сэмюэля Рубінштэйна, ад якога нарадзіла дваіх дзяцей, Этэль і Маўрысіа. Калі яе дзеці былі маленькімі, яна зрабіла перапынак у сваёй творчасці, толькі зрэдку працуючы ў калідоры, дзе было трохі святла. Да 1952 года ў яе не было майстэрні, якую яна магла б дзяліць з іншым мастаком і якая дазваляла б ёй аддзяліць працу ад сямейнага жыцця.

У 1967 годзе Маламуд развялася з мужам, а ў 1979 годзе выйшла замуж за пісьменніка і журналіста Серхіа Нудэльштэйера. Пара падтрымлівала працу адзін аднаго, разам наведваючы канферэнцыі і выставы, дзяліла працоўную прастору як скульптурную студыю і як офіс.

Памерла 16 ліпеня 2008 года ў Мехіка.

Творчасць

Маламуд сур’ёзна пачала сваю кар’еру ў 1954 годзе: у яе было дзве важныя выставы, адна — у Салоне мексіканскай пластыкі, а другая — у Гаўрскай галерэі Centro Deportivo Israelita, якая прыцягнула яе працы да ведама крытыкаў. Яе скульптура вылучалася ад большасці іншых мексіканскіх, паколькі падкрэслівала выяву руху. На працягу жыцця Маламуд было організавана больш за сорак індывідуальных выставак у Мексіцы, ЗША, Канадзе, Іспаніі, Нідэрландах, Балгарыі і Ізраілі, яна ўдзельнічала ў многіх іншых калектыўных выстаўках. Сярод асноўных ранніх выставак — у Палацы выяўленчых мастацтваў Мехіка ў 1959 годзе і выстаўкаскульптур у Алімпійскай вёсцы для Летніх Алімпійскіх гульняў 1968 года. Падчас апошняй падзеі адзін з твораў «Мацярынства» быў выкрадзены і вернуты, і сёння яго можна ўбачыць у Музеі сучаснага мастацтва ў Мехіка. Яе апошняя прыжыццёвая вялікая выстаўка праходзіла з лістапада 2007 года па сакавік 2008 года ў Мексіканскім інстытуце сацыяльнага забеспячэння на Праспекце Рэформы ў Мехіка, дзе куратарам быў яе сын Маўрысіё. Гэта падзея была рэтраспектывай, якая праводзілася сумесна з выпускам яе аўтабіяграфіі, але мастачка не магла прысутнічаць праз стан здароўя.

Працы Маламуд можна знайсці у прыватных і дзяржаўных калекцыях у Мексіцы і за мяжой. Частка яе работ была спансаваная ўрадам Мексікі праз Дэпартамент культуры Сакратарыята замежных адносін і стары Нацыянальны савет па турызме. Маламуд стварыла трыццаць восем манументальных вырабаў з бронзы і каменя, якія ўвесь час экспануюцца ва ўстановах і грамадскіх памяшканнях Мексікі, яшчэ чатырнаццаць — у іншых краінах. Сярод бюстаў вядомых дзеячаў — бюсты пісьменніка І. Л. Пераца, які знаходзіцца ў раёне Nuevo Colegio Israelita, Альберта Эйнштэйна ў Парку Мексікі і на Факультэце навук універсітэта Тэль-Авіва, Росарыё Катэланоса на Факультэце філасофіі і літаратуры НАУМ, Франца Кафкі ў Нацыянальнай бібліятэцы Мексікі, а таксама Мігель Ідальга, Хасэ Марыя Марэлас і Павон, Беніта Хуарэс і Венустыяна Карранса, размешчаныя ў Мексіканскім корпусе Тэль-Авіўскага ўніверсітэта. Іншыя віды скульптур ўключаюць «Мацярынства» у Музеі сучаснага мастацтва, «Сям’я» перад Бальніцай XII стагоддзя ў Мехіка, «Закаханая пара» у горадзе Мантэрэй, «Маці», «Першы настаўнік» у Centro Deportivo Israelita і «Пенелопа», размешчаная на Праспекце Рэформы. Некаторыя з іх сталі «іконамі», сярод якіх «Сям’я» у Бальніцы XXI стагоддзя і «Вецер», якая зараз з’яўляецца сімвалам Музея сучаснага мастацтва ў Марэліі.

Маламуд была членам Салона мексіканскай пластыкі, Таварыства геаграфіі і статыстыкі, Інтэрнацыянальнай Акадэміі Тамаза Кампанела ў Рыме і Іспанскай асацыяцыі мастакоў і скульптараў у Мадрыдзе. У 2008 годзе яе біяграфія пад назвай «Тося Маламуд, матэрыял, які ляжыць у аснове формы» была апублікавана Нацыянальным саветам па пытаннях культуры і мастацтваў Мексікі, а ў 2009 годзе Салон мексіканскай пластыкі правёў пасмяротную даніну павагі.

На работы Маламуд паўплывалі яе настаўнікі, асабліва Фернанда Ортыс Манастэрыё і Ігнасіа Асунсола, якія мелі як кансерватыўныя, так і ліберальныя элементы. Пасля заканчэння ўніверсітэта яе не цікавіў рух Мексіканскі муралізм і яго нацыяналізм, які быў дамінуючым у той час, хутчэй, яна аддала перавагу больш міжнароднаму светапогляду. Яна выступіла супраць мексіканскага мастацтва па некалькіх прычынах. Першапачаткова ў мексіканскім мастацтве пераважалі мужчыны, асабліва ў манументальнай скульптуры. Скульптура ўвогуле была ў той час менш каштоўнай, чым жывапіс, асабліва фрэска. На працягу сваёй кар’еры яна засяродзілася на скульптуры, у асноўным працуючы з бронзай і мармурам, а таксама эксперыментавала з іншымі матэрыяламі, такімі як акрыл, камень і кераміка. Маламуд стварала творы невялікіх, сярэдніх і манументальных памераў.

Тося Маламуд галоўным чынам стварала два віды скульптуры. Яе лічылі лепшым скульптарам бюстаў у Мексіцы свайго часу. Работы без бюстаў у асноўным засяроджаны на такіх тэмах, як мацярынства, дзеці, жаночае цела, целы ў руху і позы, якія паказваюць на разважанні. Незадоўга да смерці яна заявіла, што яе асноўнай тэмай заўсёды было каханне ў розных яе формах, паколькі яна лічыла, што гэта аснова жыцця. Гэтыя працы класіфікуюць як абстрактны фігуратывізм і выкананы з бронзы, каменя і дрэва. Аднак яны дэманструюць уплыў неафігуратывізму, імпрэсіянізму, кубізму, мастацтва фэнтэзі і паўабстрактнага мастацтва. Нягледзячы на тое, што Маламуд не была часткай мексіканскага руху муралізму, на яе мастацтва таксама паўплывала мексіканская культура, асабліва яе даіспанскія элементы.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Тося Маламуд