Тэатральная плошча (Масква)
| Тэатральная плошча Масква | |
|---|---|
 | |
| Агульная інфармацыя | |
| Краіна | Расія |
| Горад | Масква |
| Акруга | ЦАА |
| Раён | Цвярскі |
| Найбліжэйшыя станцыі метро |
 Ахотны Рад,  Тэатральная |
| на OpenStreetMap | |
| на Яндэкс.Картах | |
| на Картах Google | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Тэатральная плошча (у 1820-я гады — Пятроўская плошча, у 1919—1990 гадах — плошча Свярдлова) — плошча ў цэнтры Масквы. Знаходзіцца на паўночны захад ад плошчы Рэвалюцыі, паміж Тэатральным праездам, Пятроўкай і Коп’еўскім завулкам. На плошчы знаходзяцца Вялікі, Малы тэатры і Расійскі акадэмічны маладзёжны тэатр[1].
Гісторыя назвы
[правіць | правіць зыходнік]Першапачатковая назва — Пятроўская плошча, паходзіць ад Пятроўскага тэатра (папярэднік Вялікага тэатра), які, у сваю чаргу, атрымаў назву ад вуліцы Пятроўка. Пазней за плошчай замацавалася назва Тэатральная. У 1919 годзе яна была пераназвана ў плошчу Свярдлова (у гонар Я. М. Свярдлова, старшыні ЦВК, якая працавала ў будынку гасцініцы «Метраполь»). У 1991 годзе плошчы была вярнулі гістарычную назву.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]
Перадгісторыя плошчы
[правіць | правіць зыходнік]Сучасная Тэатральная плошча размяшчаецца непасрэдна на захад ад старажытнага рэчышча ракі Нягліннай, якая рабіла ў гэтым месцы паварот на паўднёвы захад, і часткова захоплівае ўласна рэчышча Нягліннай, якая з 1819 года праходзіць у падземнай трубе па перыметры плошчы.
Пад канец XV стагоддзя на левым, усходнім, беразе Нягліннай быў выбудаваны Гарматны двор, і поруч з ім — мост цераз Няглінную. У 1516 годзе Няглінную перагарадзілі плацінай, уладкаваўшы вялікі ставок ніжэй Гарматнага двара, а ў 1534—1538 гадах была выбудавана сцяна Кітай-горада. «Вадзяная брама» Кітай-горада дазваляла, у выпадку аблогі, забіраць ваду проста з ракі; у XVII стагоддзі яны былі закладзены. Тым часам траса вуліцы Пятроўкі паўтарала выгін Нягліннай — Пятроўка выходзіла на Вялікую Дзмітраўку — і на ёй размяшчаліся гандлёвыя рады, а да поўначы — царква Спасу на Кап’і, што дала імя Коп’еўскаму завулку[2].
У 1707—1708 гадах бастыёны Кітай-горада пашырылі, асцерагаючыся шведскага ўварвання, а Няглінную пусцілі ў глыбокі штучны роў.
У пажар 1737 года пляцоўкі на захад ад Нягліннай выгарэлі дашчэнту і былі заняты дварамі шляхты — князямі Чаркаскімі, Галіцынымі і іншымі[2]. Тут працавала школа архітэктуры князя Ухтомскага. У 1786 годзе спусцілі ставок на Нягліннай, да 1792 года пракапалі для яго новае штучнае рэчышча.
Паводле плана 1775 года вакол Крамля і Кітай-горада планавалася ўладкаваць некалькі вялікіх плошчаў, у тым ліку і на месцы будучай Тэатральнай. Да таго часу на болверках выраслі дрэвы, а іх крутыя адхоны былі ўмацаваны драўлянымі бэлькамі[2].
У 1780 годзе князь Урусаў і англічанін Мэдакс з найвышэйшага дазволу ўладкавалі ў доме Галіцына агульнадаступны Пятроўскі тэатр (тэатр атрымаў такую назву ад назвы плошчы), што дзейнічаў да пажару 8 кастрычніка 1805 года (у гэты дзень у тэатры давалі «Русалку», і пагалоска прыпісала пажар «д’ябальскаму» спектаклю).
Узнікненне і развіццё плошчы
[правіць | правіць зыходнік]Мясцовасць ізноў згарэла ў верасні 1812 года, і гэтым разам на папялішчы была запраектавана шырокая плошча ў сучасных абрысах. 5 мая 1813 года для кіраўніцтва будаваннем Масквы пасля пажару быў зацверджаны адмысловы орган — Камісія для будовы ў Маскве. У маі 1814 года назіранне за ўсімі пабудовамі і веданне ўсёй «фасадычнай часткай» было даручана архітэктару В. І. Бавэ; фактычна Бавэ даручылі кіраўніцтва ўсёй архітэктурнай часткай аднаўляльнай пасля пажару Масквы[3].
Паводле дадзенага ў 1816 годзе Кабінетам міністраў наказу, Камісіі для будынкаў трэба было плошчу перад Пятроўскім тэатрам «прызначыць рэгулярным чатырохвугольнікам, як ЯІВ (Аляксандр I) уласнаю найвышэйшаю рукою на плане алоўкам паказаць зрабіў ласку»[4]. На зацверджаным у 1817 годзе «Пражэктаваным плане сталічнага горада Масквы» Пятроўская плошча паказаны ў лініях, паказаных Аляксандрам I, але фактычна засталася ў тых жа межах, што і да пажару 1812 года[5]. 20 сакавіка 1818 года маскоўскі галоўнакамандуючы А. П. Тармасаў зацвердзіў падрыхтаваны інжынерам Л. Л. Карбанье план Пятроўскай плошчы[6].
Распрацаванае Восіпам Бавэ архітэктурнае афармленне плошчы са зменай яе памераў адносна плана 1818 года было зацверджана імператарам 10 лістапада 1821 года[6]. У 1817—1819 гадах Няглінную паміж утокай і Трубнай плошчай склалі ў трубу, а ў 1816—1823 гадах зрылі земляныя ўмацаванні вакол сцяны Кітай-горада, узяўшы зямлю на нівеляванне будучай Пятроўскай плошчы і праезду ў бок Лубянскай плошчы (у некаторых месцах узровень паднялі на 4 метры)[7].
У 1816 годзе да праектавання будучага Тэатральнай плошчы быў прыцягнуты Восіп Бавэ. Канчатковы праект плошчы быў зацверджаны ў 1821 годзе. Паводле гэтага плану плошча павінна была мець від прамавугольніка, абмежаванага па перыметры чатырма сіметрычна стаячымі будынкамі і падзеленага па сярэдзіне праездам. На падоўжнай восі плошчы Бавэ размясціў будынак Пятроўскага тэатра, а з процілеглага боку, пад вуглом да кітайгародскай сцяны — сквер. Планаванне плошчы пад кіраўніцтвам Бавэ пачалося ў 1816 годзе — за пяць гадоў да канчатковага цверджання праекта. Да 1819 года Бавэ перадаў у Камісію для будынкаў праекты фасадаў выходзячых на плошчу будынкаў. Падоўжныя бакі плошчы абмяжоўвалі чатыры двухпавярховыя корпусы з адкрытымі галерэямі ў першых паверхах, перакрытымі крыжовымі зборамі, якія візуальна пашыралі плошчу і прызначаліся пад гандаль. Выходзячыя на праезд тарцы будынкаў Бавэ акцэнтаваў падвышанымі трохпавярховымі аб'ёмамі з порцікамі. Аднолькавы рытм гэтых карпусоў павінен быў паводле задумы Бавэ падкрэсліваць манументальнасць тэатра, які стаіць на плошчы[8][9][10].
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ РАМТ - Главная страница. Архівавана з першакрыніцы 26 лютага 2013. Праверана 20 лютага 2013.
- ↑ а б в Романюк 2013, с. 643.
- ↑ Сытин 1972, с. 122—123.
- ↑ Сытин 1972, с. 77.
- ↑ Сытин 1972, с. 96.
- ↑ а б Сытин 1972, с. 101.
- ↑ Сытин 1972, с. 103—104.
- ↑ Покровская З. К. О. Бове // Зодчие Москвы. — М.: Московский рабочий, 1981. — С. 195—205. — 302 с.
- ↑ Памятники архитектуры 1983, с. 473.
- ↑ Сытин 1972, с. 106.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Либсон В. Я., Кузнецова А. И. Большой театр СССР: История сооружения и реконструкции здания. — М.: Стройиздат, 1982. — 136 с.
- Романюк С. К. Сердце Москвы. От Кремля до Белого города. — М.: ЗАО Издательство Центрполиграф, 2013. — 909 с.
- Сытин П. В. Из истории московских улиц. — М., Московский рабочий, 1948. С. 45-49.
- Сытин П. В. Пожар Москвы в 1812 году и строительство города в течение 50 лет. — М.: Московский рабочий, 1972. — С. 5—6. — 400 с.
- Либсон В. Я., Домшлак М. И., Аренкова Ю. И. и др. Кремль. Китай-город. Центральные площади // Памятники архитектуры Москвы. — М.: Искусство, 1983. — С. 483—484. — 504 с. — 25 000 экз.