Эміль Буарак

Эміль Буарак
фр.: Émile Boirac
Дата нараджэння	26 жніўня 1851(1851-08-26)
Месца нараджэння	Гельма, Гельма, Правінцыя Гельма, Алжыр
Дата смерці	20 верасня 1917(1917-09-20) (66 гадоў)
Месца смерці	Дыжон, дэпартамент Кот-д’Ор, рэгіён Бургундыя, Метраполія Францыі, Францыя
Месца пахавання	Péjoces Cemetery[d]
Грамадзянства	Францыя
Род дзейнасці	філосаф, эсперантыст, экстрасэнс, псіхолаг
Навуковая сфера	філасофія, псіхалогія і парапсіхалогія
Навуковая ступень	доктар філасофскіх навук
Навуковае званне	прафесар
Альма-матар	Універсітэт Бардо
Член у	Esperanto Language Committee[d] Акадэмія эсперанта
Узнагароды
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эмі́ль Буара́к (поўнае імя — Агюстэн Эміль Буарак фр.: Augustin Émile Boirac; 26 жніўня 1851, Гельма, Алжыр — 20 верасня 1917, Сальс-ле-Шато) — французскі філосаф, псіхолаг, парапсіхолаг, эсперантыст.

Біяграфія і акадэмічная дзейнасць

Нарадзіўся 26 жніўня 1854 года ў горадзе Гельма (Алжыр). Вывучаў літаратуру і філасофію ва ўніверсітэце Бардо, ступень бакалаўра па літаратуры атрымаў у 1874 годзе, а ступень агрэжэ па філасофіі — ў 174 годзе. У 1894 годзе абараніў дысертацыю па тэме «Ідэя феномена», ў якой спрабаваў прымірыць тэорыі Рэнувье і Фулье ў адносінах да матэрыі, рэальнасці навакольнага свету, ідэалізму і фенаменалізму. З 1871 года на працягу 26 гадоў выкладаў філасофію ў французскіх навуковых установах, у тым ліку ў прэстыжным ліцэі Кандарсэ (1882—1897); у 1897—1902 гадах служыў рэктарам універсітэта Грэнобля, а ў 1902—1917 гадах — рэктарам універсітэта Дыжона. У 1906 годзе быў аббраны членам-карэспандэнтам французскай Акадэміі маральных і палітычных навук.

Больш за ўсё праславіўся сваімі даследаваннямі і эксперыментамі ў галіне псіхалогіі і парапсіхалогіі. З'яўлецца аўтарам тэрміна «дэжавю», прапанаваўшы яго ў 1876 годзе. Займаўся вывучэннем гіпнозу і спіріытызму; у 1898 годзе быў у групе, якая даследавала спірытычныя здольнасці італьянскага медыума Эўсапіі Паладзіна. Даследаваў такія з'явы, як месмерызм, «транспазіцыя пачуццяў», «магнетычнае ўзаемапаразуменне», «экстэрыярызацыя адчувальнасці», «экстэрыярызацыя сілы рухальных нерваў» і г.д. З'яўляўся аўтарам шматлікіх навуковых, дыдактычных і папулярных публікацый на тэмы філасофіі, псіхалогіі і маралі. Акрамя таго Буірак з'яўляўся заснавальнікам электратэхнічнага інстытута ў Грэнобле і інстытута віна ў Дзіжоне. Кавалер ордэна Ганаровага легіёна.

Быў жанаты, меў чатырох дяцей. Памер 28 верасня 1917 года ў горадзе Сальс-ле-Шато пры не зусім зразумелых абставінах (па адной з версій — падчас спірытычнага сеанса; згодна з другой версіяй, ён скончыў жыццё самагубствам з-за страты «цягі да жыцця»). Быў пахаваны ў Сальс-ле-Шато, але 6 кастрычніка таго ж года быў перапахаваны ў Дыжоне на могілках Péjoces; у гэтым жа горадзе ў яго гонар названа невялікая вуліца.

Эсперанта-дзейнасць

Пазнаёміўся з эсперанта ў 1900 годзе і неўзабаве стаў яго актыўным прыхільнікам. З'яўляўся аўтарам многіх артыкулаў аб эсперанта на французскай мове і эсперанта; пераклаў на эсперанта твор Лейбніца «Манадалогія» (1902) і некалькі мастацкіх твораў. Дзякуючы яго намаганням эсперанта быў на нейкі час уключаны ў навучальную праграму ўніверсітета Дыжона. Буарак быў старшынёй I сусветнага кангрэса эсперантыстаў (1905, Булонь-сюр-Мэр), старшынёй Моўнага камітэта, а ў 1908—1917 гадах — старшынёй Акадэміі эсперанта.

Абраная бібліяграфія

Творы па філасофіі і псіхалогіі

• La dissertation philosophique, choix de sujets, plans, développements avec une introduction sur les règles de la dissertation philosophique (1890)
• Cours élémentaire de philosophie (1891, 1892)
• L’idée du phénomène, étude critique et analytique (1894)
• De spatio apud Leibnitium (1894)
• Oeuvres philosophiques de Leibniz (1900)
• Leçons de psychologie appliquées à l’éducation (1902, сумесна з A. Magendie)
• La psychologie inconnue. Introduction et contribution à l’étude expérimentale des sciences psychiques (1908)
• Leçons de morale (1910)
• Esquisse d’une interprétation du monde: d’après les manuscrits de l’auteur (1913, сумесна з Alfred Fouillée)
• L’avenir des sciences psychiques (1917)

Творы, якія маюць адносіны да эсперанта

• Monadologio (Лейбніц, пер. на эсперанта, 1902)
• Ŝlosileto kvarlingva (1903)
• Perdita kaj retrovita (1905)
• Qu’est-ce que l’espéranto? (1906)
• Le Congrès espérantiste de Genève (1906)
• Pri la homa radiado (1906)
• Don Juan aŭ la ŝtona festeno (Мальер, пер. на эсперанта, 1909)
• La kvara mago aŭ la alia saĝulo (Генры ван Дайк, пер. на эсперанта, 1909)
• Plena Vortaro Esperanto-Esperanta kaj Esperanto-Franca (1909)
• Le problème de la langue internationale (1911)
• Vortaro de la oficialaj radikoj de Esperanto (1911)
• Fundamentaj principoj de la vortaro esperanta (1911)

Спасылкі

• Творы Э. Буарака ў інтэрнэт-архіве