Гірш Давідавіч Лекерт

Гірш Давідавіч Лекерт
ідыш: הירש לעקערט
Бюст работы Абрама Бразера для помніка ў Менску
Род дзейнасці	шавец
Дата нараджэння	1879
Месца нараджэння	Ганусішкі, Троцкі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	28 мая (10 чэрвеня) 1902
Месца смерці	Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Грамадзянства	Расійская імперыя
Партыя	Бунд
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гірш Давідавіч Лекерт (ідыш: הירש לעקערט; 1879, Ганусішкі — 10 чэрвеня 1902, Вільня) — яўрэйскі сацыялістычны дзеяч.

Біяграфія

Сябра Бунда, удзельнічаў у яўрэйскім рабочым руху ў Дзвінску, Коўне, Кацярынаславе і Вільні. У 1900 годзе ўзначаліў напад каля 500 яўрэяў-рабочых на паліцэйскі пастарунак у прыгарадзе Вільні, у выніку якога былі вызваленыя арыштаваныя сацыялісты.

У 1902 годзе паводле загаду віленскага генерал-губернатара Віктара фон Валя былі адсцябаныя 28 арыштаваных (22 яўрэі і 6 палякаў) за ўдзел у першамайскай дэманстрацыі. Гвалт выклікаў у яўрэйскім асяроддзі, асабліва ў рабочым, прагу помсты. Лекерт страляў у губернатара з рэвальвера і параніў яго. Паводле прыгавору ваеннага трыбуналу Лекерт быў павешаны. На судзе паводзіў сябе з гонарам, выказваў пагарду да царскага рэжыму, не шкадаваў аб учынку.

Рэакцыя на акт Лекерта

Бунд, які прынцыпова быў супраць тэрору, у звароце ЦК «Як трэба адказваць на розгі» (газета «Арбетэр штыме», № 27) часткова апраўдваў крайнія меры і на сваёй 5-й канферэнцыі (жнівень 1902, Бярдзічаў) прыняў рэзалюцыю аб «арганізаванай помсце» (скасавана на 5-м з’ездзе; 1903, Цюрых). У расійскай сацыял-дэмакратычнай газеце «Іскра» наконт учынку Лекерта разгарэлася дыскусія: Юлій Мартаў і Вера Засуліч апраўдвалі, Уладзімір Ленін асуджаў яго.

Памяць

Помнік на пляцы Волі ў Менску, 1932

На працягу дзесяцігоддзяў яўрэйскі рух працоўных адзначаў гадавіну пакарання смерцю Лекерта. Пра яго гераічны ўчынак былі складзены вершы, напісаны драмы: «Хірш Лекерт» Г. Лейвіка (1927) і Арона Кушнірава (пастаўлена ў 1928 годзе Міхаілам Рафальскім), а таксама «Апавяданне пра царскія розгі» (М., 1922)) М. Рафеса і іншыя.

У 1917 годзе нацыяналізаваны «Мінскі паравы піваварны завод № 3 Франца Лекерта» быў перайменаваны ў «Піўзавод імя героя рэвалюцыі Гірша Лекерта» (сучасны «Піўзавод Аліварыя»)

У 1922 г. 1-я Ніжне-Ляхаўская, 2-я Ніжне-Ляхаўская і 3-я Ніжне-Ляхаўская вуліцы ў Менску былі перайменаваны ў гонар Лекерта (з тымі ж нумарамі), пастамент помніка Аляксандру II на пляцы Волі быў выкарыстаны ў якасці помніка Лекерту, у далейшым планавалася ўсталяваць бюст, але гэта не было зроблена праз змену нацыяльнай палітыкі ў СССР у 1930-х гадах. Імя Лекерта таксама насілі Вялікая Арнауцкая вуліца ў Адэсе і адна з вуліц Смілавіч. Апошняя захавала гэтую назву дагэтуль, разам з аднайменным завулкам. У 1920-я гады ў Крыме было заснавана яўрэйскае земляробчае паселішча імя Лекерта, у 1948 годзе перайменаванае ў Снегіроўку. У 1923—1937 гадах у гонар Лекерта была названа абутковая фабрыка ў Віцебску (пасля перайменавана ў «Чырвоны Кастрычнік»). У гонар Лекерта быў названы пасёлак, цяпер у Бабруйскім раёне Магілеўскай вобласці.

У 1927 годзе Белдзяржкіно быў зняты фільм «Яго яснавяльможнасць» аб замаху на фон Валя.

Імя Лекерта да 28 сакавіка 1985 года таксама насіла вуліца ў горадзе Мікалаеве. Перайменавана ў вуліцу імя Даля. Вуліца Лекерта ў Омску ў 1960-я гады была перайменаваная ў вуліцу Леконта.