Лідзія Іванаўна Цяюціна

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Лідзія Іванаўна Цяюціна
Дата нараджэння 1 кастрычніка 1945(1945-10-01)
Месца нараджэння
Дата смерці 2012
Месца смерці
Маці Q25390305?
Род дзейнасці мастачка
Член у
Узнагароды
Honored Artist of the RSFSR (visual arts)

Лідзія Іванаўна Цяюціна (1 кастрычніка 1945[1], Уэлен, Магаданская вобласць, Чукоцкая аўтаномная акруга — 2012, Уэлен) — мастак-гравёр, прадстаўнік чукоцкай мастацкай дынастыі (Аромкэ  (руск.) (бел. — В. Эмкуль  (руск.) (бел. — Л.Цяюціна). Заслужаны мастак РСФСР (1989).

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіліся ў 1945 годзе ў пасёлку Уэлен у сям’і паляўнічага на марскога звера і разьбяра Івана Цяюціна і гравёра Веры Эмкуль  (руск.) (бел.. Унучка кастарэза Аромкэ  (руск.) (бел.. Скончыла 8 класаў уэленскай пасялковай школы[2][3].

Першыя ўрокі кастарэзнага мастацтва атрымала ад маці. З пятага класа наведвала кастарэзны гурток, вучылася ў Івана Сейгутэгіна  (руск.) (бел.. У 1964 годзе прыйшла ва Уэленскую кастарэзную майстэрню  (руск.) (бел., вучылася ў майстра-гравёра Галіны Тынатваль  (руск.) (бел.[2][3].

У 1964—2002 гадах працавала ва Уэленскай кастарэзнай майстэрні, затым выкладала ва уэленскай школе[2][3].

Прымала ўдзел у акруговых, абласных і рэспубліканскіх выстаўках: «Савецкая Расія» (Масква, 1975), "Па роднай краіне "(Масква, 1976), «Чукоцка-эскімоская разьба і гравюра па косці» (Масква, 1977), «Савецкі Далёкі Усход» (Уладзівасток, 1974; Чыта, 1980) і выстаўках твораў народнага мастацтва за мяжой[4].

Член Саюза мастакоў СССР. Заслужаны мастак РСФСР[4][3].

Памерла ў 2012 годзе ва Уэлене[5].

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Раннія гады і сталасць[правіць | правіць зыходнік]

Займалася разьбой па косці з малалецтва, рана вызначыўшыся з выбарам прафесіі. Лідзія Цяюціна месяц была ва Уэленскую кастарэзную майстэрню  (руск.) (бел. ў якасці вучаніцы, затым стала прафесійным гравёрам. У сярэдзіне 1970-х гадоў гісторык мастацтва Чукоткі  (руск.) (бел. Т. Б. Мітлянская кажа пра яе як пра «Цікавага майстра, які ўжо склаўся»[2].

Раннія і сталыя працы Цяюцінай уяўляюць сюжэтныя кампазіцыі на маржовых іклах, выкананыя метадам каляровай гравіроўкі. Сюжэтамі гравюр служылі чукоцкія народныя казкі і жыццё сучаснай мастачцы Чукоткі, персанажамі былі героі чукоцкага і эскімоскага фальклору, паляўнічыя і аленяводы, дзеці, палярныя жывёлы[4][6].

Як прызнавала сама мастачка " «вялікую і складаную кампазіцыю» яна ўяўляла сабе «адразу, цалкам», малюнак пачынаў наносіцца ёю з шырокай часткі ікла, паступова запаўняючы ўсю паверхню[7].

Паводле ацэнкі Т. Б. Мітлянскай, Цяюціна «атрымала ў спадчыну ад маці  (руск.) (бел. энергічны, буйны малюнак, майстэрства кампазіцыі, уменне рытмічна і прыгожа размясціць малюнак па ўсёй працягласці маржовага ікла»[7].

Характэрнымі асаблівасцямі работ гравёра мастацтвазнаўцы называюць «арыгінальнасць кампазіцыі», «цвёрда акрэслены контур», «буйны, экспрэсіўны малюнак», адзначаецца таксама важная роля колеру ў гравюрах[3][6].

Пазнейшыя гады[правіць | правіць зыходнік]

У апошнія гады жыцця мастачка звярнулася да вобразаў антрапаморфных «мухаморападобных» істот, звязаных з культам галюцынагенных грыбоў («У стойбішчы мухамора», «У стойбішча мухамораў»). Гэтыя гравюры Цяюцінай паслужылі падставай для ўзнікнення ў гісторыкаў мастацтва Чукоткі «рабочай гіпотэзы пра існаванне ў духоўнай культуры чукчаў і, верагодна, эскімосаў нейкіх устойлівых „архетыпаў“, звязаных з уяўленнямі аб „ людзях-мухаморах“»[5].

Адзначаючы адсутнасць стылістычнай агульнасці створаных Л. Цяюцінай «„мухаморных“ вобразаў» са старажытнымі Пегтымельскімі петрагліфамі  (руск.) (бел., даследчыкі А. П. Бацьянава і М. М. Бранштэйн паказваюць на супадзенне «шэрагу ключавых кампанентаў у абедзвюх групах малюнкаў». Пры гэтым даследчыкамі не выключаецца магчымасць уплыву на мастачку публікацый, прысвечаных петрагліфам Пегтымеля  (руск.) (бел. і ўзнікненне «„мухаморных“ вобразаў» як даніны модзе на «мастацтва для турыстаў»[5].

Спадчына[правіць | правіць зыходнік]

Працы Лідзіі Цяюцінай знаходзяцца ў Дзяржаўным музеі Усходу, Усерасійскім музеі дэкаратыўна - прыкладнога і народнага мастацтва  (руск.) (бел. (Масква), Магаданскім абласным краязнаўчым музеі  (руск.) (бел., музейным цэнтры «Спадчына Чукоткі» (Анадыр), Дырэкцыі выставак мастацкага фонду Расійскай Федэрацыі, Галерэі арктычнага мастацтва (англ.: Cherny Innuit Collection, Берн), музей Уэленскай кастарэзнай майстэрні  (руск.) (бел. і іншых[4][2][3][8].

Зноскі

  1. ↑ Реестр профессиональных художников Российской империи, СССР, «русского зарубежья», Российской Федерации и республик бывшего Советского Союза (XVIII—XXI вв.). Профессиональный Союз художников России. Архівавана з першакрыніцы 18 лістапада 2009. Праверана 20 ліпеня 2016.
  2. ↑ а б в г д Митлянская 1976.
  3. ↑ а б в г д е Бронштейн, Карахан, Широков 2002.
  4. ↑ а б в г Северная энциклопедия 2004.
  5. ↑ а б в Батьянова, Бронштейн 2016.
  6. ↑ а б Династия уэленских художников: Лидия Теютина(недаступная спасылка). Музей Востока. Архівавана з першакрыніцы 14 верасня 2016. Праверана 19 ліпеня 2016.
  7. ↑ а б Митлянская 1972.
  8. ↑ Уэленские резчики и гравёры по кости. Краткие биографические данные(недаступная спасылка). Народные художественные промыслы Чукотки (2 чэрвеня 2012). — Департамент образования, культуры и спорта Чукотского автономного округа. Архівавана з першакрыніцы 30 мая 2016. Праверана 18 ліпеня 2016.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Теютина Лидия Ивановна // Северная энциклопедия = [Practical Dictionary of Siberia and North] / сост. Е. Р. Акбальян. — [На рус. и англ. яз.]. — М.: Paulsen : Европейские издания, 2004. — 5 000 экз. — ISBN 5-98797-001-6.

  • Митлянская Т. Б. Взгляд охотника, чуткость художника: Чукотско-эскимосское искусство художественной обработки кости // Радуга на снегу: Культура, традиционное и современное искусство народов советского Крайнего Севера : зборнік. — М.: Мол. гвардия, 1972.
  • Митлянская Т. Б. Художники Чукотки / Т. Б. Митлянская. — М.: Изобр. искусство, 1976. — 208 с. — 16 000 экз.
  • Митлянская Т. Б. Новая жизнь древних легенд Чукотки : О творчестве Веры Эмкуль, Галины Тынатваль, Елены Янку, Василия Емрыкаина, Маи Гемауге / Т. Б. Митлянская, И. Л. Карахан. — Магадан: Магаданское книжное изд-во, 1987. — 196 с.
  • Бронштейн М. М., Карахан И. Л., Широков Ю. А. Резная кость Уэлена. Народное искусство Чукотки = [Bone carving in Uelen. The folk art of of Chukchi Peninsula] / [на рус. и англ. яз. ; М. М. Бронштейн, И. Л. Карахан, Ю. А. Широков ; Департамент культуры, молодежи, спорта и информац. политики Чукот. авт. округа, Гос. музей искусства народов Востока]. — М.: Святигор, 2002. — 99 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-93189-004-1.
  • Батьянова Е. П., Бронштейн М. М. Мухомор в быту, верованиях, обрядах, искусстве народов Cевера // Сибирские исторические исследования : часопіс. — Томск: Томск. гос. ун-т, 2016. — № 1. — С. 46—58. — ISSN 2312-461X. — DOI:10.17223/2312461X/11/5

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Чукотские комиксы // National Geographic / публ. и вступ. ст.: А. Грек ; материал подгот. на основе частной коллекции и публикаций директора Ин-та этнологии и антропологии В. Тишкова. — М.: 2011. — Т. 88. — С. 84—85.

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Лідзія_Іванаўна_Цяюціна&oldid=4748054"