Чадска-лівійскі канфлікт

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Чадска-лівійская вайна
Асноўны канфлікт: Халодная вайна, Першая грамадзянская вайна ў Чадзе
Дата 29 студзеня 1978 — 11 верасня 1987
Месца Чад
Прычына грамадзянская вайна, тэрытарыяльная спрэчка, барацьба Лівіі з уплывам Францыі
Вынік перамога Чада
Праціўнікі
Лівія
Чад FROLINAT
ваенная падтрымка:
 СССР[1][2]
 ГДР[2] 		 Чад
ваенная падтрымка:
 Францыя
Рэспубліка Заір[3]
Сілы бакоў
Лівія: 10 000 вайскоўцаў[4]
Паўстанцы: 90 000 апалчэнцаў[4] 		невядома
Страты
Лівія: Больш за 7 500 забітых, больш за 1000 параненых і палонных, 828 адзінак ваеннай тэхнікі артылерыі і авіяцыі[5]
Паўстанцы: невядома 		больш за 1000 забітых[5]

Чадска-лівійская вайна — ваенныя дзеянні на тэрыторыі Чада з 1978 па 1987 год, у якіх былі задзейнічаны арміі Лівіі, СССР, Францыі і ўзброеныя сілы розных партый Чада. Канфлікт працякаў на фоне чадскай грамадзянскай вайны.

Прычыны[правіць | правіць зыходнік]

Матывацыяй лідара Лівіі М. Кадафі ўмяшання ў грамадзянскую вайну ў Чаду, якая шла з 1965 года, сталі намеры вярнуць паласу Аўзу, вузкую паласу тэрыторыі паміж Чадам і Лівіяй, на якую Лівія прад’яўляла тэрытарыяльныя прэтэнзіі. Па дамове 1935 г. паміж Францыяй і Італіяй паласа адышла апошней, затым ў 1955 годзе быў заключаны дагавор паміж Лівіяй і Францыяй, па якому тэрыторыя перадаваліся Парыжу. Пасля распаду французскай каланіяльнай імперыі паласа Аўзу перайшла да Чаду. Акрамя таго, ідэя дзяржава мас прадугледжвала аб’яднанне ўсіх арабскіх дзяржаў і стварэнне саюзнай дзяржавы на поўдзень ад Лівіі, з перспектывай распаўсюджвання ўплыву Лівіі на ўсю Цэнтральную Афрыку, і паслабленне ўплыву Францыі[6].

Ход вайны[правіць | правіць зыходнік]

Пачатак вайны[правіць | правіць зыходнік]

29 студзеня 1978 года армія Лівіі ўварвалася ў Паўночны Чад. Першая значная бітва паміж лівійска-паўстанцкімі войскамі і ўрадавай арміяй адбылася вакол Фая-Ларжо. Лівійцы, як здаецца, непасрэднага ўдзелу ў штурме не бралі; паводле схемы, якая ў далейшым стане традыцыйнай для гэтага канфлікту, яны забяспечвалі артылерыйскую, авіяцыйную і бранятанкавую падтрымку ўдарным групам паўстанцаў. У гэтай бітве Чад адтрымаў перамогу[7].

Пасля гэтага лівійская армія сышла з Чада, аднак ў 1979 годзе адбылося новае ўварвання, якое таксама апынулася правальным.

У 1980 сутыкненні паміж урадавымі атрадамі і лівійскай арміяй і пралівійскімі сіламі аднавіліся. У кастрычніку 1980 лівійскія войскі з паласы Аўзу аказалі падтрымку атрадам паўстанцаў. Пасля рыхтаванне наступлення на поўдзень у кірунку сталіцы[8]. Наступленне пачалося 6 снежня сіламі ўдарнай бранятанкавай групоўкі, якая складалася з савецкіх танкаў Т-54 і Т-55; па непацверджаных сведчанняў, у аперацыі ўдзельнічалі ваенныя саветнікі з Савецкага Саюза і ГДР. Нджамена была захоплена 16 снежня[2].

24 чэрвеня 1983 года аб’яднаныя сілы GUNT і Лівіі ўзялі Фая-Ларжо — асноўны апорны пункт урадавых сіл у Паўночным Чадзе.

Аперацыя «Манта»[правіць | правіць зыходнік]

6 жніўня 1983 года ўрад звярнуўся па ваенную дапамогу да Францыі. Пад ціскам ЗША і франкамоўных краін Афрыкі 9 жніўня прэзідэнт Францыі Франсуа Мітэран абвясціў аб намеры спыніць Кадафі. Са жніўня 1983 па снежань 1984 французскія войскі разгарнулі ваенную аперацыю «Манта» супраць лівійскай арміі і мяцежнікаў. Французскім узброеным сілам удалося пераламаць ход вайны, адкінуўшы сілы GUNT і Кадафі далёка на поўнач, вызваліўшы Нджамену. Аднак пасля яны вымушаныя былі сысці з Чада, што прывяло да пагаршэння чадска-французскіх адносін. 18 лютага 1986 года сілы GUAT пры падтрымцы лівійскіх танкаў атакавалі апорны пункт Куба-Аланга, размешчаны на поўдзень ад «чырвонай лініі». Гэта вымусіла французаў вярнуцца ў Чад[9].

Вайна «таёт»[правіць | правіць зыходнік]

Са снежня 1986 па верасень 1987 праходзіла апошняя фаза вайны, якая атрымала назвы вайна «таёт». Этап названы ў гонар Toyota Hilux, трывалага рамнага джыпа, які выкарыстоўвалі ўзброеныя сілы Чада для мабільнага перамяшчэння войскаў у баях супраць лівійцаў[10].

У гэты час лівійская групоўка мела цалкам сучасны на той момант савецкае ўзбраенне, уключаючы танкі Т-55, БМП-1, верталёты Мі-24, знішчальнікі МіГ-23, комплексы СПА. Асноўнай ударнай сілай УС Чада былі каля 400 пазадарожнікаў — у асноўным пікапаў Toyota Land Cruiser 40 і 70-й серый, узброеных ПТРК Milan і безадкатнымі гарматамі.

Выкарыстоўваючы партызанскую тактыку з глыбокімі абыходамі і флянгавым ўдарамі (пустынная мясцовасць падавала для гэтага добрую магчымасць), найвышэйшую манеўранасць і хуткаходнасць сваіх імправізаваных баявых машын, добрае веданне мясцовасці, чадцы разграмілі лівійскую групоўку.

Вынікі[правіць | правіць зыходнік]

Пасля заканчэння вайны пытанне аб дзяржаўнай прыналежнасці паласы Аўзу па згодзе бакоў быў перададзены ў Міжнародны суд ААН. У адпаведнасці з рашэннем суда, вынесеным у 1994 годзе, паласа Аўзу з’яўляецца часткай Чада[11].

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Советская школа Каддафи | Как и чему научили армию Муамара Каддафи советские военные
  2. ↑ а б в J. Wright, p. 132
  3. ↑ Libyan Intervention in Chad, 1980-87
  4. ↑ а б H. Metz, Libya, p. 254
  5. ↑ а б Pollack 2002, p. 397.
  6. ↑ Чадско-ливийский конфликт на Хронтайм
  7. ↑ R. Buijtenhuijs, «Le FROLINAT à l'épreuve du pouvoir», p. 18
  8. ↑ H. Metz, Libya, p. 261
  9. ↑ Mario J. Azevedo «Roots of Violence: A History of War in Chad» — «Routledge»,1998. ISBN 90-5699-582-0.
  10. ↑ "Guerrilla Trucks: Why rebels and insurgent groups the world over love the Toyota Hilux pickup as much as their AK-47s". Newsweek. 2010-10-14. Праверана 2010-10-25.
  11. ↑ M. Brecher & J. Wilkenfeld, p. 95

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Brecher, Michael; Wilkenfeld, Jonathan (1997). A Study in Crisis. University of Michigan Press. ISBN 0-472-10806-9.
  • Metz, Helen Chapin (2004). Libya. US GPO. ISBN 1-4191-3012-9.
  • Pollack, Kenneth M. (2002). Arabs at War: Military Effectiveness, 1948–1991. University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-3733-2.
  • Wright, John L. (1989). Libya, Chad and the Central Sahara. C. Hurst. ISBN 1-85065-050-0.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Чадска-лівійскі_канфлікт&oldid=4718779"