Пабла Пікаса

Пабла Пікаса

Файл:180px-Picasso signature svg.png

Аўтограф Пабла Пікаса

Па́бла Руі́с Піка́са (ісп.: Pablo Ruiz Picasso), 25 кастрычніка 1881, Малага, Іспанія — 8 красавіка 1973, Мужэн, Францыя), поўнае імя Пабла Дыега Хасэ Франсіска дэ Паўла Хуан Непамусэно Марыя дэ лос Рэмедыёс Крыспін Крыспіньяна дэ ла Санцісіма Трынідад Руіс і Пікаса (ісп.: Pablo Diego Jose' Francisco de Paula Juan Nepomuceno Mari'a de los Remedios Crispi'n Crispiniano de la Santi'sima Trinidad Ruiz y Picasso) — іспанскі мастак, скульптар, графік, кераміст і дызайнэр.

Заснавальнік кубізма (сумесна з Жоржам Шлюбам), у якім трохплоскаснае цела ў арыгінальнай манеры малявалася як шэраг сумешчаных разам плоскасцяў. Пікаса шмат працаваў як графік, скульптар, кераміст, і г.д. Выклікаў да жыцця масу пераймальнікаў і аказаў выключны ўплыў на развіццё выяўленчага мастацтва ў XX стагоддзі.

Першыя працы

Пікаса пачаў маляваць з самога дзяцінства, першыя ўрокі мастацкага майстэрства Пікаса атрымаў у свайго бацькі — настаўніка малявання Х. Руіса, і неўзабаве авалодаў ім у дасканаласці. У 8 гадоў ён малюе сваю першую сур'ёзную карціну алеем, Пікадора, з якой ён не раставаўся на працягу ўсяго жыцця.

Пікаса вучыўся ў школе мастацтваў у Ла-Каруньі (1894—1895). У 1895 годзе ён паступае ў школу вытанчаных мастацтваў у Барселоне. Спачатку ён падпісваецца сваім імем па бацьку Ruiz Blasco, але затым выбірае прозвішча маці Picasso. У верасні 1897 ён з'язджае ў Мадрыд, дзе ў кастрычніку праходзіць конкурс у акадэмію Сан-Фернанда.

Пікаса вяртаецца ў Барселону ў чэрвені 1898, там ён уваходзіць у грамаду «Els Quatre Gats» — багемнае кафэ з круглымі сталамі на мастацкія тэмы. У гэтым кафэ праходзіць яго першая выстава. У Барселоне ён зблізіўся са сваімі будучымі сябрамі Carlos Casagemas і Jaime Sabarte`s.

«Блакітны» і «ружовы» перыяды

У 1900 Пікаса са сваім сябрам Casagemas з'язджае ў Парыж. Менавіта там, Пабла Пікаса пазнаёміўся з творчасцю імпрэсіяністаў. Яго жыццё ў гэты час спалучаная са шматлікімі цяжкасцямі, а самагубства яго сябра Casagemas глыбока падзейнічала на маладога Пікаса.

Пры гэтых акалічнасцях у пачатку 1902 году ён пачаў рабіць працы ў стылі, пасля названым «блакітны перыяд». Стыль гэты Пікаса распрацоўвае па вяртанні ў Барселону, у 1903—1904 г. У працах гэтага перыяду ярка выяўленыя тэмы старасці і смерці, характэрныя выявы галечы, меланхаліі і смуткаў (Пікаса лічыў — «хто журботны, той шчыры»); рухі людзей запаволеныя, яны нібы ўслухоўваюцца ў сябе («Аматарка абсэнту», 1901; «Спатканне», 1902; «Стары жабрак з хлопчыкам», 1903). У палітры майстра пераважаюць блакітныя адценні. Адлюстроўваючы чалавечыя пакуты, Пікаса ў гэты перыяд маляваў сляпых, жабракоў, алкаголікаў і прастытутак. Іх збольшага падоўжаныя целы на карцінах нагадваюць працы іспанскага мастака Эль Грэка.

Твор пераходнага перыяду — ад «блакітнага» да «ружовага» — «Дзяўчынка на шары» (1905, Музей выяўленчых мастацтваў, Масква).

У 1904 годзе Пікаса пасяляецца ў Парыжы, дзе знаходзіць прыстанак у знакамітым монмартрскім інтэрнаце для бедных мастакоў Бата-Лавуар: пачынаецца так званы «ружовы перыяд», у якім смутак і галеча «блакітнага перыяду» змянілася выявамі з больш жывога свету тэатра і цырка. Мастак аддаваў перавагу ружова-залацістаму і ружова-шэраму танам, а персанажамі былі вандроўныя камедыянты, танцоўшчыкі і акрабаты; карціны гэтага перыяду прасякнутыя духам трагічнай адзіноты бяздольных, рамантычнага жыцця вандроўных камедыянтаў («Сям'я акрабатаў з малпай», 1905).

Кубізм

Ад эксперыментаў з колерам і перадачы настрою Пікаса звярнуўся да аналізу формы: свядомая дэфармацыя натуры ("Авіньёнскія дзяўчыны", 1907), аднабаковая інтэрпрэтацыя сістэмы Сезана і захапленне афрыканскай скульптурай прыводзяць яго да абсалютна новаму жанру. Разам з Жоржам Шлюбам, якога сустрэў у 1907 г., Пікаса становіцца родапачынальнікам кубізма - мастацкага кірунку, які аспрэчваў традыцыі натуралізма і выяўленча-пазнавальную функцыю мастацтва.

Пікаса надае адмысловую ўвагу ператварэнню формаў у геаметрычныя блокі ("Фабрыка ў Хорта дэ Эбро", 1909), павялічвае і ламае аб'ёмы ("Партрэт Фэрнанда Аліўе", 1909), рассякае іх на плоскасці і грані, якія працягваюцца ў прасторы, якое сам ён лічыць цвёрдым целам, непазбежна абмежаваным плоскасцю карціны ("Партрэт Канвейлера", 1910). Перспектыва знікае, палітра імкнецца да монахромнасці, і хоць першапачатковая мэта кубізма складалася ў тым каб больш пераканаўча, чым з дапамогай традыцыйных прыёмаў, прайграць адчуванне прасторы і цяжары мас, карціны Пікаса часцяком зводзяцца да незразумелых рэбусаў. Каб вярнуць сувязь з рэальнасцю, Пікаса і Жорж Шлюб уводзяць у свае карціны друкарскі шрыфт, элементы "падманак" і грубіянскія матэрыялы - шпалеры, кавалкі газет, запалкавыя скрынкі. Пачынаюць пераважаць нацюрморты, пераважна з музычнымі прыладамі, трубкамі і скрынкамі з-пад тытуню, нотамі, бутэлькамі з віном і г.д. — атрыбуты, уласцівыя выяве жыцця мастацкай багемы пачатку стагоддзя. У кампазіцыях з'яўляецца «кубістычны тайнапіс»: зашыфраваныя нумары тэлефонаў, хат, зрыўкі імёнаў закаханых, назоваў вуліц, шынкоў. Тэхніка калажа злучае грані кубістычнай прызмы ў вялікія плоскасці ("Гітара і скрыпка", 1913) або перадае ў спакойнай і гумарыстычнай манеры адкрыцця, зробленыя ў 1910-1913 ("Партрэт дзяўчыны", 1914). У «сінтэтычны» перыяд з'яўляецца таксама імкненне да гарманізацыі каларыту, ураўнаважаным кампазіцыямі, якія часамі ўпісваюцца ў авал. Уласна кубістычны перыяд у творчасці Пікаса сканчваецца неўзабаве пасля пачатку Першай сусветнай вайны, якая раздзяліла яго з Жоржам Шлюбам. Хоць у сваіх значных творах мастак выкарыстае некаторыя кубістычныя прыёмы аж да 1921 ("Тры музыкі", 1921).

Рускі балет

У 1917 Жан Както угаворвае Пікаса паехаць з ім у Рым для выканання дэкарацый да балета "Парад" на музыку Эрыка Саці для Сяргея Дзягілева. Супрацоўніцтва Пікаса з Рускімі балетамі (дэкарацыі і гарнітуры для "Трохвуголкі", 1919) уваскрашае ў ім цікавасць да дэкаратывізму.

У гэтай кампаніі Пікаса знаёміцца з балярынай Вольгай Хахловай , якая стане яго першай жонкай. 12 лютага 1918 году яны ажэняцца ў рускай царкве ў Парыжы, сведкамі на іх вяселлі былі Жан Както, Марк Жакаб і Гіём Апалінэр. У іх нараджаецца сын Поль (4 лютага 1921).

Эйфарычная і кансерватыўная атмасфера пасляваеннага Парыжа, жаніцьба Пікаса на Вользе Хахловай, поспех мастака ў грамадстве - усё гэта збольшага тлумачыць гэты зварот да фігуратыўнасці, часовы і прытым адносны, паколькі Пікаса працягвае пісаць у той час ярка выяўленыя кубістычныя нацюрморты ("Мандаліна і гітара", 1924). Нараўне з цыклам веліканш і купальшчыц, карціны, натхнёныя "пампейским" стылем ("Жанчына ў белым", 1923), шматлікія партрэты жонкі ("Партрэт Вольгі", пастэль, 1923) і сына ("Поль у гарнітуры П'ьеро") уяўляюць сабой адныя з самых чароўных твораў, калі-некалі напісаных мастаком, нават пры тым, што сваёй злёгку класічнай скіраванасцю і парадыйнасцю яны некалькі збянтэжылі авангард таго часу.

Сюрэалізм

У 1925 пачынаецца адзін з самых складаных і няроўных перыядаў у творчасці Пікаса. Пасля эпікурэйскай вытанчанасці 1920-х ("Танец") Пікаса стварае атмасферу канвульсій і істэрыі, ірэальныы свет галюцынацый, што можна растлумачыць, збольшага, уплывам паэтаў-сюрэалістаў, якія выявіліся ў некаторых малюнках, вершах, напісаных у 1935, і тэатральнай п'есе, створанай падчас вайны. На працягу некалькіх год уяўленне Пікаса, здавалася, магло ствараць толькі монстраў, нейкіх разарваных на часткі істот ("Купальшчыца, якая сядзіць", 1929), якія галосяць ("Жанчына ў крэсле", 1929), разадзмутых да абсурду і бясформенных ("Купальшчыца", малюнак, 1927) або ўвасабляючых метамарфічныя і агрэсіўна-эратычныя выявы ("Постаці на беразе мора", 1931). Нягледзячы на некалькі больш спакойных твораў, якія з'яўляюцца ў маляўнічым плане найболей значнымі, стылістычна гэта быў вельмі пераменлівы перыяд ("Дзяўчына перад люстэркам", 1932). Жанчыны застаюцца галоўнымі ахвярамі яго жорсткіх несвядомых дзівацтваў, магчыма, таму, што сам Пікаса дрэнна ладзіў са сваёй уласнай жонкай, або таму, што простая прыгажосць Марыі-Тэрэзы Вальтар, з якой ён пазнаёміўся ў сакавіку 1932, натхняла яго на адкрытую пачуццёвасць ("Люстэрка", 1932). Яна стала таксама мадэллю для некалькіх ціхамірных і велічных скульптурных бюстаў, выкананых у 1932 у замку Буажэлу, які ён набыў у 1930. У 1930-1934 менавіта ў скульптуры выяўляецца ўся жыццёвая сіла Пікаса: бюсты і жаночыя ню, у якіх часам прыкметны ўплыў Маціса ("Жанчына, якая ляжыць", 1932), жывёлы, маленькія постаці ў духу сюрэалізму ("Мужчына з букетам", 1934) і асабліва металічныя канструкцыі, малыя паўабстрактныя, паўрэальныя формы і выкананыя сітавінай з грубіянскіх матэрыялаў (ён стварае іх з дапамогай свайго сябра, іспанскага скульптара Хуліа Гансалеса - "Канструкцыя", 1931). Нараўне з гэтымі дзіўнымі і вострымі формамі, гравюры Пікаса да "Метамарфозаў" Авідыя (1930) сведчаць аб сталасці яго класічнага натхнення.

«Герніка» і пацыфізм

У 1937 сімпатыі Пікаса — на боку рэспубліканцаў, якія змагаюцца ў Іспаніі (серыя акватынтаў «Мары і хлусня генерала Франка», аддрукаваная ў выглядзе паштовак, раскідвалася з самалётаў над пазіцыямі франкістаў). У красавіку 1937 нямецкая і італьянская авіяцыя бамбавала і разбурыла невялікае мястэчка баскаў Герніка — культурны і палітычны цэнтр жыцця гэтага свабодалюбнага народа. За два месяца Пікаса стварае сваю «Герніку» — велічэзнае палатно, якое было выстаўлена ў рэспубліканскім павільёне Іспаніі на Сусветнай выставе ў Парыжы. Светлыя і цёмныя манахромныя фарбы нібы перадаюць адчуванне ад пошугаў пажару. У цэнтры кампазіцыі, накшталт фрыза, у камбінаторыцы кубістычна-сюрэалістычных элементаў паказаныя загінулы ваяр, жанчына, якая падбягае да яго і паранены конь. Асноўнай тэме спадарожнічаюць малюнкі жанчыны, якая плача з мёртвым дзіцем і быком за яе спіной і жаночай постаці ў полымі з узнятымі ўверх рукамі. У цемру маленькай плошчы, над якой вісіць ліхтар, працягваецца доўгая рука са свяцільняй — знакам надзеі.

Жах, які ахапіў Пікаса перад пагрозай варварства, навіслага над Еўропай, яго страх перад вайной і фашызмам, мастак не выказаў прама, але надаў сваім карцінам трывожную танальнасць і змрочнасць ("Рыбная лоўля ўначы на Антыбах", 1939), сарказм, гарката, якія не кранулі толькі толькі дзіцячых партрэтаў ("Мая і яе лялька", 1938). І ізноў жанчыны сталі галоўнымі ахвярамі гэтага агульнага змрочнага настрою. Сярод іх - Дора Маар, з якой мастак зблізіўся ў 1936 і прыгожая асоба якой ён дэфармаваў і скажаў грымасамі ("Жанчына, якая плача", 1937). Ніколі яшчэ жананянавісць мастака не выяўлялася з такой бязлітаснасцю; увянчаныя недарэчнымі капялюшамі, асобы, намаляваныя ў фас і ў профіль, дзікія, раздробненыя, рассечаныя потым целы, разадзмутыя да жахлівых памераў, а іх часткі злучаныя ў бурлескные формы ("Ранішняя серэнада", 1942). Нямецкая акупацыя не магла, зразумела, спалохаць Пікаса, які заставаўся ў Парыжы з 1940 па 1944. Яна таксама ніколькі не прыслабіла яго дзейнасці: партрэты, скульптуры ("Чалавек з агнцэм"), бедныя нацюрморты, якія сітавінай з глыбокім трагізмам выяўляюць усю безвыходнасць эпохі ("Нацюрморт з бычыным чэрапам", 1942).

У 1944 Пікаса становіцца сябрам Французскай камуністычнай партыі, але здаецца, не пранікаецца яе ідэямі настолькі, каб выяўляць іх у сваіх буйных гістарычных творах, чаго, верагодна, чакалі ад яго яго палітычныя таварышы. Гуманістычныя гледжанні Пікаса выяўляюцца ў яго працах: у 1950 ён малюе знакамітага «Голуба міру».

Пасля вайны

Пасляваенную творчасць Пікаса можна назваць шчаслівай; ён збліжаецца з маладой Франсуазай Жыла, з якой пазнаёміўся ў 1945 і якая падорыць яму дваіх дзяцей, даўшы такім чынам тэмы яго шматлікіх чароўных сямейных карцін. Ён з'язджае з Парыжа на поўдзень Францыі, адчыняе для сябе радасць сонца, пляжу, мора. Творы, створаныя ў 1945-1955, міжземнаморскія па духу, характэрныя сваёй атмасферай паганскай ідыліі і вяртаннем антычных настрояў, якія знаходзяць сваё ўвасабленне ў карцінах і малюнках, створаных у канцы 1946 у залах музея Анціб, сталага пасля музеем Пікаса ("Радасць жыцця").

Увосень 1947 Пікаса пачынае працаваць на фабрыцы "Мадура" у Валорысе; захоплены праблемамі рамяства і ручной працы, ён сам выконвае мноства страваў, дэкаратыўных талерак, антрапаморфных гарлачоў і статуэтак у выглядзе жывёл ("Кентаўр", 1958), часам некалькі архаічных па манеры, але заўсёды поўных зачараваньня і дасціпы. Асабліва важныя ў той перыяд скульптуры ("Цяжарная жанчына", 1950). Некаторыя з іх ("Каза", 1950; "Малпа з малпанянём", 1952) зробленыя з выпадковых матэрыялаў (бруха казы выканана з старога кошыка) і ставяцца да шэдэўраў тэхнікі асамбляжа. У 1953 Франсуаза Жыла і Пікаса разыходзяцца. Гэта было для мастака пачаткам цяжкага маральнага крызісу, які рэхам аддаецца ў выдатнай серыі малюнкаў, выкананых паміж канцом 1953 і канцом зімы 1954; у іх Пікаса, па-свойму, у збянтэжанай і іранічнай манеры, выказаў гаркату старасці і свой скептыцызм у дачыненні да самога жывапісу. У 1954 ён сустракаецца з Жаклін Рок, якая ў 1958 стане яго жонкай і натхніць яго на серыю вельмі прыгожых партрэтаў.

Творы апошніх пятнаццаці год творчасці мастака вельмі разнастайныя і няроўная па якасці ("Майстэрня ў Канах", 1956). Можна, аднак, вылучыць іспанскую крыніцу натхнення ("Партрэт мастака, у перайманне Эль Грэка", 1950) і элементы таўрамахіі (магчыма, таму, што Пікаса быў гарачым прыхільнікам папулярнай на поўдні Францыі карыды), выяўленыя ў малюнках і акварэлях у духу Гоі (1959-1968). Пачуццём незадавальнення ўласнай творчасцю адзначаная серыя інтэрпрэтацый і варыяцый на тэмы знакамітых карцін "Дзяўчыны на беразе Сены. Паводле Курбе",1950; "Алжырскія жанчыны. Паводле Дэлакруа" (1955); "Мэніны. Паводле Веласкеса" (1957); "Сняданак на траве. Паводле Манэ" (1960). Ніхто з крытыкаў не змог даць здавальняючага тлумачэння гэтым дзіўным, дзёрзкім кампазіцыям, нават калі яны знаходзілі сваё завяршэнне ў сапраўды выдатных карцінах.

Спадчына

Пікаса памёр 8 красавіка 1973 у Мужэне (Францыя) на сваёй віле Notre-Dame-de-Vie. Пахаваны побач з замкам Вовенарт, які належыў яму.

Музей Пікаса быў адчынены ў Барселоне, дзякуючы самому мастаку, які ў 1970 паднёс у падарунак гораду свае працы. У 1985 музей Пікаса быў адчынены і ў Парыжы (гатэль Сале); сюды ўвайшлі працы, перададзеныя спадчыннікамі мастака, - больш 200 карцін, 158 скульптур, калажы і тысячы малюнкаў, эстампаў і дакументаў, а таксама асабістая калекцыя Пікаса. Новыя дарункі спадчыннікаў (1990) узбагацілі парыжскі музей Пікаса, Гарадскі музей сучаснага мастацтва ў Парыжы і некалькі правінцыйных музеяў (карціны, малюнкі, скульптуры, кераміка, гравюры і літаграфіі).

Лаўрэат Міжнароднай Сталінскай прэміі (1950) і Міжнароднай Ленінскай прэміі «За ўмацаваньне міру паміж народамі» (1962).

Пікаса аказаў велічэзны ўплыў на мастакоў усіх краін, стаўшы адным з самых вядомых майстроў у мастацтве XX стагоддзя.

Спасылкі

• Афіцыйны сайт
• Online Picasso Project
• Музэй Пікаса (Парыж)
• Музэй Пікаса (Барселона)