Адуванчык лекавы

	Адуванчык лекавы
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Расліны
Аддзел:	Кветкавыя
Клас:	Двухдольныя
Парадак:	Астракветныя
Сямейства:	Астравыя
Падсямейства:	Cichorioideae
Трыба:	Cichorieae
Падтрыба:	Crepidinae
Род:	Дзьмухавец
Від:	Адуванчык лекавы
Міжнародная навуковая назва
	Taraxacum officinale Webb
Даччыныя таксоны
	Taraxacum officinale var. lapponicum Kihlm.;
ITIS	36213
NCBI	50225
EOL	578234
GRIN	t:80051
IPNI	254151-1
TPL	gcc-1916

Адуванчык лекавы^[3], дзьмухавец лекавы^[4] (Taraxacum officinale) — шматгадовая травяністая расліна сямейства складанакветных (астравых).

Назва[правіць | правіць зыходнік]

Родавая назва Taraxácum паходзіць ад лацінізацыі арабскай (tharakhchakon) або персідскай (talkh chakok) назвы іншай складанакветнай расліны.

Відавую назву officinále — лекавы, расліна атрымала ад лац.: officína -майстэрня, аптэка — з-за ўжывання расліны ў якасці лекавага сродку.

Народныя назвы адуванчык лекавы, малачай^[5], адуванчык, багатка^[6]^[7], коцікі, папок, дмухавец, дмухель^[8]^[9], дзьмухавец, жоўтая цыкор’я, зубнік, ксёндз, ксяндзоў плеш, папкі^[10]^[11]^[12], пупок^[13].

Батанічнае апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Расліна вышынёй 10—30 см. Корань тоўсты вертыкальны. Лісце стругападобна-перыстае, звужанае ў крылаты чаранок, часта з ружовай сярэдняй жылкаю, у разетцы. Кветкі двухполыя, язычковыя, залаціста-жоўтыя, у кошыках на верхавінках бязлістых, пустых усярэдзіне сцяблоў (стрэлак). Абгортка званочкавая, з некалькіх радкоў лісцікаў. Плод — сямянка з носікам і чубком. Усе часткі расліны з белым млечным сокам.

Экалогія[правіць | правіць зыходнік]

На Беларусі расце на лугах, палянах, газонах, уздоўж дарог, цвіце ў маі — жніўні.

Значэнне і выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]

Лекавая (жаўцягонны сродак і ўзбуджальнік апетыту), кармавая, харчовая расліна (маладое лісце спажываецца на салату), мае ў сабе трытэрпенавыя злучэнні, стэрыны, інулін і інш. 3 лекавымі мэтамі выкарыстоўваюцца карані (збіраюцца восенню і вясной).

Зноскі

↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 128. — 160 с. — 2 350 экз.
↑ Назва Дзьмухавец лекавы згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
↑ Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897
↑ Антонов А. А. О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888
↑ Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
↑ З. Верас, Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік, Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра. Вiльня, Субач 2, 1924
↑ Kraskoŭski A. Bielaruskija lekarskija ziolki. Wilnia, 1921
↑ Анненков Н.(руск.) бел. Ботанический словарь, Спб, 1878
↑ Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
↑ Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
↑ Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Кудрашова М. Адуванчык //Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ ім. Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз. — С. 40-41.

[1] Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.

[2] Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».

[Киселевский-3] Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 128. — 160 с. — 2 350 экз.

[ЛРКЛ-4] Назва Дзьмухавец лекавы згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.

[5] Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897

[6] Антонов А. А. О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888

[7] Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927

[Верас-8] З. Верас, Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік, Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра. Вiльня, Субач 2, 1924

[9] Kraskoŭski A. Bielaruskija lekarskija ziolki. Wilnia, 1921

[10] Анненков Н.(руск.) бел. Ботанический словарь, Спб, 1878

[11] Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927

[12] Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.

[13] Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Слоўнікі і энцыклапедыі	Вялікая каталанская · Britannica (онлайн)
Таксанамія	EOL · GBIF · iNaturalist · NCBI · IRMNG · ITIS TSN
Нарматыўны кантроль	LCCN: sh98001786 · Microsoft: 2776500997