Акадэмік Вярнадскі (антарктычная станцыя)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Антарктычная станцыя
Акадэмік Вярнадскі
Дата заставання 1953
Вэб-сайт uac.gov.ua/en/ver… (англ.)
Каардынаты 65°14′44,44″ пд. ш. 64°15′28,17″ з. д.HGЯO
Акадэмік Вярнадскі (Антарктыда)
Акадэмік Вярнадскі
Акадэмік Вярнадскі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Юбілейны манета, выпушчаная да 10-годдзя перадачы станцыі «Фарадэй» Украіне. На рэверсе намаляваны абрыс Антарктыды і ў цэнтры нуля надпіс «10 гадоў» зорачкай пазначана геаграфічнае размяшчэнне станцыі.
Паштовая марка «Першая ўкраінская антарктычная экспедыцыя», 1996 год.

Акадэмік Вярнадскі (укр.: Академік Вернадський) — украінская антарктычная станцыя, размешчаная на востраве Галіндэз Аргенцінскага архіпелага, паблізу Антарктычнага паўвострава.

Як структурнае падраздзяленне Акадэміі навук Украіны была створана ў лютым 1996 года, калі станцыя «Фарадэй» была перададзена Украіне Брытанскай антарктычнай службай за сімвалічную цану ў адзін фунт стэрлінгаў і перайменавана ў «Акадэмік Вярнадскі».

Станцыя названая ў гонар акадэміка Уладзіміра Іванавіча Вярнадскага (1863—1945), аднаго з заснавальнікаў і першага прэзідэнта Акадэміі навук Украіны.

На станцыі праводзяцца даследаванні, вызначаныя Мемарандумам аб перадачы станцыі «Фарадэй» Украіне. Адначасова яны з’яўляюцца складовымі часткамі Дзяржаўнай праграмы даследаванняў Украіны ў Антарктыдзе, якая была распрацавана на перыяд да 2010 года.

У кіламетры ад рабочых і жылых карпусоў станцыі на суседнім востраве Вінтэр размешчаны невялікі музей, прысвечаны брытанскаму асваенню Антарктыды і ўласна самой брытанскай станцыі «Фарадэй», у якім акрамя карт і артыкулаў экспануюцца прадметы побыту і рыштунку экспедыцыянераў.

Гісторыя станцыі[правіць | правіць зыходнік]

Брытанскі перыяд[правіць | правіць зыходнік]

Навуковая база на аргенцінскіх астравах паблізу антарктычнага паўвострава была заснавана падчас Брытанскай экспедыцыі на зямлю Грэяма ў 1934—1937 гадах. Як пастаянна дзеючая метэаабсерваторыя, база пад назвай «аргенцінскія астравы» пачала працаваць на тэрыторыі Уордзі-Хаус вострава Вінтэр з 1947 года. Усяго станцыя пад брытанскім сцягам прапрацавала 49 гадоў і 31 дзень — з 7 студзеня 1947 года па 6 лютага 1996 года. Асноўнай мэтай зімоўшчыкаў былі даследаванні ў галіне геафізікі, метэаралогіі і вывучэння іанасферы. За функцыянаванне станцыі адказвала Служба залежнасцяў фалклендскіх астравоў (цяпер— Брытанская антарктычная служба, англ.: British Antarctic Survey). У маі 1954 года станцыя была перанесена на мыс Марына, які знаходзіцца на востраве Галіндэз, яе галоўны будынак атрымаў назву «Дом каранацыі» ў гонар каранацыі Лізаветы II[1].

Пасля 1953 года тут было ўзведзена яшчэ некалькі будынкаў, большая ж частка была пабудавана ў 1979—1980 гадах. Увесь комплекс будынкаў размяшчаецца на каменным падмуры выспы Галіндэз. На станцыі падчас змены экспедыцый можа працаваць да 24 чалавек, а штат зімоўшчыкаў складае 12 чалавек. На тэрыторыі станцыі размешчана два модуля з немагнітнага матэрыялу, дзе ўстаноўлены магнітометры, аэралагічны павільён (выкарыстоўваецца таксама як гараж для двух снеаходаў), дом ДНЧ-лабараторыі, сталярная майстэрня з двума халадзільнікамі, будынак аварыйнай базы, якая прыстасаваная пад склад абсталявання і запасу прадуктаў. У 1984 годзе быў таксама пабудаваны невялікі домік аварыйнай базы на паўвостраве за 9 км ад станцыі — дом Расмусэна.

У лістападзе 1976 года на Паўднёвай Туле была пабудавана база ВПС Аргенціны. У сувязі з гэтым, а таксама з-за брытанска-аргентынскай тэрытарыяльнай спрэчкі 1960-х — 1970-х гадоў, было прынята рашэнне аб перайменаванні брытанскай арктычнай станцыі. 15 жніўня 1977 года яна атрымала назву ў гонар Майкла Фарадэя — Station F — Faraday. У верасні 1976 года на востраве Расмусэн быў усталяваны памятны крыж у гонар Г. Х. Харгрыўза, М. А. Уокера і Г. Дж. Уітфілда. 14 жніўня 1982 года быў усталяваны яшчэ адзін мемарыяльны крыж у гонар А. К. Моргана, К. П. Оклтана і Дж. Кола[1].

Украінскі перыяд[правіць | правіць зыходнік]

Лагатып станцыі.
«Вітаю на антарктычную станцыю „Акадэмік Вярнадскі“».

Пасля распаду СССР усе савецкія антарктычныя станцыі як маёмасць перайшлі да Расіі. Таму на працягу лютага-жніўня 1992 года акадэмікам Пятром Гожыкам і шэрагам іншых навукоўцаў і спецыялістаў былі накіраваны шэраг ініцыятыўных лістоў і зваротаў да дзяржаўных органаў з нагоды неабходнасці дзейнасці Украіны ў Антарктыдзе. 3 ліпеня 1992 года прэзідэнт Украіны Леанід Краўчук выдаў указ аб удзеле Украіны ў даследаванні Антарктыды.

У жніўні 1992 года Украінскі парламент ухваліў далучэнне Украіны да Антарктычным дагаворы, а 26 кастрычніка 1993 года ў складзе Акадэміі навук Украіны з’явіўся цэнтр антарктычных даследаванняў (ЦАИ), які ўзначаліў яго стваральнік Пётр Гожык.

У лістападзе 1993 года Вялікабрытанія распаўсюдзіла праз свае пасольствы прапановы аб перадачы станцыі Фарадэй на востраве Галіндэз Аргенцінскага архіпелагв адной з «неантарктычных» краін. У сакавіку-красавіку 1994 года А. Чабуркін першым адпраўляецца на станцыю «Фарадэй». У жніўні 1994 БАС прымае рашэнне перадаць станцыю «Фарадэй» Украіне, прапаноўваючы адправіць трох даследчыкаў для дадатковага вывучэння сістэм жыццезабеспячэння станцыі, навуковай дзейнасці, якая на ёй праводзіцца, паліўнай гаспадаркі і сістэмы сувязі.

У жніўні-верасні 1994 года праходзіла 23-я сесія SCAR, на якой Украіна ўступіла ў гэтую міжнародную арганізацыю, якая займаецца навуковымі даследаваннямі ў Антарктыцы.

21 лістапада года фонд «Адраджэнне» вылучае 12 000 долараў на праект «Украіна вяртаецца ў Антарктыку». 5 снежня 1994 года экспедыцыя ў складзе супрацоўнікаў ЦАД Ю. Аскрэта (начальнік экспедыцыі), А. Люшніўскаго (сістэмы сувязі), У. Гергіева (сістэмы жыццезабеспячэння) і супрацоўніка КДУ Г. Мілінеўскага (навуковыя праграмы) вылятае ў Кембрыдж, а 12 снежня — на станцыю «Фарадэй», для ўдзелу ў сумеснай брытанска-ўкраінскай экспедыцыі. 18 снежня 1994 года над «Фарадэем» быў узняты сцяг Украіны. 20 ліпеня 1995 года ў Лонданt Пасол Украіны Сяргей Камісарэнка падпісвае міжурадавае пагадненне, а дырэктар ЦАД Пётр Гожык — Мемарандум паміж ЦАД і БАС аб перадачы антарктычнай станцыі «Фарадэй» Украіне не пазней за 31 сакавіка 1996 года.

Антарктычная станцыя «Акадэмік Вярнадскі» на паштовай марцы Украіны, 2009 год.

Першая экспедыцыя прайшла паспяхова. За высокі прафесіяналізм, праяўлены ў экстрэмальных умовах Антарктыды пры выкананні заданняў першай украінскай антарктычнай экспедыцыі, Указам Прэзідэнта Украіны у красавіку 1998 года ордэнам «За заслугі» ІІІ ступені быў узнагароджаны Г. П. Мілінеўскі (начальнік станцыі), ордэнам «За мужнасць» ІІІ ступені быў узнагароджаны У. Г. Бахмутаў (геафізік) і Л. С. Гаваруха (гляцыёлаг). На станцыі засталася памятка са спісам удзельнікаў першай антарктычнай экспедыцыі.

У сакавіку 2011 года архіепіскап Львоўскі і Галіцкі Аўгусцін (Маркевіч) асвяціў сабраную тут капліцу ў імя святога роўнаапостальнага князя Уладзіміра[2].

У канцы 2014 года выезд 12 палярнікаў — удзельнікаў XIX Украінскай антарктычнай экспедыцыі, наступная экспедыцыя, а таксама ўся ўкраінская праграма антарктычных даследаванняў апынуліся пад пагрозай з-за фінансавых праблем, выкліканых падзеннем курсу грыўны і іншымі праблемамі ўкраінскай дзяржавы[3]. Але гэтая пагроза не ажыццявілася, станцыя працягнула працу.

У сакавіку 2018 года Міністэрствам адукацыі і навукі Украіны запушчана праграма па правядзенні капітальнага рамонту на станцыі[4]. У прыватнасці, пачаты работы па ўстаноўцы метэаралагічных радараў вытворчасці Харкаўскага радыёастранамічнага інстытута[5]. У верасні таго ж года Міністэрствам адукацыі і навукі Украіны аб’яўлена пра набор без якіх-небудзь гендарных абмежаванняў удзельнікаў XXIV антарктычнай экспедыцыі (2019—2020 гадоў)[6].

У 2021 годзе Украіна купіла ў Вялікабрытаніі ледакол «Джэймс Кларк Рос» за 5 мільёнаў долараў, хоць пачатковы кошт складаў 10 мільёнаў долараў. 5 кастрычніка ён прыбыў у Адэсу, дзе пасля ён быў перайменаваны ў «Наасферу». Дадзены ледакол па задуме павінен быў быць задзейнічаны ў навучанні студэнтаў, а таксама выкарыстоўвацца для дастаўкі неабходных грузаў для ўкраінскай станцыі ў Антарктыдзе і ў даследаваннях Сусветнага акіяна. 28 студзеня 2022 года ён адправіўся ў свой першы рэйс з Адэсы да антарктычнага паўвострава.[7]

У праграму даследаванняў «Наасферы» прыйшлося ўнесці значныя карэктывы з-за распачатай у лютым 2022 года вайны. Вяртанне «Наасферы» у Адэсу адкладзена да заканчэння ваенных дзеянняў. 12 красавіка на станцыі «Акадэмік Вярнадскі» ўпершыню прайшла перазменка, у якой быў задзейнічаны ўкраінскі ледакол. Далей судна накіравалася ў Чылі. Па паведамленні Нацыянальнага антарктычнага навуковага цэнтра, экспедыцыяй былі ўзятыя пробы донных адкладаў у акіяне, з выкарыстаннем метаду батыметрычнага прафілявання быў вывучаны падводны рэльеф праліва Пенолу. Пробы донных адкладаў былі ўзятыя ў выяўленых прагінах дна, якія знаходзяцца па абодва бакі падводнага ўзвышша. Даследаванні адкладаў плануецца правесці ў лабараторыях Кіева і Адэсы[8].

Напрамкі навуковых даследаванняў[правіць | правіць зыходнік]

Будучы адной з найстарэйшых дзеючых баз у Антарктыдзе, станцыя Вярнадскага стала базай навуковых даследаванняў доўгатэрміновых трэндаў тэмпературы, якія паказваюць на глабальнае пацяпленне. У даследаванні, апублікаваным у красавіцкім выпуску міжнароднага часопіса кліматалогіі за 2013 год, прыводзіўся аналіз штоднёвай тэмпературы на станцыі Фарадэя/Вярнадскага з 1947 па 2011 год. У артыкуле была зроблена выснова, што «на станцыі Фарадэй/Вярнадскага назіраецца значны трэнд пацяплення прыкладна на 0,6 °C/дзесяцігоддзе. (1,1 °F) на працягу апошніх некалькіх дзесяцігоддзяў. У той жа час зменшылася велічыня экстрэмальна нізкіх тэмператур».

Вынікі выканання Дзяржаўнай праграмы правядзення даследаванняў у Антарктыцы на 2002—2010 гады[правіць | правіць зыходнік]

  • Створаны сістэматызаваны каталог першасных узораў, картаграфічных матэрыялаў і схем разрэзаў (профіляў) геолага-геафізічнага ўтрымання з выкарыстаннем спадарожнікавых дадзеных, распрацаваны метад гравіметрычнай тамаграфіі, які дазволіў адлюстраваць ўнутраную структуру зямных нетраў і выявіць перспектыўныя нафтагазавыя радовішчы (разліковыя запасы нафты ў Антарктыцы складаюць 107 млрд тон, прыроднага газу — 15 трлн кубаметраў);
  • Былі праведзены біярэсурсныя і акіянаграфічныя працы падчас марскіх экспедыцый на навукова-даследчым судне «Эрнст Крэнкель», якія спрыялі паглыбленню ўяўлення аб марскіх экасістэмах рэгіёну і пацвердзілі перспектыўнасць атлантычнай часткі Антарктыкі для промыслу крыля і рыбы;
  • Упершыню ў свеце сфармуляваная канцэпцыя даследавання тэхнагеннага ўздзеяння на «электрамагнітны клімат» Зямлі, распрацаваны метад доўгатэрміновага прагнозу надвор’я для антарктычнага паўвострава, антарктычная станцыя «Акадэмік Вярнадскі» уключана ў глабальную сістэму адсочвання кліматычных змен;
  • Паблізу антарктычнай станцыі «Акадэмік Вярнадскі» быў закладзены біягеаграфічны палігон на базе ўнікальнага антарктычнага ландшафтнага аазіса, створана тапаграфічная карта палігона, прымяненне комплекснага падыходу да вывучэння антарктычнай флоры і фаўны дазволіла атрымаць прынцыпова новыя дадзеныя аб фітавірусах і грунтавых мікробных цэнозах;
  • На антарктычнай станцыі «Акадэмік Вярнадскі» была ўкаранёна тэхналогія па перапрацоўцы цвёрдых харчовых адходаў, вынікі медыка-біялагічных даследаванняў ўкраінскіх навукоўцаў былі ўлічаны пры распрацоўцы медыцынскіх стандартаў і стварэнні міжнароднай сістэмы аховы здароўя ў Антарктыцы[10].

Капліца святога роўнаапостальнага князя Уладзіміра[правіць | правіць зыходнік]

У 2011 годзе на станцыі адкрыта праваслаўная капліца. Чын асвячэння новага храма-капліцы ў імя святога роўнаапостальнага князя Уладзіміра здзейсніў архіепіскап Львоўскі і Галіцкі Аўгусцін[11][12]. Капліца належала УПЦ Маскоўскага патрыярхату[13]. 7 сакавіка 2019 года перайшла да памеснай аўтакефальнай Праваслаўнай царквы Украіны[14][13].

Бар «Фарадэй»[правіць | правіць зыходнік]

Самы паўднёвы ў свеце бар. На працягу сезона 2018 года яго наведала каля 4000 турыстаў[15].

У невялікім пакоі — тры століка і сем месцаў для наведвальнікаў[16][15]. У барную стойку ўманціравана манета ў 1 фунт стэрлінгаў — менавіта за яе была сімвалічна набытая станцыя ў 1996 годзе[17]

У бары падаюць настойку пад назвай «Вернадоўка», створаную па фірмовым рэцэпце на сабраным палярнікамі самагонным апараце[15]. Таксама падаюць віно і піва[18].

Брытанскія эксперты Джоэл Харысан і Нейл Рыдлі сабралі ў сваёй кнізе лепшыя бары на ўсіх кантынентах. У Антарктыдзе лепшым быў названы менавіта бар «Фарадэй»[16].

У бары «Фарадэй» жанчын частуюць алкаголем бясплатна, але яны наўзамен павінны падарыць бармэну бюстгальтар. За стойкай бара дэманструецца іх калекцыя[19]. На працягу сезона 2018 года яго наведала каля 4000 турыстаў[15].

Бар з’яўляецца месцам адпачынку і забаў для палярнікаў ў выходныя дні. Тут гуляюць на більярдзе і ў дартс, сустракаюць Новы год. Памяшканне бара выкарыстоўваюць для ўладкавання выбарчага ўчастка падчас прэзідэнцкіх і парламенцкіх выбараў ва Украіне[20].

Зноскі

  1. ↑ а б Faraday station (англ.). British Antarctic Survey. Архівавана з першакрыніцы 23 чэрвеня 2016. Праверана 24 красавіка 2022.
  2. ↑ ОФИЦИАЛЬНАЯ ХРОНИКА | Україна Православна (укр.). pravoslavye.org.ua. Архівавана з першакрыніцы 10 студзеня 2020. Праверана 7 лютага 2020.
  3. ↑ Бюджет оставил украинских ученых замерзать в Антарктике (руск.). zn.ua. Архівавана з першакрыніцы 21 красавіка 2019. Праверана 7 лютага 2020.
  4. ↑ На ремонт единственной украинской антарктической станции направлено 15 млн грн, - МОН. Архівавана з першакрыніцы 26 студзеня 2019. Праверана 26 студзеня 2019.[неаўтарытэтная крыніца?]
  5. ↑ Украинская антарктическая станция "Вернадский" начала модернизироваться — руководитель НАНЦ. Архівавана з першакрыніцы 26 студзеня 2019. Праверана 26 студзеня 2019.
  6. ↑ Минобразования объявляет набор в команду для экспедиции в Антарктиду: «Впервые за много лет мы не делаем никаких гендерных ограничений». Архівавана з першакрыніцы 26 студзеня 2019. Праверана 26 студзеня 2019.[неаўтарытэтная крыніца?]
  7. ↑ Украинский ледокол «Ноосфера» отправляется в первый рейс в Антарктиду — УНИАН. Архівавана з першакрыніцы 4 лютага 2022. Праверана 4 лютага 2022.
  8. ↑ Впервые за 20 лет украинской экспедицией взяты донные пробы в океане (фото). Архівавана з першакрыніцы 15 красавіка 2022. Праверана 16 красавіка 2022.
  9. ↑ а б в г д е ё ж Antarctic Station Catalogue. — Council of Managers of National Antarctic Programs, 2017. — С. 137. — ISBN 978-0-473-40409-3. Архівавана 22 кастрычніка 2022 года.
  10. ↑ Про схвалення Концепції Державної цільової науково-техн…| від 03.02.2010 № 194-р (укр.). zakon.rada.gov.ua. Архівавана з першакрыніцы 27 кастрычніка 2018. Праверана 7 лютага 2020.
  11. ↑ Валерий Коновалов. Храм в Антарктиде освятили во имя князя Владимира. Крестовский мост № 4 (2011). (руск.). www.krest-most.ru. Архівавана з першакрыніцы 6 сакавіка 2016. Праверана 7 лютага 2020.
  12. ↑ АНТАРКТИДА-УКРАЇНА. У найпівденнішій точці Землі наші полярники-науковці моляться у власній каплиці (укр.)(недаступная спасылка). orthodoxy.org.ua. Архівавана з першакрыніцы 29 студзеня 2013. Праверана 29 студзеня 2013.
  13. ↑ а б Копію Томосу повезуть в Антарктиду. uac.gov.ua (22 сакавіка 2019). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2020. Праверана 02.12.2019.
  14. ↑ Церковний перехід в Антарктиді: як каплиця на "Вернадському" йде до ПЦУ. bbc.com (6 лютага 2019). Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2020. Праверана 02.12.2019.
  15. ↑ а б в г Часовые Антарктиды. Как живут украинские полярники на краю земли. project.liga.net. Архівавана з першакрыніцы 15 студзеня 2020. Праверана 22 студзеня 2020. (руск.)
  16. ↑ а б Бар Фарадей на українській станції в Антарктиді увійшов до списку найкращих у світі. Архівавана з першакрыніцы 15 студзеня 2020. Праверана 11 мая 2020.
  17. ↑ «Погода в Антарктиді — мінлива. Світить сонце, а за мить — уже здіймається вітер…». Архівавана з першакрыніцы 15 студзеня 2020. Праверана 11 мая 2020.
  18. ↑ Бар на українській станції в Антарктиді увійшов до списку найцікавіших в світі
  19. ↑ Ice with that? No problem! Inside the world’s southernmost bar in Antarctica, where BRAS are accepted as a form of payment Архівавана 17 чэрвеня 2023. (англ.)
  20. ↑ Олена, Зварич. Другий тур виборів Президента України. Закінчилося голосування на станції «Академік Вернадський» (укр.). UAC (20 красавіка 2019). Архівавана з першакрыніцы 23 студзеня 2020. Праверана 26 студзеня 2020.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Акадэмік_Вярнадскі_(антарктычная_станцыя)&oldid=4653270"