Гаўрыіл (архангел)

Гаўрыіл
У ліку	святы
Дзень памяці	29 верасня
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гаўрыіл (грэч. Αρχάγγελος Γαβριήλ), у каталіцкай традыцыі Габрыэль — паводле іўдзейскіх, хрысціянскіх і мусульманскіх рэлігійных паданняў адзін з вышэйшых анёлаў, які карыстаецца асаблівым даверам бога. Паводле хрысціянскага падання, Гаўрыіл паведаміў дзеве Марыі, што ў яе народзіцца сын божы — Ісус Хрыстос.

Этымалогія

Імя Гаўрыіл (іўр.: גַּבְרִיאֵל, Гаўрыэль) складаецца з першай асобы адзіночнага ліку прыметніка іўрыцкага назоўніка гевер (גֶּבֶר), што азначае «чалавек», і ʾĒl, што азначае «Бог». Гэта азначае, што пераклад імя арханёла будзе «чалавек Божы» або «моц Божая». У арабскай, Джыбрыль (جبريل) азначае «моц Божая».

Зараастрызм

Пасля выгнання габрэяў у Вавілон у VI ст. да н.э., яўрэйскія вераванні перажылі значныя змены. Сутыкненне з зараастрызмам, са складанай ангелалогіяй і канцэпцыяй касмічнай барацьбы паміж дабром і злом, верагодна, паўплывала на гэтую эвалюцыю. Уражлівыя падабенствы паміж «святым несмяротным» (Амеша Спента) Воху Манахам (або «добрым розумам») і роляй Гаўрыіла як пасланца сведчаць пра патэнцыйную сувязь. Гэтае знаёмства з зараастрыйскай ангелалогіяй у перыяд выгнання магло паўплываць на фарміраванне значнай ролі Гаўрыіла як боскага пасланца ў юдаізме.

Іудаізм

Рэльеф анёла ў Так-е Бостан

Габрэйская Біблія

У Габрэйскай Бібліі Гаўрыіл з’яўляецца прароку Даніілу, каб растлумачыць яго бачанні (Данііл 8:15-26, 9:21-27). Пазней анёл, не названы па імені, але, верагодна, зноў Гаўрыіл, з’яўляецца яму і распавядае пра атрыманне дапамогі ад арханёла Міхаіла ў бітве супраць дэманічнага князя Персіі (Данііл 10:13, 21) і таксама пра ролю Міхаіла ў будучыя часы (Данііл 12:1). Гэта першыя выпадкі згадвання анёла па імені ў Бібліі. Асноўная функцыя Гаўрыіла ў кнізе Данііла — гэта быць адкрыўцам, адказным за інтэрпрэтацыю бачанняў Данііла, і ён працягвае выконваць гэтую ролю ў пазнейшых традыцыях.

Рабінскі юдаізм

Гаўрыіл інтэрпрэтуецца талмудычнымі рабінамі як «чалавек у палатне», згаданы ў Кнізе Данііла і Кнізе Эзэкііля. Талмудычны юдаізм разумее анёла ў Кнізе Эзэкііля, які быў пасланы для знішчэння Іерусаліма, як Гаўрыіла.

Містычны юдаізм

У кабалістычнай традыцыі Гаўрыіл атаясамліваецца з сефірай Йесод. Гаўрыіл таксама мае значную ролю як адзін з арханёлаў Бога ў кабалістычнай літаратуры. Там Гаўрыіл прадстаўлены як дзейнічаючы разам з Міхаілам у судзе Бога. Да Гаўрыіла не варта звяртацца з малітвамі, бо толькі Бог можа адказваць на малітвы і пасылае Гаўрыіла як свайго пасланца.

Паводле габрэйскай міфалогіі, у садзе Эдэм ёсць дрэва жыцця або «дрэва душ», якое цвіце і дае новыя душы, якія падаюць у Гуф, Скарбніцу Душ. Гаўрыіл дастае першую душу, якая трапляе ў яго руку.

Хрысціянства

Новы Запавет

Першае з’яўленне Гаўрыіла ў Новым Запавеце датычыцца абвяшчэння нараджэння Іаана Прадцечы. Бацька Іаана, Захарый, святар з курсу Авіі (Лука 1:5-7), быў бяздзетны, бо яго жонка Элізабэт была бясплодная. Анёл з’яўляецца Захару падчас яго службы ў храме, каб абвясціць пра нараджэнне яго сына. Калі Захарый сумняваецца ў словах анёла, анёл называе сваё імя Гаўрыіл.

Пасля завяршэння неабходнага тыдня служэння, Захарый вяртаецца дадому, і яго жонка Элізабэт зацяжарыла. Пасля таго як прайшло пяць месяцаў яе цяжарнасці (Лука 1:21-25), Гаўрыіл з’яўляецца зноў, цяпер да Марыі, каб абвясціць пра нараджэнне Ісуса.

Аднак Гаўрыіл з’яўляецца па імені толькі ў гэтых двух урыўках у Евангеллі ад Лукі. У першым урыўку анёл сам назваў сябе Гаўрыілам, але ў другім Лука называе яго Гаўрыілам. Адзіныя іншыя анёлы, названыя па імені ў Новым Запавеце, гэта арханёл Міхаіл (у Пасланні Юды 1:9) і Абадон (у Адкрыцці 9:11). Вернікам строга папярэджана не пакланяцца анёлам у двух урыўках Новага Запавету: Пасланне да Каласянаў 2:18-19 і Адкрыццё 19:10.

Міжзапаветная літаратура

Гаўрыіл не называецца арханёлам у кананічнай Бібліі. Аднак у міжзапаветны перыяд (прыблізна 200 г. да н.э. — 50 г. н.э.) была створана вялікая колькасць літаратуры, значная частка якой мела апакаліптычную накіраванасць. У гэтай літаратуры значна пашыраліся імёны і рангі анёлаў і дэманаў, і кожны меў пэўныя абавязкі і статус перад Богам. Менавіта ў гэты перыяд Гаўрыіл упершыню быў згаданы як арханёл.

У 1-й кнізе Еноха 9:1-3, Гаўрыіл разам з Міхаілам, Урыэлам і Сурыэлам «бачылі шмат пралітай крыві на зямлі» (9:1) і чулі, як душы людзей крычалі: «Перадаць нашу справу Найвышэйшаму» (9:3). У 1-й кнізе Еноха 10:1, адказ прыйшоў ад «Найвышэйшага, Святога і Вялікага», які паслаў сваіх пасланнікаў, уключаючы Гаўрыіла.

Гаўрыіл з’яўляецца пятым з пяці анёлаў, якія назіраюць: «Гаўрыіл, адзін са святых анёлаў, які стаіць над Раем, змеямі і Херувімамі».

Гнастыцызм

Ератычны хрысціянскі рух гнастыцызму надаваў асаблівую ўвагу анёлам як істотам, якія належаць да пантэону духоўных сіл, якія ўдзельнічаюць у стварэнні свету. Паводле аднаго старажытнага гнастычнага рукапісу, Святой Кнігі Вялікага Нябачнага Духа, Гаўрыіл з’яўляецца боскай істотай і жыхаром Плеромы, які існаваў да стварэння Дэміурга.

Літаратура

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гаўрыіл (архангел)
• Скарына Ф. Творы: Прадмовы, сказанні, пасляслоўі, акафісты, пасхалія / Уступ. арт., падрыхт. тэкстаў, камент., слоўнік А. Ф. Коршунава, паказальнікі А. Ф. Коршунава, В. А. Чамярыцкага. — Мн.: Навука і тэхніка, 1990. — С. 153. — 207 с.: іл. ISBN 5-343-00151-3.