Перайсці да зместу

Вераб’іныя

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Вераб'іныя)
Вераб’іныя

Дамавы верабей (Passer domesticus)
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Passeridae Illiger, 1811


Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  553446
NCBI  9158
EOL  1627
FW  83786

Вераб’іныя (Passeridae) — сямейства невялікіх аселых, радзей качавых, птушак з атраду Вераб’інападобныя (Passeriformes). Прадстаўнікі сямейства маюць кароткія ногі, многія перасоўваюцца па зямлі скачкамі.

Філагенетычнае становішча

[правіць | правіць зыходнік]

Часам вераб’іных аб’ядноўваюць з іншымі групамі з утварэннем новых сямействаў і таксонаў больш высокага рангу або разбіваюць сямейства на падсямействы. Раней вераб’ёў збліжалі з уюркамі (Fringillidae) на падставе знешняга падабенства, затым была даказана іх блізкасць да ткачыкамі (Ploceidae).

Да нядаўняга часу вераб’іныя лічыліся толькі адным з падсямействаў ткачыкавых (Ploceidae), цяпер большасць сістэматыкаў прызнаюць за групай ранг самастойнага сямейства.

У малекулярнай сістэматыцы сямейства Passeridae трактуецца найболей шырока: у яго ўключаны, апроч вераб’ёў, усе ткачыкавыя, Vidua, Estrilda, а таксама завірушкі (Prunella), сітаўкі (Motacilla) і конікі (Anthus), пры гэтым сямейства ўключае 386 відаў. Па малекулярных дадзеных, вераб’і аддзяліліся ад ткачыкавых не пазней за 35 млн гадоў таму, у міяцэне. У вузкім сэнсе ў сямействе налічваюць 3—8 родов з 33—38 і нават болей відамі.

Агульная характарыстыка

[правіць | правіць зыходнік]
Самец і самка Petronia petronia[1]
Дамавы верабей (Passer domesticus) — найбольш тыповы від, які даў назву ўсяму сямейству і атраду[2]

Вераб’іныя вельмі падобныя на ткачыкавых і шматлікіх уюрковых па вонкавым выглядзе, памерах, рацыёне, асаблівасцям біялогіі і паводзін, адрозніваючыся, аднак, асаблівасцямі будовы пад’язычнага апарата і рагавога нёба.

Адрозніваюцца ад уюрковых таксама тым, што маладыя птушкі змяняюць цалкам махавыя  (руск.) (бел. і рулявыя  (руск.) (бел. пёры ў першую ж восень пасля вываду. Маюцца формы, экалагічна і марфалагічна пераходныя паміж ткачыкамі і вераб’ямі.

Вераб’іныя, як правіла, з’яўляюцца сацыяльнымі птушкамі, многія віды якіх размножваюцца ў вялікіх калоніях, а большасць відаў у перыяд размнажэння аб’ядноўваюцца ў чароды.

Знешні выгляд

[правіць | правіць зыходнік]
Блізкі да дамавога вераб’я (Passer domesticus) палявы верабей (Passer montanus)[2]

Дробныя і сярэднія па велічыні птушкі шчыльнага целаскладу з магутнай конусападобнай дзюбай, прыстасаванай для лушчэння і драбнення насення. Для вераб’іных характэрны эгітагнатызм  (руск.) (бел. — тып будовы чэрапа, пры якім паднябенныя атожылкі сківічных костак, разрастаючыся і часткай пакрываючы пярэдні канец сашніка знізу, не зрастаюцца ні паміж сабой, ні з апошнім[3][4][5].

Даўжыня цела 10—20 см[6], маса да 40 г.

Крылы вострыя, хвост сярэдняй даўжыні, звычайна закруглены або абрэзаны прама, радзей выразаны вілачкай.

У афарбоўцы апярэння пераважаюць бурыя, рудыя, шэрыя і жоўтыя тоны, часам з чорнымі і белымі меткамі. У шэрагу відаў выяўлены палавы дымарфізм.

Прадстаўнікі сямейства маюць кароткія ногі, многія віды па зямлі перасоўваюцца скачкамі.

Арэал і экалогія

[правіць | правіць зыходнік]
Арэал дамавога вераб’я (Passer domesticus). Цёмна-зялёны — натуральны, светла-зялёны — пашыраны

Натуральны арэал ахоплівае ўсю Афрыку і большую частку Еўразіі. Хаваюцца ў зарасніках дрэў, кустоў, трыснягоў і г. д. Многія віды звычайна жывуць у сельскагаспадарчых раёнах, а для некаторых відаў населеныя пункты з’яўляюцца асноўным асяроддзем пасялення.

Жывуць у саваннах, стэпах, пустынях і горных раёнах Еўропы, Азіі і Афрыкі. Некаторыя віды завезены ў Амерыку, Аўстралію і Новую Зеландыю. Многія прадстаўнікі вераб’іных звязаныя з чалавекам (сінантропныя віды), некаторыя віды пашкоджваюць збожжавыя. Найбольш шырока распаўсюджаныя дамавы верабей (Passer domesticus) і палявы верабей (Passer montanus).

Асаблівасці біялогіі

[правіць | правіць зыходнік]

Размнажэнне

[правіць | правіць зыходнік]

У большасці відаў бывае не менш за дзве кладак  (руск.) (бел. за сезон, у некаторых — да 5.

Некаторыя віды гняздуюцца калоніямі. Гняздо — шарападобная пабудова з травы з бакавым уваходам. Адны віды будуюць гнёзды на дрэвах, іншыя — у закрытых сховішчах: дуплах, расколінах скал, норах, пад дахамі будынкаў і інш. У кладцы звычайна 5-6 яец. Наседжванне  (руск.) (бел. і інкубацыя яек доўжацца 11—14 дзён. Наседжваюць 12-15 сутак, птушаняты застаюцца ў гняздзе 15-24 дні.

Птушаняты вылупляюцца голымі або слаба апушанымі. Выкормліванне вывадка ў гняздзе працягваецца 14—17 дзён.

Харчаванне

[правіць | правіць зыходнік]

Аснову рацыёну дарослых птушак складае насенне, птушанят выкормліваюць галоўным чынам казуркамі.

Класіфікацыя

[правіць | правіць зыходнік]
Насельнік пустынь — Passer simplex (Бенічаб  (англ.) (бел., Маўрытанія)

Да вераб’іных адносяць шэсць родаў (Passer, Petronia, Montifringilla, Pyrgilauda, Carpospiza, Salicipasser), якія налічваюць 45 відаў[7][8][9]. Часцей за ўсё ў сямейства ўключаюць наступныя роды:

Некаторымі аўтарамі[9] прапануецца вылучаць два сямействы:

  • Passeridae (род Passer: P. domesticus, P. indicus, P. hispaniolensis, P. rutilans, P. ammodendri, P. simplex; род Salicipasser: S. montanus)
  • Montifringillidae fam. nov. (род Montifringilla: M. nivalis; род Pyrgilauda: P. davidiana, P. theresae; род Petronia: P. petronia; род Carpospiza: C. brachydactyla).

Людзі і вераб’іныя

[правіць | правіць зыходнік]
Montifringilla nivalis, як і іншыя вераб’іныя, жыве побач з чалавекам

Характэрная рыса вераб’ёў — схільнасць да сінантрапізацыі (прыстасаванню да пражывання побач з чалавекам), у выніку якой вераб’і сталі пастаяннымі спадарожнікамі людзей.

Стаўленне да вераб’яў у чалавека вар’іруе ад вельмі пазітыўнага да негатыўнага. Шырока вядомая кампанія па знішчэнні вераб’ёў  (руск.) (бел. як нібыта шкоднікаў сельскай гаспадаркі, праведзеная ў Кітаі ў 1950-я гады.

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Малюнак з кнігі: Naumann J. F. Naturgeschichte der Vögel Mitteleuropas. — 1905. (ням.) [Натуральная гісторыя птушак Еўропы.]
  2. ↑ а б Малюнак Вільгельма фон Райта  (англ.) (бел., 1810—1887) з кнігі: Wright et al. 1927—1929.
  3. ↑ Эгитогнатизм // Большая советская энциклопедия : в 66 т. (65 т. и 1 доп.) / гл. ред. О. Ю. Шмидт. — М. : Советская энциклопедия, 1926—1947.
  4. ↑ Эгитогнатизм // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
  5. ↑ Эгитогнатизм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
  6. ↑ C. Hilary Fry, Stuart Keith (Hrsg.): The Birds of Africa. Band 7, Christopher Helm, London 2004, ISBN 0-7136-6531-9.
  7. ↑ Gill F., Donsker D. & Rasmussen P. (Eds.): Old World sparrows, snowfinches, weavers (англ.). IOC World Bird List (v10.1) (25 студзеня 2020). doi:10.14344/IOC.ML.10.1.
  8. ↑ Иваницкий В. В. Воробьи и родственные им группы зерноядных птиц: поведение, экология, эволюция. — М.: КМК Scientific Press, 1997. — С. 1—148.
  9. ↑ а б Балацкий Н. Н. Ревизия видов семейства Passeridae (Passeriformes, Aves) в Северной Палеарктике Архівавана 27 верасня 2007. // Русский орнитологический журнал. — 2001. — Экспресс-вып. 144. — С. 417—422.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Wright M. von, Wright F. von, Wright W. von, Lönnberg E. Svenska fåglar, efter naturen och på sten ritade: tre volymer. — 2:a upplagan. — 1927—1929. (шведск.)
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Вераб’іныя&oldid=4844838"