Ялабуга

Горад Ялабуга руск.: Елабуга Герб Краіна Расія Рэгіён Татарстан Каардынаты 55°46′00″ пн. ш. 52°02′00″ у. д. Заснаваны 1007 Першая згадка XVII стагоддзе Горад з 1780 Плошча 18.4 км² Вышыня цэнтра 70 м Водныя аб’екты Кама Насельніцтва ▲ 73 913 чалавек (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код 85557 Паштовы індэкс 423600 Аўтамабільны код 16, 116 Афіцыйны сайт elabugacity.ru Ялабуга на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ялабуга (руск.: Елабуга, татар.: Алабуга) — горад у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Ялабужскага раёна Татарстана. Уваходзіць у Наберажначалнінскую агламерацыю. Насельніцтва 73 630 чалавек (2021 год). Нафтавая прамысловасць, машынабудаванне, прамысловасць будматэрыялаў, лёгкая і харчовая прамысловасць.

Размешчаны на рацэ Каме. З’яўляецца адным з найстаражытнейшых паселішчаў Татарстана, адзначыўшым сваё тысячагоддзе ў 2007 годзе.

Гісторыя

Сімвал горада — вежа Ялабужскага гарадзішча

Навуковы Савет Інстытута гісторыі Акадэміі Навук Рэспублікі Татарстана вызначыў, што Ялабуга ўзнікла на мяжы X—XI стагоддзяў і сфарміравалася як паселішча гарадскога тыпу каля 1005—1010 гадоў. У XII ст. была пабудавана белакаменная мячэць (Ак-Мячэць) з васьмю вежамі і паўвежамі, падобная да саборных мячэцяў у Біляры і Боўгары і маючая аналагі ў мячэцях-фартэцыях у Сусе (Туніс) і Багдадзе (Ірак).

У пачатку XVII стагоддзя захапіўшыя гэтыя землі маскавіты заснавалі на месцы старажытнай Алабугі сяло Трохсвяцкае. У 1780 годзе імператрыца Кацярына II надала Ялабузе статус павятовага горада Вяцкай губерні, насельніцтва якога на той час складала каля 1 000 чалавек. Росквіт горада прыйшоўся на другую палову XIX ст., дзякуючы дынастыі купцоў-прамыслоўцаў Ушковых, якія ўжо ў 1850 годзе пабудавалі ў Ялабузе першы хімічны завод.

У пачатку XX ст. насельніцтва горада складала 10 000 чалавек. 16 лістапада 1917 года ў горадзе была абвешчана Савецкая ўлада. 2 мая 1919 года горад занялі белагвардзейцы (армія Калчака), але ўжо 25 мая, пад націскам Чырвонай Арміі, пакінулі горад.

У 1921—1928 гг. Ялабуга — цэнтр Ялабужскага кантона, а з 1930 г. — Ялабужскага раёна Татарскай АССР. Падчас Другой сусветнай вайны (1941—1944 гг.) у горадзе знаходзіўся ў эвакуацыі філіял Ленінградскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Таксама тут жыла і 31 жніўня 1941 года скончыла жыццё самагубствам паэтка Марына Цвятаева.

Пасля вайны ля Ялабугі знайшлі радовішча нафты. У 1985 годзе ў горадзе быў заснаваны Камскі трактара-тэхнічны завод, які ў 1988 г. быў канверсійна перапрафіляваны ў Ялабужскі завод легкавых аўтамабіляў, на пляцоўцы якога ў 2005 г. была заснавана асобая эканамічная зона «Алабуга». 24-26 жніўня 2007 года было адзначана тысячагоддзе Ялабугі.

Славутасці

вул. Спаская. У цэнтры — Спаскі сабор

• Спаскі сабор
• Ялабужскі Казанска-Багародзіцкі манастыр
• Мячэць
• вуліца Набярэжная — галоўны «фасад» Ялабугі
• Ялабужскае гарадзішча з рэштамі цытадэлі X ст.
• Дом-музей мастака Івана Шышкіна
• Музей-сядзіба Надзеі Дуравай — удзельніцы вайны 1812 года, пісьменніцы
• Музей паэткі Марыны Цвятаевай

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Надзея Дурава — удзельніца вайны 1812 года, пісьменніца
• Марына Цвятаева — паэтка
• Іван Шышкін — мастак

Насельніцтва

Год Колькасць 1856 5 700 1897 9 800 1913 10 300 1926 11 200 1931 12 500 1959 21 992 1967 32 000 1970 31 728 Год Колькасць 1979 35 574 1989 53 537 1992 61 600 2000 67 500 2001 67 200 2002 68 663 2003 68 700 2004 69 100 Год Колькасць 2005 69 720 2006 69 991 2007 69 981 2009 70 024 2010 70 728 2011 70 878 2012 71 181 2013 72 049 Год Колькасць 2014 71 991 2015 72 929 2016 73 333 2017 73 817 2018 74 031 2019 73 913 2020 73 962 2021 73 630

Гарады-пабрацімы

•  Алексін, Расія
•  Бярозаўскі, Расія
•  Вайльгайм-ін-Обербаерн^[d], Германія
•  Сафранбалу, Турцыя

Спасылкі

• Афіцыйны сайт Архівавана 23 снежня 2021.
• Турыстычны сайт Архівавана 5 сакавіка 2018.