Перайсці да зместу

Дзераза

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дзераза

Дзераза звычайная (Lycopodium clavatum) — тыпавы від рода Дзераза.
Агульны від расліны. Германія.
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Lycopodium L., 1753

Сінонімы
Тыпавы від

Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  17013
NCBI  3251
EOL  37542
IPNI  30000138-2
FW  319899

Дзераза́[2], Лікаподый (Lycopodium) — род споравых раслін сямейства дзеразовых.

Шматгадовыя вечназялёныя расліны з доўгімі вілавата-галінастымі (дыхатамічнымі) паўзучымі сцёбламі даўжынёй да 2 м. Ад сцёблаў адыходзяць вертыкальныя цыліндрычныя густааблісцелыя парасткі вышынёй да 30 см. Анізатомна галінаваныя парасткі доўгія, паўзучыя па паверхні глебы, ад укараняльх плагіятропных парасткаў адыходзяць надземныя артатропныя галіны, што маюць абмежаваны рост. Лісце дробнае, сядзячае, суцэльнае, лінейнае або вузкаланцэтнае, доўгазавостранае, на канцы з бясколерным валаском, размешчана спіралямі па 6–10 у радах. Спараносныя каласкі (стробілы) адзіночныя або іх па некалькі (2–5) на канцах галінак, сядзячыя ці на доўгіх ножках, выразна адмежаваны ад аблісценай часткі галіны. Спарафілы яйцападобныя, з шырокай асновай, акаймаваныя, завостраныя, рэзка адрозніваюцца ад вегетатыўнага лісця. Споры ячэістыя, тэтраэдрычныя.

Споры прарастаюць у цемры пасля перыяду спакою. Гаметафіты падземныя, мікагетэратрофныя, развіваюцца да 15 гадоў, рэдзькападобныя з верхняй гаметангіяльнай зонай.

Вядома каля 15 відаў, распаўсюджаных пераважна ў Паўночным паўшар’і: у паўночных і ўмерана цёплых рэгіёнах, у гарах тропікаў. На Беларусі 2 віды: дзераза булавападобная (Lycopodium clavatum) і дзераза гадавая (Lycopodium annotinum); растуць у яловых, хваёвых, радзей у мяшаных і лісцевых лясах. Ва ўмовах Беларусі дзераза спараносіць у чэрвені—жніўні.

Род уключае 70 відаў[3].

Змены сінанімікі

[правіць | правіць зыходнік]

Некаторыя віды, якія раней адносілі да роду Дзераза, але цяпер змяшчаюць у іншыя роды, у тым ліку, у роды баранец (Huperzia), дзярэзка (Lycopodiella), дыфазіястр (Diphasiastrum)

Лекавыя, інсектыцыдная, фарбавальныя (даюць жоўтую фарбу) і дэкаратыўныя расліны. Некаторыя віды ядавітыя.

Споры і трава выкарыстоўваюцца як спазмалітычны, дыўрэтычны, жаўцягонны сродак пры захворваннях печані і інш. Сухія споры маюць да 50 % тлустага алею, выкарыстоўваюцца ў медыцыне ў якасці дзіцячай прысыпкі, пры пролежнях, для абсыпання пілюль. Раней яны мелі вялікае значэнне ў металургіі, дзе іх выкарыстоўвалі для абсыпання формаў пры выплаўцы чыгуну, асабліва пры фасонным ліцці.

  1. NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0. Entry for Lycopodium L. (англ.) (Праверана 8 лютага 2012)
  2. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 78. — 160 с. — 2 350 экз.
  3. The Plant List: Lycopodium