Дэндрантэма
Дэндрантэма | |||||||||||||||||||
Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||
Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||
Сінонімы | |||||||||||||||||||
Chrysanthemum L., 1753, nom. cons.
| |||||||||||||||||||
Тыпавы від | |||||||||||||||||||
|
Дэндрантэма (Dendranthema) (ад стар.-грэч.: δένδρον, дэндрон — «дрэва» і стар.-грэч.: ἄνθεμον, антэмон — «кветка»; адносіцца да адраўнелай ніжняй часткі сцябла ў некаторых відаў) — род шматгадовых травяністых раслін, радзей паўкустарнічкоў сямейства Астравыя, або Складанакветныя (Asteraceae).
Паводле сайта Групы філагеніі пакрытанасенных (APG) род уключае 36 відаў[3], якія растуць пераважна ў Цэнтральнай і Паўднёва-Усходняй Азіі — Кітаі, Японіі, Карэі і Манголіі і 2 віды, якія сустракаюцца ў Еўропа. Некалькі таксонаў распаўсюджаныя ў арктычных абласцях усіх кантынентаў.
На працягу доўгага часу большасць відаў роду, як і іншыя блізкароднасныя расліны сямейства астравых, адносілі да роду Chrysantemum, дзе лічылася больш за 200 таксонаў. Толькі ў сярэдзіне XX стагоддзя расійскім батанікам, спецыялістам у галіне сістэматыкі сасудзістых раслін М. М. Цвялёвым , была праведзена рэвізія роду Dendranthema, куды перамясцілася вялікая колькасць відаў хрызантэм, у тым ліку і тыпавы — Chrysantemum indica. Прапанаваныя Цвялёвым змены былі прынятыя батанічнай супольнасцю і праца ў гэтым кірунку працягнулася. Цікава, што ў публікацыях Корэ Брэмера 1993-94 гадоў прапаноўвалася пакінуць у родзе Chrysantemum ўсяго толькі два віды — Chrysantemum coronarium і Chrysantemum segetum, хоць у сапраўдны момант па дадзеных сайта APG іх лічыцца не менш 42.
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Шматгадовыя травяністыя расліны або паўкустарнічкі.
Парасткі прамыя, радзей узыходзячыя, з простымі або разгалінаванымі сцебламі. Апушаныя, часам голыя.
Лісце чаргавальнае, з рассечанай або лопасцевай, рэдка суцэльнакрайняй пласцінкай. Афарбоўка зверху зялёная, знізу зялёная, бялёса- або шаравата-лямцавая.
Кветкавыя кошыкі адзінкавыя на верхавіне сцябла і яго аблісцвеных галін, альбо больш шматлікія (да 20) і сабраныя ў шчыткападобнае суквецце. Краявыя язычковыя песцічныя кветкі ў колькасці 10-30 штук размешчаны ў адзін шэраг, у культурных відаў часта больш за 30 і шматрадныя. Афарбоўка белая, ружовая розных адценняў або жоўтая. Дыск са шматлікімі абодваполымі трубчастымі кветкамі жоўтага колеру.
Выкарыстанне ў дэкаратыўным садаводстве
[правіць | правіць зыходнік]Dendranthema grandiflorum, нароўні з Chrysantemum indica, з’яўляецца адным з асноўных продкаў дэкаратыўных гібрыдных хрызантэм, якія вырошчваюцца ў культуры з XVII стагоддзя. У 1630 годзе ў Кітаі было вядома больш за 500 культывараў, у цяперашні час іх колькасць значна перавышае 5 000.
Прымяненне
[правіць | правіць зыходнік]Культурныя разнавіднасці роду паўсюдна выкарыстоўваюцца ў якасці дэкаратыўных раслін. Кветкавыя кошыкі і лісце некаторых відаў шырока прымяняюцца на тэрыторыі Індакітая і ў Кітаі як медыцынскі сродак пры павышэнні тэмпературы, галаўных болях, інфекцыйных і іншых захворваннях. У Індыі, В’етнаме, Кітаі, Тайвані і Японіі як лекавая расліна вырошчваецца ў прамысловых маштабах. Настойка кветак на віне (т. зв. «хрызантэмавае віно ») лічыцца дыджэстывам і біялагічна актыўным дадаткам для лячэння праблем нервовай і крывяноснай сістэм. У Японіі кветкі лічацца дэлікатэсам і выкарыстоўваюцца ў ежу. У Кітаі і Японіі кветкавыя кошыкі Dendranthema grandiflorum, асабліва з жоўтымі краявымі пялёсткамі, прымяняюцца пры вырабе інсектыцыдаў.
Віды
[правіць | правіць зыходнік]- Dendranthema aphrodite (Kitam.) Kitam.
- Dendranthema argyrophyllum Y.Ling & C.Shih
- Dendranthema arisanense (Hayata) Y.Ling & C.Shih
- Dendranthema boreale (Makino) Ling ex Kitam.
- Dendranthema chanetii (H.Lév.) C.Shih
- Dendranthema crassum (Kitam.) Kitam.
- Dendranthema × cuneifolium (Kitam.) H.Koyama
- Dendranthema erubescens (Stapf) Tzvelev
- Dendranthema foliaceum "G.F.Peng, C.Shih & S.Q.Zhang"
- Dendranthema glabriusculum (W.W.Sm.) C.Shih
- Dendranthema grandiflorum (Ramat.) Kitam.
- Dendranthema horaimontana (Masam.) S.S.Ying
- Dendranthema hypargyrum (Diels) Y.Ling & C.Shih
- Dendranthema japonicum (Makino) Kitam.
- Dendranthema kurilense Tzvelev
- Dendranthema lavandulifolium (fischer ex Trautv.) Kitam.
- Dendranthema × leucanthum (Makino) H.Koyama
- Dendranthema maximowiczii Tzvelev
- Dendranthema mongolicum (Ling) Tzvelev
- Dendranthema morifolium (Ramat.) Tzvelev
- Dendranthema morii (Hayata) Kitam.
- Dendranthema myrianthum (Franch.) Kitam.
- Dendranthema naktongense (Nakai) Tzvelev
- Dendranthema occidentali-japonense (Nakia) Kitam.
- Dendranthema ogawae (Kitam.) H.Koyama
- Dendranthema okiense (Kitam.) Kitam.
- Dendranthema oreastrum (Hance) Ling
- Dendranthema ornatum (Hemsl.) Kitam.
- Dendranthema pacificum (Nakai) Kitam.
- Dendranthema potentilloides (Hand.-Mazz.) C.Shih
- Dendranthema rupestre (Matsum. & Koidz.) Kitam.
- Dendranthema seticuspe (Maxim.) Kitam.
- Dendranthema shiwogiku (Kitam.) Kitam.
- Dendranthema sinchangense (Ueki) Kitam.
- Dendranthema xeromorphum A.P.Khokhr.
- Dendranthema yoshinaganthum (Makino ex Kitam.) Kitam.
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Гл. спасылку на сайт APG у раздзеле Спасылкі.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Ботанический институт им. В. Л. Комарова Академии наук СССР. Флора СССР / начата при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова, редакторы тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — Л.: Издательство АН СССР, 1961. — Т. XXVI. — С. 364-388. — 919 с.
- Piers Trehane. Proposal to Conserve Chrysanthemum L. with a Conserved Type (Compositae)(англ.) // Taxon : часопіс. — 1995. — August — Т. 44. — № 3. — С. 439—441. — DOI:10.2307/1223427
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- APGАрхівавана 3 красавіка 2019.
- Dendranthema