Людвік Сяніцкі

Людвік Сяніцкі
Бонча
Нараджэнне	2 лютага 1677(1677-02-02) Бэлзскае ваяводства, Малапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Смерць	1755 ці студзень 1757 (79 гадоў) Расейны, Расіенская воласць[d], Жамойцкае староства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая
Род	Сяніцкія[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква і кальвінізм
Дзейнасць	пісьменнік

Людвік Сяніцкі (Сініцкі) герба «Боньча» (2 лютага 1677, Белзскае ваяводства, Холмшчына — студзень 1757, Расены, Жмудзь, ВКЛ) — вялікалітоўскі ваенны дзеяч, рэгіментар Беларускай дывізіі, ссыльны, адзін з першых даследчыкаў Якуціі.

Біяграфія

Сын Паўла Сяніцкага, падстолля бускага і Канстанцыі са Станкараў, якія вызнавалі кальвінізм. Маці была дачкой Пятра Богуша Станкара і яго жонкі Крысціны, дачкі Адама Жалкеўскага (Жулкеўскага) герба «Боньча». Канстанцыя выйшла першым шлюбам за Паўла Сяніцкага і ад яго мела дачку Аляксандру і сыноў: Яна, Веспасіана і Людвіка, а другім шлюбам за Прыстаноўскага, земскага суддзю ў Жмудзі. У Мікалая Сяніцкага (пам. 25 красавіка 1688) ад першага шлюбу з Жалкеўскай, харунжанкі Холмскай, было трое сыноў: Ян, Аляксандр і Павел, з 14 сакавіка 1676 г. падстоллі бускі, з 1674 г. адміністратар Радзівілаўскіх маёнткаў у Біржах у Жмудзі.

Людвік наведваў лютэранскія школы ў Жмудзі. Удзельнічаў у элекцыі караля Аўгуста II Моцнага, якая праходзіла з 15 мая па 27 чэрвеня 1697 г. З 1698 г. выступаў як падстоллі Бускі, хоць афіцыйна гэты тытул яму пасля бацькі перададзены не быў. Як дэпутат жмудскі на Вялікі Трыбунал Літоўскі ў 1698 г. удзельнічаў у Каэквацыі правоў у ВКЛ ухваленых на канвакацыённым сойме 27 чэрвеня 1696 г., дзе замест афіцыйнай старабеларускай мовы ўводзілася польская мова, а таксама ўраўноўваліся правы шляхты ВКЛ і Польшчы. Ва ўнутраных канфліктах у ВКЛ трымаўся партыі Міхала Вішнявецкага.

У 1700 г. выконваў функцыю камісара ў Трыбунале Скарбавым. У 1703 г. сінод у Жупранах даручыў яму місію вяртання кальвінісцкага храма ў Монкішках каля Кельмаў. У сваіх мемуарах Людвік сцвярджаў, што быў дэпутатам ад Жмудзі на Люблінскім сойме 1703 г., але яго асобы няма ў спісе дэпутатаў, магчыма, ён толькі суправаджаў свайго стрыечнага брата Крыштафа Казіміра Сяніцкага, дзе яго брату кароль даў генеральства артылерыі ВКЛ і Адміністрацыю Магілёўскай эканоміі, а ад Рэчы Паспалітай Быхаўскае графства. Людвік адначасова робіцца яго намеснікам. Пасля сойма Людвік ездзіў у інтарэсах Двара ў характары пасла да цара Пятра I ў Маскву, адтуль калі вярнуўся ў Магілёў і Быхаў, Вішнявецкі прызначыў яго палкоўнікам Беларускай дывізіі.

У лютым 1707 г. Людвік быў абраны ад Аршанскага павета дэпутатам Вялікага Літоўскага Трыбунала, і выехаў у Вільню разам з братам, мечнікам Крыштафам Казімірам, таксама абраным дэпутатам на гэты ж Трыбунал ад Пінскага павета.

Тут далі знаць, што Нестаровіч, харунжы панцырнай харугвы Рыгора Агінскага, старосты Жмудскага вяртаецца з Масквы з царскімі грашыма. Адразу Крыштаф Казімір Сяніцкі даў загад забраць гэтыя грошы.

Людвік разам з братам удзельнічаў у абароне Быхава ў 1707 г. ад расійскіх войск. Пасля капітуляцыі быў вывезены разам з братам у Маскву, затым у Азоў, але з Варонежу ізноў вернуты ў Маскву.

У 1710 г. сасланы ў Табольск, Самараўскі Ям затым у Якуцк.

Намаганнямі пасла Рэчы Паспалітай Станіслава Хаментоўскага Людвіку Сяніцкаму ў 1722 г. дазволілі выехаць з Якуцку і ў Маскве, на Какуе, ён прыняў каталіцкую веру.

Пасля вяртання з Сібіры Людвік, з 1727 г. вёў з ранейшымі сувернікамі цяжбу за 8.000 злотых, якія ён быў павінен кальвінісцкім храмам у Біржах і Краснаголішках, якая абцяжарвала яго валоданне Гойжэў у Жмудзі. /Гойжэў набыла ў 1748 г. Зофья, жонка Мікалая Красінскага, старасты Гомельскага і, як евангелістка, урэгулявала абавязацельствы Людвіка./ У 1733 г. Людвік быў електарам Станіслава Ляшчынскага. Таксама валодаў маёнткамі Шаўкоты і Выспы ва Упіцскім павеце. Гэтыя маёнткі, на час выгнання Людвіка, аддадзены былі (21 красавіка 1710 г.) пад курацыю Адаму, старасце Зельборскому, і Паўлу Kасцюшкам, хоць жылі сваякі і сваякі Людвіка, такія як чэснік холмскі Стэфан (пам. 29 мая 1738), а таксама пародненыя з ім, па стрыечнай сястры Tэафіле, Kaрвіцкія. 28 мая 1736 г. Людвік Сяніцкі стаў цівуном Рэтаўскім /літ. Rietavas/ (адрачэнне 14 лістапада 1746 г.). Разам з сястрой свайго брата Крыштофа Казіміра Сяніцкага Зофьяй судзіўся з Янам Ліндорфам, якому Крыштаф Казімір у 1707 г. пакінуў частку рухомасці на суму 83 тыс.

У 40-х гадах XVIII ст. Людвік запрасіў у Жмудзь піяраў і пасяліў іх у Расенах. Хутчэй за ўсё ён шанаваў піяраў з-за таго, што на землях Рэчы Паспалітай яны былі прыхільнікамі змешчанага ў эміграцыі ў Францыі экс караля Станіслава Ляшчынскага, у адрозненне, да прыкладу ад езуітаў, якія падтрымалі бок прысутных на польскім троне Сасаў. Таму піяры ўяўлялі палітычныя погляды, якія падзяляў і Людвік Сяніцкі, які таксама разлічваў на тое, што пасля сваёй смерці знойдзе ў іх месца вечнага супакою, а акрамя таго за сваю паслугу сталаю іх падзяка, памяць і культ пакланення.

Пасля вяртання з выгнання, ён пабраўся шлюбам з падкамаранкай Віленскай Тэрэзай, дачкой Міхала, лоўчага бускага, і Барбары, народжанай Лапацкай, Камароўскіх. Калі 24 студзеня 1757 г. яго хавалі разам з жонкай у Расенах, піяры паспрабавалі, каб жалобная цырымонія адбывалася найпышней, сабралі на ёй вялікую колькасць шляхты, а таксама духавенства шведскага і ордэнскага з усяго Жмудскага княства. Познюю абедню святадзейнічаў кс. Ян Шэмет, кантар прэлат Жмудскі, пробашч з Шадава, сын жонкі рэтаўскага цівуна ад першага шлюбу, пропаведзь жа прамаўляў кс. Ежы Цяпінскі, асістэнт піяраў Літоўскай правінцыі і ардынатар віленскай кафедры, рэктар піярскага калегіума ў Расенах кс. Крыштаф Лапацінскі. Памёр Людвік бяздзетным, пра што паведаміла ў сваім дадатку варшаўская газета Kurier Polski /Nr. 1. 1757/, якую выдавалі манахі ордэна піяраў, затым езуіты (1729—1760). Заснаваны Сяніцкім калегіум у Расенах дзейнічаў звыш 80 гадоў. У 1832 г. ён падзяліў лёс астатніх піярскіх дамоў, якія былі знішчаны расійскімі ўладамі ў адплату за іх прыхільнае стаўленне да лістападаўскага паўстання 1831 г. Пасля праведзенай касацыі архівы піярскіх дамоў у большасці загінулі, у тым ліку і расенскія.

Людвік Сяніцкі пад канец жыцця давяршыў уласнае даследаванне, якое праводзілася на працягу шматлікіх гадоў, над гісторыяй сусветнай каталіцкай царквы. Вынікам яго даследаванняў і роздумаў зрабілася вялікая, з эрудыцыяй і красамоўствам напісаная кніга. Яна, яна вытрыманая ў духе каталіцкага празелітызму і была напісана, верагодна, каля 1744 г. (дата смерці лідара пратэстантаў ВКЛ Міхала Воўка Ланеўскага, які абвінавачваўся ў ёй у дзеяннях на шкоду Рэчы Паспалітай). В 1752 г. яе ўхваліў да друку Аляксандр Гараін, біскуп суфраган жмудскі, два гады пазней станоўчае меркаванне выдалі ёй два піяры з літоўскай правінцыі — Аўрэлі Аўгусцін Грышкевіч, асістэнт правінцыі і Нікадзім Казікоўскі, віцэ-рэктар віленскага канвікта. З дапамогай прымаса Рэчы Паспалітай Адама Ігнація Камароўскага, кніга была выдадзена ў друкарні францышканаў у 1754 г. у Вільні: Dokument osobliwego miłosierdzia boskiego cudownie z kalwińskiey sekty pewnego sługę y chwalcę swego do Kościoła Chrystusowego pociągający, z wykładem niektórych kontrawersyj zachodzących między nauką kościoła powszechnego katolickiego, a podaniem wymyślonym rozumem ludzkim luterskiey, kalwińskiey, greckiey i innych w tej księdze wyrażonych y wymienionych sekt; y z wspomnieniem o mniey znanych Moskiewskiego Państwa krainach w pogańskich błędach jeszcze zostających dla duchownego pożytku ludzi w różnych sektach od jedności kościoła powszechnego odpadłych, częścią z uporu, częścią z niewiadomości żyjących, z druku pierwszy raz wychodzący. W Wilnie w Drukarni J. K. M. Wielebnych XX Franciszkanów Roku Pańskiego 1754. [w 4 ce, k. 6 nlb., str. 393 i 3 nlb; ХХХІ razd.] /Экземпляр, які захоўваецца ў Бібліятэцы Варшаўскага ўніверсітэта (sygn. 4g 3, 9, 40) мае аўтарскія маргіналіі і іншымі заўвагамі. Кніга была падаравана Яну Пшэніцкаму Мысліку, які паходзіў з вядомай евангеліцка-рэфармацкай сям’і ВКЛ./.

Найбольш каштоўнай часткай «Дакумента» з’яўляецца "Першы раздзел (С. 1-47), дзе прадстаўлены кароткі нарыс жыцця аўтара з цікавым апісаннем Сібіры, асабліва вераванняў і звычаяў мясцовых народаў. Знаходзіцца тут таксама звесткі аб Японіі (шмат у чым сумбурнае і верагодна ўзятае з рэляцыяў каталіцкіх місіянераў), так як Людвік сустракаўся ў Якуцку з японскімі ахвярамі караблекрушэння, дастаўленымі туды з Камчаткі. У наступных раздзелах чытачам паказана вяртанне ў лона каталіцкай царквы адшчапенскіх рэлігійных рухаў, між іншымі і пратэстанцкіх веравызнанняў, ў яўна пазітыўнай інтэрпрэтацыі.

Літаратура

• Kurier Polski Nr. 1. 1757. [Przydatek do gazet];
• Kasper Niesiecki. Sienicki herbu Bończa. // Herbarz Polski Kaspra Niesieckiego S. J. powięksyony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez J. Bobrowicza w Lipsk. T. 8. 1841. S. 353;
• Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696—1728 opisał współczesny Erazm Otwinowski. Kraków. 1849. S. 210. 120;
• Историческія свѣдѣнія о примѣчательнѣйшихъ мѣстахъ вѣ Бѣлоруссіи сѣ присовокупленіемъ и другіхъ свѣдѣній къ ней же относящихся. Составлены генералъ маіоромъ Мих. Осип. Безъ-Корниловичемъ. Санктпетербургъ. 1855. С. 205;
• Kaźmirz Krzysztof Sienicki przez Juliana Bartoszewicza. // Księga świata. Ks. 2. Warszawa. 1857. S. 125—128;
• Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 włącznie, z pism Janockiego, Bentkowskiego, Ludwika Sobolewskiego, Ossolińskiego, Juszyńskiego, Jana Winc. i Jerz. Sam. Bantków i t. d. wystawiony przez Adama Jochera. Tom III: Teologia. Częćć II. Wilno. 1857. S. 594, 695—697;
• [Knygos sudarytojas S. Kušeliauskas pratarmėje rašo, kad knygos dalis «Ape Luterį ir Kalviną» yra parengta, remiantis Liudviko Senickio…] // Žinia. Ape gidima ligu kuno ir dušes. Ape Luterį ir Kalvina. Wilniuje. 1857. P. ??;
• Encyklopedia powszechna. T. 23. 1859. S. 425;
• Осада Быхова въ 1702 и 1707 годахъ и препровожденіе в Сибиръ бывшаго тамъ комендантомъ Литовскаго мечнаго, генералъ-маіора Синицкаго. // Могилевскія губернскія вѣдомости. Могилевъ. 1860. № 13. С. 131—132; № 14. С. 141—143; № 15. С. 153—154; № 16. С. 162—163; № 17. С. 172—174; № 24. С. 1860;
• С. Соколов. Историко статистические сведения о городах и местечках Могилевской губернии. // Памятная книжка Могилевской губернии на 1861 год. Могилев. 1861. С. 21;
• F. M. S. [Sobieszczański] Sienicki (Kaziemierz). // Encyklopedyja powszechna S. Orgelbranda. Warszawa. Tom Dwudziestztrzeci. 1866. S. 425;
• Записки игумена Ореста. // Археографическій сборникъ документовъ относящихся къ исторіи Сѣверо-Западной Руси издаваемый при Управленіи Виленскаго учебнаго округа. Томъ второй. Вильна. 1867. С. XXXV, XXXIX-XLІ, XLIII- XLV, XLVI-XLVIII, C. 11;
• 1329. Sienicki, Ludw. z Bończe… // Catalogue de la section des RUSSICA ou ècrits sur la russieen langues ètrangères. Tom II. St. Pètersbourg. 1873. P. 307;
• Lucуan Siemieński. … Czas. 1875; Sienicki (Kaziemierz). // Encyklopedyja powszechna S. Orgelbranda. Tom Dziesiąty. Nowe stereotypowe wydanie. Warszawa. 1878. S. 443;
• Polkowski. … Dziennik Poznański. Poznań. Nr. 36. 1882;
• Оpis Syberyi z przed lat 170-ciu. // Gazeta Polska. Nr. 41. /№ 31, 32./ 1882;
• Węndrowiec. Nr. 9. 1882. S. 141;
• Nowa a stara książka /Kronika tygodniowa/ // Tygodnik ilustrowany. Warsawa. Nr. 322. 25 lutego 1882. S. 122;
• Летопись города Витебска (Dzieje miasta Witebska), списанная съ рукописи Михаила Панцырнаго, 1760 г., Степаномъ Аверкою, съ собственными и отца его прибавленіями (переводъ съ польскаго). //Витебская старина. Cоставил и издал А. Сапуновъ. Томъ 1. Витебскъ. 1883. С. 464;
• Polacy w Syberji przez Zygmynta Librowicza. Krarów. 1884. S. 37-43, 375;
• Донесения и другіе бумаги чрезвычайного посланника англійского при русскомъ дворѣ, Чарльза Витворта съ 1704 г. по 1708 г. // Сборникъ Императорского Русскаго Историческаго Общества. Томъ тридцать девятый. С.-Петербургъ. 1884. С. 425, 438, 493;
• Хроника Бѣлорусскаго города Могилева. Собранная и писанная Александром Трубницким, регентомъ Могилевской магдебуріи, во второй половине XVIII вѣка, а въ первой половинѣ XIX вѣка продолженная его сыномъ губернскимъ секретаремъ Михаиломъ Трубницкимъ. Переведена съ польскаго подлинника статскимъ совѣтникомѣ Николаемъ Гортынскимъ. // Чтенія въ императорскомъ Обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ. Книга третья. Москва. 1887. С. 38, 41, 43, 46-47, 50;
• Хроника Бѣлорусскаго города Могилева. Собранная и писанная Александром Трубницким, регентомъ Могилевской магдебуріи, во второй половине XVIII вѣка, а въ первой половинѣ XIX вѣка продолженная его сыномъ губернскимъ секретаремъ Михаиломъ Трубницкимъ. Переведена съ польскаго подлинника статскимъ совѣтникомъ Николаемъ Гортынскимъ. Москва. 1887. С. 47-48; Historya literatury polskiej na tle dzejów narodu skreślona przez Maryana Dubieckiego. Tom II. Warszawa. 1888. S. 149—150, XVIII;
• Сѣверная война. Документы 1705—1708 гг. С.- Петербургъ. [Д. Ф. Масловский генеральнаго штаба генералъ-маіоръ] 1892. С. 135—136, 172, ХХ. [Сборникъ военно-историческихъ матеріаловъ. Выпуск 1-й.];
• А. Н. Пыпинъ. Исторія русской этнографіи. Томъ IV. Бѣлоруссія и Сибирь. С.-Петербургъ. 1892. С. 316;
• H. W. Bracia Sieniccy. // Tygodnik ilustrowany. Warszawa. Nr. 28. S. 546—547. Nr. 29. Nr. 569—571. Nr. 30. 592—594. 1902;
• Письма и бумаги императора Петра Великаго. Томъ пятый (январь — іюнь 1707). С.-Петербургъ. 1907. С. 327, 336,738, 742, 760;
• Michał Janik. Literatura polska syberyjska. Lwów; Złoczów, [1907]. /Biblioteka Powszechna. Charakterystyka pisarzów polskich. T. 17./;
• Сообщилъ Кузнецовъ-Красноярскій. Дѣло о плѣнникѣ Людвигѣ Синицкомъ. // Сибирскій Архивъ. Минусинскъ. № 5. 1916. С. 235—239;
• Gabrjel Korbut. Ludwik Sienicki. // Gabrjel Korbut. Literatura Polska od początków do powstania styczniowego. Ksiażka podręczna informacyjna dla studjujących naukowo dzieje rozwoju piśmiennictwa рolskiego. Т. І. Od wieku XVIII do r. 1820. Warszawa-Lublin-Lódź. 1918. S. 486, 513. [Dopelnienia do tomu II-go];
• B Piłsudski. Polacy w Syberji. Le Puy — Francja. Nakł. Tyg. «Jeniec-Polak». 1918;
• Edward Maliszewski; Bolesław Olszewicz. Podręczny słownik geograficzny ze szczególnem uwzględnieniem Polski, jej spraw i interesów. Warszawa. T. II. [1925] /Trzaska, Evert i Michalski, Hotel Europejski/;
• Michał Janik. Dzieje Polaków na Syberji. Kraków 1928. S. 45-47;
• Bibliografia Polska Karola Estreichera. Część III (Obejmujęca druki stuleci XV—XVIII w układzie abecadłowym). Ogólnego zbioru tom XXVIII. Kraków. 1930. S. 33;
• Stanisław Zieliński. Sienicki Ludwik. // Stanisław Zieliński. Mały słownik pionierów polskich kolonjalnych i morskich. Podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigrańci, pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni. Warszawa. S. 473;
• J. Buba; A. Stępnik. Szkoły pijarskie w Polsce. // Nasza Przeszłość. Kraków. T. 15. 1962. S. 314; Jan Reychman. Orient w kulturze polskiego Oświecenia. Wrocław-Warszawa-Kraków. 1964. S. 259, 349, 379;
• D. G. Messerschmidt. Forschungsreise durch Sibirien 1720—1727. Teil 2. Tagebuchufzeichnungen Januar 1723 — Mai 1724. Berlin. 1964. S. 209;
• Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut. T. 3. Piśmiennictwo staropolskie. Warszawa. MCMLXV. S. 232;
• Stanisław Kałużyński. Polsie badania nad jakutami i ich kulturą. // Szkice z dziejów polskiej orientalistyki. Warszawa. 1966. Tom 2. S. 173—174;
• Antoni Kuczyński. Wkład polaków w badania nad ludami Syberii i ich kulturą. // Lud. Wrocław. T. LI /za rok 1967/. Cz. II. 1968. S. 513—516;
• Burkot S. Polskie podróżopisarstwo romantyczne. Warszawa. 1968. S. 145—146;
• Antoni Kuczyński. Etnograficzny obraz Syberii w świetle osiemnastowiecznej relacji Ludwika Sienickiego. // Etnografia Polska. Wrocław-Warszawa-Kraków. T. 14. Źeszyt 1. 1970. S. 75-102;
• В. Грицкевич. Край малой ночи. Летописцы XVII века о Якутии. // Социалистическая Якутия. Якутск. 6 июня 1971. С. 4;
• А. Кучинский. Описание Сибири XVIII в. (Материалы Л. Сеницкого о сибирских аборигенах и их культуре). // Советская этнография. Москва. № 1. 1972. C. 31-38;
• Antoni Kuczyński. Syberyjskie szlaki. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. 1972. S. 8, 69-70, 72-73, 75, 106,141-150, 395, 404, 406, 414, 416, 421, 434, 436, 449;
• В. П. Грицкевич. Вклад уроженцев Белоруссии и Литвы в развитие географических знаний. // Материалы ІХ межреспубликанской конференции по истории естествознания и техники в Прибалтике (октябрь 1972). Вильнюс. 1972. С. 55;
• Barbara Jankowska; Antoni Kuczyński. Polacy jako obserwatorzy i badacze kultury ludów Kamczatki. // Historia kontaktów Polsko-Rosyjskich w dziedzinie etnografii (materiały z konferencji we Wrocławe). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. 1976. S. 70-73;
• Witold Armon. Polscy badacze kultury Yakutów. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. 1977. S. 11, 13, 22-24, 27, 162, 175. /Monografie z Dzieów Nauki i Techniki. T. CXII./;
• Gryckiewicz W. P. Pierwsza wileńska książka o Syberii. // Czerwony Sztandar. Wilno. 12 maju 1978;
• Иван Ласков. Научный подвиг узников царизма. [Витольд Армон. Польские исследователи культуры якутов. (На польском языке.) Вроцлав-Варшава-Краков-Гданьск, 1977.] // Полярная звезда. Якутск. № 2. 1978. С.104;
• Могилевская хроника Т. Р. Сурты и Ю. Трубницкого. // Полное собрание русских летописей. Том тридцать пятый. Летописи белорусско-литовские. Т. 35. Москва. 1980. С. 259, 261—267;
• Wacław Kietlicz-Wojnacki. Polskie osiągnięcia naukowe na obczyźnie od średniowiecza do II wojny światowej. Lublin 1980;
• В. Грыцкевіч. Першапраходцы зямлі сібірскай. 4. «Дакумент» Людвіка Сяніцкага. // Магілёўская праўда. Магілёў. 9 лютага 1982. С. 4;
• А. Н. Иванов. Из истории открытия трупов плейстоценовых животных. Сведения поляка М. Волоховича /1724/ о находке шкуры на Индигирке. // Dzieje polskich, rosyjskich i radzieckich badań polarnych. Materiały III sympozjum Polsko-Radzieckiego z historii nauk o ziemi Wrocław, 25-30 września 1978 r. -*- История польских, русских и советских полярных исследований. Материалы III польско-советского симпозиума по истории наук о земле Вроцлав, 25-30 сентября 1978. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. 1982. S. 450;
• 1877k. — Žinia. Ape gidima ligu kuno ir dušes. Ape Luterį ir Kalvina. Wilniuje. 1857. // Lietuvos TSR. Bibliografija. Serija A. Knygos Lietuvių kalba. T. 2. 1862—1904. Kn. 1. Vilnius. 1985. P. 654;
• Белоруссия в печати XVIII столетия. Библиографический указатель на иностранных языках. Составитель М. А. Василевская. Минск. 1985. С. 10, 278;
• Józef Szczepaniec. Józef Mejer — działalność na Litwie do 1792 r. // Ze skarbca kultury.Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łodź. Źeszyt 41. 1986. S. 28-30;
• Н. Н. Улащик. Об авторе и книге. // В. П. Грицкевич. От Немана к берегам Тихого океана. Минск. 1986. С. 5;
• В. П. Грицкевич. Край малой ночи. // В. П. Грицкевич. От Немана к берегам Тихого океана. Минск. 1986. C. 52-54, 293;
• Б. Голенко. Маршрутами первопроходцев. // Социалистическая Якутия. Якутск. 26апреля 1987. С. 3;
• Metryka Litewska. Księga sigillat 1709—1719. Warszawa. 1987. S. 62, 223;
• Pavardžių rodyklė. // Lietuvos TSR. Bibliografija. Serija A. Knygos Lietuvių kalba. T. 2. 1862—1904. Kn. 2. Vilnius. 1988. P. 610;
• Іван Ласкоў. Зямляк, а можа аднапляменнік? //Полымя. Мінск. № 12. 1989. 199. 200;
• Antoni Kuczyński. Słowo wstępne. // Antoni Kuczyński. Ludy dalekie a bliskie. Antologia polskich relacji o ludach Syberii. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łodź. 1989. S. 18;
• A. Iwanowska. Polskie rękopiśmienne relacje podróżnicze z epoki saskiej. // Staropolska kultura rękopisu. Warszawa. 1990. S. 123—154;
• Иван Николаев. Долгий путь в Якутию. 1. Человек, который умеет сомневаться. [Беседа с канд. ист. наук доцентом А. И. Гоголевым.] // Молодежь Якутии. Якутск. № 41. 4октября 1990. С. 8;
• Wacław i Tadeusz Słabczyńscy. Sienicki Ludwik /Siennicki Ludwik/. // Wacław i Tadeusz Słabczyńcy. Słownik podróżników Polskich. Warszawa. 1992. S. 283—284;
• B. Rok. Zagraniczne podróże Polaków w pierwszej połowie XVIII w. // Śląski Kwartalnik Historyczny «Sobótka». Nr 1-2. 1992. S. 175—176;
• Шишигин Е. С. Ссыльные поляки — исследователи народов Якутии. // Б. О. Пилсудский — исследователь народов Сахалина (Материалы международной научной конференции, 31 октября — 2 ноября 1991 г. Южно-Сахалинск). Том 1. Южно-Сахалинск. 1992. С. 106, 109;
• К. С. Ефремов. Польские ссыльные о якутах. // Национальные отношения в регионах страны: история и современность. Материалы всесоюзной научной конференции 27-28 июня 1991 г., г. Якутск. Ч. II. Якутск. 1992. С. 11;
• Mieczysław Wieliczko. Dłużyk-Kamieński i Sienicki — pierwsi w Jakucku. // Rota. Nr 2/3. 1993 s. 68-69;
• С. М. Соловьев. Сочинения. Книга VIII. История России с древнейших времен. Тома 15-16. Том 15. Москва. 1993. С. 150, 220, 617;
• Kuczyński A. Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory. Antologia historyczno-kulturowa. Wrocław. 1993. S. 50-51;
• А. Ф. Ткачоў. Быхава абарона 1707. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. Том 2. Мінск. 1994. С. 144;
• В. Аношка; Брылеўскі М. Нашы славутыя землякі — даследнікі прыроды і землепраходцы. // Наша слова. № 20-22. Мінск. 1995. С. 7. [Да 150-годдзя з дня нараджэння Яна Чэрскага.];
• Antoni Kuczyńsk. Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory. Antologia historyczno-kulturowa. Wrocław. 1995. S. 50-51;
• Sienicki; 2. Ludwik. // Wielka ilustrowana encyklopedja powszechna. Tom XVI. [Reprint]. Poznań. 1995. S. 39;
• Беларускі кнігазбор Belarusian library: Шматтомнае выданне беларускай літаратуры і літаратуры пра Беларусь ад старажытнасці да нашых дзён. План-каталог. /Склад. К. Цвірка./. Мінск. 1995. С. 8;
• B. Rok. Mniejszości narodowe i religijne w Rzeczypospolitej w czasach saskich. Stan badań і postulaty badawcze. // Między Barokiem i Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie. Olsztyn. 1996. S. 72-74;
• W. Krigseisen. Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696—1763). Sytuacja prawna, organizacyjna i stosunki międzywyznaniowe. Warszawa. 1996. S. 96, 136, 177—178, 239;
• Andrzej Rachuba. Sienicki Krzysztof Kazimierz h. Bończa (1671—1711). // Polski słownik biograficzny. Warszawa-Kraków. Tom XXXVII/1. Źeszyt 152. 1996. S. 151—153;
• Wojciech Kriegseisen. Sienicki Ludwik h. Bończa (1677 — po 1754). // Polski słownik biograficzny. Warszawa-Kraków. Tom XXXVII/1. Źeszyt 152. 1996. S. 153—155;
• Ludwik Sienicki. Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego… Adam Kamieński-Dużyk. Diariusz więzienia moskiewskiego, miast i miejsc. [Dwa polskie pamiętniki z Syberii XVII i XVIII wiek] Oprac. zbiorowe pod red. nauk. Antoniego Kuczyńskiego. Z pierwodruku wydali oraz przypisami i komentarzami opatrzyli Antoni Kuczyński i Bogdan Rok. Przedm. Krystyn Matwijowski. Warszawa. [Stowarzyszenie «Wspólnota Polska»] Wrocław [Polskie Towarzystwo Ludoznawcze] 1996. [Z Prac Ośrodka Badań Wschodnich Uniwersytetu Wrocławskiego] /Biblioteka Zesłańca/;
• Вячаслаў Чамярыцкі. Сведкі нашай мінуўшчыны. // Беларускія летапісы і хронікі. Мінск. 1997. С. 21. [Беларускі кнігазбор. Серыя II. Гісторыка-літаратурныя памятнікі.];
• Віцебскі летапіс. // Беларускія летапісы і хронікі. Мінск. 1997. С. 269. [Беларускі кнігазбор. Серыя II. Гісторыка-літаратурныя памятнікі.];
• Магілёўская хроніка Трафіма Сурты і Юрыя Трубніцкага. // Беларускія летапісы і хронікі. Мінск. 1997. С. 334—335, 342—344, 339—340, 343—344, 347, 349, 353—354. [Беларускі кнігазбор. Серыя II. Гісторыка-літаратурныя памятнікі.];
• Алесь Баркоўскі /г. Якуцк, Рэспубліка Саха/. Беларусь і Японія. (Кароткая гісторыя знаёмства). // Падарожнік. Мінск. № 6. 1997. С. 9.;
• Krystyn Matwijowski /prof. dr hab. Instytut Historii Uniwersytetu Wrocławskiego/ Przedmowa. // Ludwik Sienicki. Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego ze wspomnień o mniej znanych Moskiewskiego Pańsnwa krainach… Wrocław. 1997. S. 5-7;
• Ludwik Sienicki. Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego cudownie z kalwińskiey sekty pewnego sługę i chwalcę swego do Kościoła Chrystusowego pociągający, z wykładem niektórych kontrowersyi zachodzących między nauką Kościoła Powszechnego Katolickiego a podaniem wymyślonym rozumem ludzkim luterskiey kalwińskiey, greckiey, y innych w tey księdze wyrażonych y namienionych sekt, y z wspomnieniem o mniey znanych Moskiewskiego Państwa krainach w pogańskich błędach jeszcze zostających, dla duchownego pożytku ludzi w różnych sektach od jedności Powszechnego Kościoła odpadłych, częścią z uporu, częścią z niewiadomości żyjących, z druku pierwszy raz wychodzący. Z pierwodruku wydali oraz przypisami i komentarzami opatrzyli Antoni Kuczyński i Bogdan Rok. // Ludwik Sienicki. Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego ze wspomnień o mniej znanych Moskiewskiego Pańsnwa krainach… Pod redakcją naukową Antoniego Kuczyńskiego Wrocław. [Stowarzyszenie «Wspólnota Polska» Wyższe Seminarium Duchowne Salwatorianów] 1997. S. 10-51. [Z Prac Ośrodka Badań Wschodnich Uniwersytetu Wrocławskiego]; Antoni Kuczyński; Bogdan Rok. Ludwik Sienicki — żołnierz, zesłaniec, konwertyta, pamiętnikarz. // Ludwik Sienicki. Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego ze wspomnień o mniej znanych Moskiewskiego Pańsnwa krainach… Wrocław. 1997. S. 54-88, 92, 98-99;
• Антони Кучински; Богдан Рок. Очерки о культуре и быте народов Сибири XVIII века в воспоминаниях Людвика Сеницкого. [Перевод с польского языка Елены Багинской] // Sienicki L. Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego ze wspomnień o mniej znanych Moskiewskiego Pańsnwa krainach… Wrocław. 1997. S. 90;
• Indeks nazwisk. Opracowała Joanna Maria Kuczyńska. // Ludwik Sienicki. Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego ze wspomnień o mniej znanych Moskiewskiego Pańsnwa krainach… Wrocław. 1997. S. 94;
• Алесь Баркоўскі. Беларусь і Японія. (Кароткая гісторыя знаёмства). // Беларусіка Albaruthenika № 8. Беларусь Расія Японія. Матэрыялы першых Астравецкіх краязнаўчых чытанняў, прысвечаных памяці Іосіфа Гашкевіча. Мінск. Нацыянальны навукова-асветны цэнтр імя Ф. Скарыны. 1997. С. 110—111;
• Jan Brzeski. Nowósci wydawnicze. // Zesłaniec. Warszawa. Nr. 3. 1998. S. 143;
• Dokument osobliwego miłosierdzia Boskiego… [Z książek. Minirecenzje oprac. wm] // Zesłaniec. Warszawa. Nr. 3. 1998. S. 141;
• Галіна Сяргеева. Беларусы ў Расіі (Расійскай Федэрацыі). // Голас Радзімы. Мінск. 18 сакавіка 1999. С. 7;
• Сяніцкі Людзвіг (1677—1757). // Географы і падарожнікі Беларусі. Альбом-атлас пад рэдакцыяй доктара геаграфічных навук В. А. Ярмоленкі. Мінск. 1999. С. 3;
• Artur Kijas. Sienicki Ludwik. // Artzr Kijas. Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny. Warczawa. 2000. S. 318;
• Витольд Армон. Польские исследователи культуры якутов. Перевод с польского К. С. Ефремова. Печатается с некоторыми сокращениями. Москва. 2001. С. 4, 12, 22-23, 26, 160;
• Tadeusz Słabczyński. Siennicki Ludwik /Sienicki Ludwik/. // Tadeusz Słabczyński; Bożena Chicińska (współpraca). Słownik pisarzy Polskich. Warszawa. 2001. S. 267, 270;
• Antoni Kuczyński. Między Jakucją a Polską — przestrzeń i pamięć. // Z kraju nad Leną. Związki polsko-jakuckie dawniej i dziś. Wrocław. 2001. S. 105—106, 122;
• Zbigniew J. Wójcik. Polscy przyrodnicy zesłańcy na bezdrożach ziem sacha. // Z kraju nad Leną. Związki polsko-jakuckie dawniej i dziś. Wrocław. 2001. S. 123;
• Виктория Петрушкина (А. Б.) [подготовила] Якуты вышли из Швеции. // Якутск вечерний. Якутск. 11 августа. С. 16; 18 августа. С. 5; [Как японцы в якутский плен попали. Перевел Алесь Барковски] 15 сентября 2000. С. 4;
• Владимир Пестеров. Я. И. Линденау и его описание народов Сибири. // Владимир Пестерев. История Якутии в лицах. Якутск. 2001. С.44;
• Сяніцкія. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. Кніга І. Мінск. 2001. С. 477—478;
• А. Котлярчук. Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. Менск. 2002. С. 92;
• Bogdan Rok /Wrocław/. Syberia jako miejsce konwersji z protestantyzmu na katolicyzm Ludwika Sienickiego. // Kościoł katolicki na Syberii. Historia-współczesność-przysłość. Wrocław. 2002. S. 49-56;
• В. А. Ярмоленка. Сяніцкі (Siennicki) Людвік. // Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах. Том 15. Мінск. 2002. С. 350;
• В. Ермоленко. Белорусы — основоположники этнографии Сибири. (К 325-летию со дня рождения Людвика Сеницкого). // Гісторыя: праблемы выкладання. Мінск. № 1. 2003. С. 43-44;
• Леонид Лыч. Испытание Сибирью. // Неман. Минск. № 3. С. 135;
• Міхась Яновіч. Людвік Сяніцкі. Даў апісанне Сібіры. // Народная воля. Мінск. № 166. 5 верасня 2003. С. 3;
• Трафім Сурта і Юрый Трубніцкі. Магілёўская хроніка. Рэдпадрыхтоўка В. А. Чамярыцкага. // Анталогія даўняй беларускай літаратуры ХІ — першая палова ХVIII стагоддзя. Мінск. 2003. С. 824—825, 998;
• Алесь Барковский. 18 век: Останки мамонта нашли на Индигирке. // Эхо столицы. Якутск. 2 октября 2003. С. 3;
• Sienicki, Siennicki Ludwik. // Wielka encyklopedia PWN. T. 25. Warszawa. 2004. S. 58;
• 1329. Sienicki, Ludw. z Bończe… // Каталог коллекции Russica. Произведения и документы на иностранных языках, имеющих отношение к России. Т. II. Москва. 2004. С. 307. /Императорская публичная библиотека в Санкт-Петербурге./;
• Алесь Баркоўскі. Даследчык мамантаў з Лідчыны. // Лідскі летапісец. Ліда. № 3-4. 2004. С. 35-36;
• Леанід Маракоў. Сяніцкі Крыштоф Казімір. // Леанід Маракоў. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы. грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794—1991. Энцыклапедычны даведнік у трох тамах. Том трэці. Кніга другая. Мінск. 2005. C. 341;
• Леанід Маракоў. Сяніцкі Людвік. // Леанід Маракоў. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы. грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794—1991. Энцыклапедычны даведнік у трох тамах. Том трэці. Кніга другая. Мінск. 2005. C. 342;
• М. Ткачоў. Быхава абарона. // Вялікае княства Літоўскае. Энцыклапедыя ў двух тамах. Т. 1. Мінск. 2005. С. 358;
• В. Н. Драбо; В. Ермоленко. Арктика: по следам соотечественников. Минск. 2005. С. 220—223;
• Алесь Баркоўскі. Даследчык мамантаў з Лідчыны. // Наша слова. Мінск /Ліда/. 9 лістапада 2005. С. 8;
• Валерый Пазднякоў. Сяніцкія. // Вялікае княства Літоўскае. Энцыклапедыя ў двух тамах. Мінск. Том 2. 2006. С. 652;
• Ермоленко В. А. Людвик Сеницкий — первый исследователь Якутии. // Геаграфія: праблемы выкладання. Мінск. № 6. 2007. С. 61-64;
• А. Котлярчук. Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. Вільня. 2007. С. 252—253;
• Сымон Барыс, Вадзім Шпетны. Беларусы вывучаюць Зямлю (выхаваўчая гадзіна). // Беларускі гістарычны часопіс. Мінск. № 12. С. 51-52;
• Алесь Марціновіч. Палон, які пайшоў на плён. Людвік Сяніцкі. // Алесь Марціновіч. Птушкі з пакінутых гнёздаў. Эсэ. Мінск. 2007. С. 164—184;
• Алесь Баркоўскі. Даследчык мамантаў з Лідчыны. // Краязнаўчая газета. Мінск. № 1. Студзень. 2008. С. 6;
• В. Ермоленко. Первый исследователь Якутии. // Маяк Прыдняпроўя. Быхаў. № 6. 26 студзеня 2008. С. 8;
• Hanna Krajewski. Ludwik Bończa Sienicki (1677—1757). // Poscy badaczy Syberii. Warszawa. 2008. S. 10-11;
• В. Ермоленко. Дневник 200-летней давноти. // В. Ермоленко. Белорусы и Русский Север. Минск. 2009. С. 60-64;
• Михаил Голденков. Утраченая Русь. Забытая Литва. Неизвестная Московия. Запрещенная Беларусь. Минск. 2009. С. 274;
• Людвик Сеницкий. Документ особого милосердия божьего чудесно из кальвинистской секты верного слугу и почитателя своего в Христову церковь привлекший, с изложением некоторых разногласий возникающих между учением Вселенской Католической Церкви, и преданием выдуманным разумом человеческим Лютеранской, Кальвинистской, Греческой, и иных в этой Книге отображенных и названных Сект. И с воспоминанием о менее известных Московского государства краях, в языческих заблуждениях еще состоящих, для духовной пользы людей в разных сектах от единства Вселенской Церкви отпавших, отчасти из упрямства, отчасти из неведения живущих, из печати первый раз выходящей в Вильно в типографии Е. К. М. Преподобных О. О. Францисканцев Господнего 1754 года. Койданава. 2010. 112 с.