Майскі пераварот (Польшча)
| Майскі пераварот Przewrót majowy | |||
|---|---|---|---|
 Пілсудскі бярэ ўладу ў свае рукі | |||
| Дата | 12 — 15 мая 1926 | ||
| Месца | Варшава, Польшча | ||
| Вынік | Перамога Санацыі | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Агульныя страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Ма́йскі пераваро́т у По́льшчы (польск.: Przewrót majowy, zamach majowy, pucz majowy) — збройны захоп улады ў Польшчы, выкананы 12 мая—15 мая 1926 г. у Варшаве маршалам Юзафам Пілсудскім. Прычынай перавароту была палітычная і эканамічная сітуацыя ў краіне, якая пагаршалася. Непасрэднай прычынай лічылася серыя кабінетных крызісаў у 1925-1926 гг.
Польская эканоміка апынулася разбуранай. Гіперінфляцыя распальвала грамадскае хваляванне, і ўрад быў няздольны знайсці хуткі спосаб пераадолення ўзрасталага беспрацоўя і эканамічнага крызісу. Саюзнікі і прыхільнікі Пілсудскага неаднаразова прасілі, каб ён вярнуўся ў палітыку, і ён пачаў ствараць новую палітычную сілу, якая абапіралася на былых сяброў Польскіх легіёнаў і Польскай ваеннай арганізацыі, а таксама на некаторых левых і частку інтэлігенцыі. У 1925 годзе, пасля таго як некалькі ўрадаў на працягу кароткага часу змянілі адзін аднаго, і палітычная сітуацыя станавілася ўсё больш хаатычнай, Пілсудскі пачаў адкрыта крытычна ставіцца да ўрада, і ўрэшце зрабіў заяву-патрабаванне адстаўкі кабінета Вінцэнтыя Вітаса[1].
Дзякуючы садзейнічанню ваеннага міністра Люцыяна Жалігоўскага пад відам манеўраў у маі 1926 года ў ваколіцах Рэмбертава былі сцягнуты верныя Пілсудскаму часткі.
12 мая 1926 года часткі Пілсудскага рушылі на Варшаву. Пасля трохдзённых баёў у Варшаве, падчас якіх загінулі 379 чалавек і больш за 900 былі паранены, Пілсудскі авалодаў сітуацыяй і правёў радыкальныя змены ў кіраванні. Ён заняў пасады ваеннага міністра і генеральнага інспектра ўзброеных сіл[2].
31 мая 1926 года Пілсудскі абраны прэзідэнтам Польшчы, аднак адмовіўся ад пасады. Пры паўторным галасаванні прэзідэнтам, паводле рэкамендацыі Пілсудскага, быў абраны Ігнацы Масціцкі. Фарміраванне новага ўрада фактычна легалізавала пераварот. У гісторыі Польшчы пачаўся перыяд «кіравання палкоўнікаў», таму што асяроддзе Пілсудскага складалася галоўным чынам з дзеючых афіцэраў ці ветэранаў Польскай арміі[3].
Пераварот прывёў да 13-гадовага аўтарытарнага праўлення ўрада санацыі, які быў зрынуты толькі з выбухам Другой сусветнай вайны. У цэлым рэжым Пілсудскага насіў правацэнтрысцкі, кансерватыўна-патэрналісцкі характар, накіраваны на аднаўленне маральных каштоўнасцей грамадства аўтарытарнымі метадамі (што збліжала яго з рэжымам «чорных палкоўнікаў» у Грэцыі 1970-x). На зыходзе свайго кіравання, у красавіку 1935 года, урад Пілсудскага забяспечыў прыняцце так званай красавіцкай Канстытуцыі, якой карыстаўся Польскі ўрад у выгнанні ў гады Другой сусветнай вайны.
Вынікі перавароту для Заходняй Беларусі
[правіць | правіць зыходнік]Пасля прыходу да ўлады Пілсудскага ўзмацніўся ціск на заходнебеларускі рух, на беларускую школу, беларускіх ксяндзоў. Улады арыштоўвалі палітычных дзеячаў, закрывалі беларускія школы, гімназіі, сталі арыштоўваць актывістаў Беларускай сялянска-работніцкай грамады. У 1927 годзе санацыйны ўрад афіцыйна забараніў БСРГ. 3 лютага 1927 у Косаве паліцыяй была расстраляная пракамуністычная дэманстрацыя.
Пазнейшым вынікам стала стварэнне Бяроза-Картузскага канцэнтрацыйнага лагеру[4].
Зноскі
- ↑ Urbankowski, Bohdan (1997). Józef Piłsudski: Marzyciel i strateg 1-2. Warsaw: Wydawnictwo ALFA. ISBN 978-83-7001-914-3. vol. 1, pp. 341-46. (польск.)
- ↑ Roszkowski, Wojciech (1992). Historia Polski 1914—1991 (in Polish). Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 978-83-01-11014-7. p. 53. (польск.)
- ↑ Гісторыя Польшчы. Юзаф Пілсудскі прыходзіць да ўлады (недаступная спасылка)Архівавана 23 сакавіка 2016 года.
- ↑ Міхась Скобла. Санацыя // Радыё «Свабода»
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Майскі пераварот (Польшча)- Горны, А. С. Беларускія паланафілы і майскі пераварот у Польшчы 1926 года
