Мар’ян Богуш-Шышка

Мар’ян Богуш-Шышка
Дата нараджэння	2 лютага 1901(1901-02-02)
Месца нараджэння	Трокенікі 1, Ашмянскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	28 студзеня 1995(1995-01-28) (93 гады)
Месца смерці	Лондан, графства Вялікі Лондан, Вялікі Лондан, Англія, Вялікабрытанія
Грамадзянства	Польская Рэспубліка  Вялікабрытанія
Жонка	Cicely Saunders[d]
Род дзейнасці	мастак
Вучоба	Кракаўская акадэмія мастацтваў
Мастацкі кірунак	экспрэсіянізм
Член у	Польскае таварыства мастацтваў і навук за мяжой[d]
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мар’ян Богуш-Шышка (15 лютага 1901, Трокенікі — 28 студзеня 1995, Лондан) — беларуска-польскі мастак, мастацтвазнавец, пісьменнік у эміграцыі, экспрэсіяніст, мастацкі крытык.

Біяграфія

Мар’ян Богуш-Шышка нарадзіўся ў Трокеніках у сядзібе бацькоў Антона Богуша-Шышкі і Станіславы Козел-Паклеўскай. У кнізе ўспамінаў Яўгеніі Масальскай-Сурыны «Гісторыя з геаграфіяй» апісвалася падарожжа ў 1909 годзе ў маёнтак Верачата дзядоў Маряна Богуша-Шышкі — Канстанціна і Філіпіны Козел-Паклеўскіх. Іх дачка Станіслава кінула свайго мужа і хацела выехаць за мяжу з сынам Мар’янам за грошы, атрыманыя з продажу маёнтка Верачата. Аднак муж, Антон Богуш-Шышка, быў катэгарычна супраць выезду сына за мяжу, і ў доме было бязладдзе. Вось як Яўгенія Масальская-Сурына апісвала драму ў сям’і будучага мастака Мар’яна:

«Актерка истерично рыдала, актер утешал ее, мамаша с заплаканными глазами бегала по дому, старик Поклевский заперся у себя в кабинете, и я одна с Берновичем в гостиной занимала это яблоко раздора, семилетнего сына, очень миленького и живого мальчика.»

Пасля разводу бацькоў Мар’ян жыў з маці і айчымам Адамам Вісланскім у маёнтку Верачата над возерам Мядзел. Тут нарадзіліся сястра Ганна і сястра Мар’яна.

У 1915 годзе, у сувязі з прыбліжэннем фронту, сям’я вымушана пакінула маёнтак і пераехала ў Вільню. У Вільні, пасля трох гадоў навучання ў школе, Мар’ян вучыўся ў рускай гімназіі. У 1917 годзе ў Вільні была адкрыта польская дзяржаўная гімназія імя караля Зыгмунда Аўгуста, у якой вучыўся Мар’ян Богуш-Шышка. Пасля заканчэння гімназіі ён тры гады вучыўся выяўленчаму мастацтву ў Віленскім універсітэце, асабліва плённа пад кіраўніцтвам прафесара Фердынанда Рушчыца. З 1923 па 1927 год Мар’ян Богуш-Шышка вучыўся ў Кракаўскай акадэміі мастацтваў.

Пасля заканчэння вучобы малады мастак у 1927 годзе прыехаў у Кобрын, дзе выкладаў матэматыку і жывапіс у мясцовай школе. Мастак успамінаў: «Калі прыехаў у Кобрын і ўбачыў, як дзеці ўмеюць маляваць, пераканаўся, што не я буду іх вучыць, а тыя дзеці будуць маімі настаўнікамі».

У 1939 годзе Мар’ян Богуш-Шышка быў мабілізаваны ў польскую армію, удзельнічаў у баях, трапіў у палон і да канца вайны знаходзіўся ў канцэнтрацыйных лагерах. У час знаходжання ў няволі Мар’ян Богуш-Шышка правёў каля 1700 урокаў па матэматыцы для палонных слухачоў. Тут мастак-матэматык напісаў свой падручнік па матэматычнаму аналізу. Як мастак ён вычытаў каля 200 дакладаў па гісторыі і тэорыі мастацтва, а таксама стварыў каля 400 партрэтаў (пераважна алоўкам) сваіх палонных сяброў.

Пасля вызвалення яго выклікаў у Італію стрыечны брат, генерал Зыгмунт Богуш-Шышка. Сярод польскіх салдат і афіцэраў, якія там апынуліся, Мар’ян Богуш-Шышка арганізаваў курсы па гісторыі мастацтва. 11 лістапада 1946 года Богуш-Шышка прыехаў у Англію, дзе кіраваў школай мальбертнага жывапісу, якую скончылі многія славутыя майстры.

У 1979 годзе за ўклад, які ён унес у справу развіцця мастацтва, Мар’ян Богуш-Шышка атрымаў ганаровае званне прэзідэнта Саюза польскіх мастакоў у Вялікабрытаніі. Акрамя індывідуальных выстаў мастака ў Лондане, Богуш-Шышка прымаў удзел у выставах у Рыме, Фларэнцыі, Парыжы, Гамбургу і іншых гарадах Еўропы.

7 лютага 1973 года адбылася юбілейная выстава з нагоды 50-годдзя творчай дзейнасці Мар’яна Богуша-Шышкі. За заслугі ў справе развіцця мастацтва Богуш-Шышка неаднаразова атрымоўваў шматлікія ўзнагароды. У 1982 годзе ў Лондане была выдадзена кніга Богуша-Шышкі «Пра мастацтва». Памер Мар’ян Богуш-Шышка 28 студзеня 1995 года ў Лонданскім хоспісе Святога Крыстафера ва ўзросце 94 гадоў.