Экспрэсіянізм

Франц Марк. Алені ў лесе. 1913—1914 гады

Экспрэсіяні́зм (лац.: expressio — «выражэнне») — плынь у еўрапейскім мастацтве.

Экспрэсіянізм аб'яднаў першым чынам творчыя групы мастакоў, якія працавалі ў Германіі і Аўстраліі перад Першай сусветнай вайной. З канца XIX стагоддзя ў нямецкай культуры склаўся адмысловы погляд на твор мастацтва. Лічылася, што ён павінен несці ў сабе толькі волю мастака, стварацца «па ўнутранай неабходнасці», якая ў каментарыях і апраўданнях не мае патрэбы. Адначасова адбывалася пераацэнка эстэтычных каштоўнасцей. З'явілася цікавасць да творчасці гатычных майстроў — Эль Грэка, Пітэра Брэйгеля Старэйшага. Зноўку адкрываліся мастацкія вартасці экзатычнага мастацтва Афрыкі, Далёкага Усходу, Акіяніі. Усё гэта адбілася на фармаванні новай плыні ў мастацтве.

Выяўленчае мастацтва

Экспрэсіянізм — гэта спроба паказаць унутраны свет чалавека, яго перажыванні, як правіла, у момант максімальнай духоўнай напружання. У экспрэсіянізме было шмат супярэчнасцей. З аднаго боку — крайні індывідуалізм; з іншага — культ індывідуалізму спалучаўся са сталым імкненнем аб'ядноўвацца. Экспрэсіяністы адмовіліся ад светлаценю, перадачы прасторы. Паверхня іх палотнаў здаецца апрацаванай грубым пэндзлем без усялякага клопату аб вытанчанасці. Мастакі шукалі новыя, агрэсіўныя выявы, імкнуліся выказаць сродкамі жывапісу трывогу, дыскамфорт. Колер, лічылі экспрэсіяністы, валодае ўласным сэнсам, ён здольны выклікаць пэўныя эмоцыі, яму прыпісвалі сімвалічнае значэнне.

Экспрэсіянізм у архітэктуры

Асноўны артыкул: Экспрэсіянізм у архітэктуры

У канцы 1910-х і пачатку 1920-х гг. архітэктары паўночнагерманскай цаглянай і Амстэрдамскай груп выкарыстоўвалі для самавыяўлення новыя тэхнічныя магчымасці, якія ім падавалі такія матэрыялы, як удасканаленая цэгла, сталь і шкло. Архітэктурныя формы прыпадабняліся аб'ектам нежывой прыроды; у асобных біяморфных канструкцыях той эпохі бачаць зародак архітэктурнай біёнікі.

З прычыны цяжкага фінансавага стану паваеннай Германіі самыя адважныя праекты экспрэсіянісцкіх збудаванняў, зрэшты, засталіся не здзейсненнымі. Замест будаўніцтва рэальных будынкаў архітэктарам прыпадала здавольвацца распрацоўкай часовых павільёнаў для выставак, а таксама дэкарацый тэатральных і кінематаграфічных пастановак.

Век экспрэсіянізму ў Германіі і сумежных краінах быў кароткі. Пасля 1925 г. вядучыя архітэктары, уключаючы В. Гропіуса і Э. Мендэльсона, пачынаюць адмаўляцца ад усякіх дэкаратыўных элементаў і рацыяналізаваць архітэктурную прастору ў рэчышчы «новай рэчыўнасці» (гл. Баўхаус).

• 
  Вежа Эйнштэйна ў Патсдаме
• 
  Чыліхаўс у Гамбургу
• 
  Царква Грундтвіга (Капенгаген)
• 
  Вялікі драматычны тэатр, Берлін
• 
  Гётэанум Р. Штэйнера

Экспрэсіянісцкі кірунак у архітэктуры адраджаецца ў паваенны перыяд пад назвай структурнага экспрэсіянізму. Грандыёзныя аб'екты неаэкспрэсіянісцкай архітэктуры раскіданы па ўсім свеце — ад Нью-Ёрка (TWA Flight Center у аэрапорту імя Кенэдзі, арх. Эра Саарынен) да Аўстраліі (Сіднейскі оперны тэатр, арх. Ёрн Утзан).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Экспрэсіянізм