Міхайла Лучкай

Міхайла Лучкай
Міхайла Лучкай
Дата нараджэння	19 лістапада 1789
Месца нараджэння	Вялікія Лучкі[d], Bereg County[d], Каралеўская Венгрыя;
Дата смерці	3 снежня 1843 (54 гады)
Месца смерці	Ужгарад, Аўстрыйская імперыя;
Грамадзянства	Каралеўства Венгрыя;
Род дзейнасці	мовазнавец
Навуковая сфера	гісторыя
Альма-матар	Барбарэум[d];

Міхайла Лучкай (русін.: Михаил Лучкай; сапраўднае прозвішча — Поп; 19 лістапада 1789, Вялікія Лучкі — 3 снежня 1843, Унгвар) — русінскі мовазнаўца, фалькларыст і гісторык. Святар царквы Праабражэння Госпада ва Ужгарадзе ў 1826—1829, 1831—1843 гадах.

Біяграфія

Міхайла Лучкай нарадзіўся 19 лістапада 1789 года ў Вялікіх Лучках на Мукачаўшчыне, у колішнім Берагскім камітаце (цяпер Закарпацкая вобласць Украіны), у сям’і шматдзетнага грэка-каталіцкага святара Міхайла Попа. Міхайла быў старэйшым і меў чатырох сёстраў (Марыя, Кацярына, Ганна, Пелагія) і брата (Іван).

Пачатковую адукацыю атрымаў у роднай вёсцы, потым вучыўся ў Каралеўскай гімназіі ва Ужгарадзе. У 1812 годзе скончыў філасофскія даследаванні ў гімназіі Вялікага Варадыну (цяпер — Румынія). Працягнуў асвету ў грэка-каталіцкай семінарыі Святое Барбары ў Вене (1812—1816), наведваў лекцыі ва ўніверсітэце. Быў вучнем вядомых славістаў Е. Копітара і Ё. Добраўскага.

Цягам 1816—1817 гадоў — святар у роднай вёсцы Вялікіх Лучках, у 1817—1827 гадах — бібліятэкар, архіварый і кіраўнік кансісторыі Мукачаўскага епархіяльнага кіравання, дырэктар гарадское школы ва Ужгарадзе. У 1826 годзе прыняў святарскае пасвячэнне з рук біскупа Алексія Поўчага, і быў прызначаны святаром Ужгарадскага Свята-Праабражэнскага храма. Дзякуючы дапамогі ксёндза Івана Фогарашыя, 28 ліпеня 1829 года Міхайла Лучкай выехаў у Італію, дзе быў дворным святаром герцага Карла Людовіка Бурбона ў горадзе Лука разам з дзякамі В. Талапковічам і І. Мікулічам. У Італіі к. Міхайла захапіўся вывучэннем архіўных матэрыялаў і філалогіяй. Як вынік яго працы — выданне «Граматыка славяна-руская: або стараславянская і цяперашняя, пашыраная ў карпацкіх гарах, маларуская мова, што ё жывым яе дыялектам» (Буда, 1830).

У 1830 годзе звярнуўся да Закарпацця, дзе да канца свайго жыцця быў святаром ва Ужгарадзе (святаром Ужгарадскага Свята-Праабражэнскага храма, 1831—1843 гады); служачы доўгі час епархіяльным школьным рэферэнтам спрыяў заснаванню і ўпарадкаванню парафіяльных школ на тэрыторыі епархіі.

Памёр Міхайла Лучкай 3 снежня 1843 р. Пахаваны на тэрыторыі Праабражэнскага храма ў капліцы.

Творчая і выдавецкая дзейнасць

У 1830 Міхайла Лучкай выдаў, у м. Будзе «Граматыка славяна-руская: або стараславянская і цяперашняя, пашыраная ў карпацкіх гарах, маларуская мова, што ё жывым яе дыялектам» (напісаная і выданая лацінаю) — першую на Закарпацці ўкраінскую граматыку з шырокім ужываннем народнай размоўнай мовы і фальклору^[1]. Сучаснікі высока ацанілі працу навукоўца. Члены галіцкага гуртку «Руская тройца» Якаў Галавацкі, Маркіян Шашкевіч і Іван Вагілевіч глыбока паважалі аўтара граматыкі і лічылі яго працу найлепшаю сярод усіх, створаных на заходнеўкраінскіх землях.

Будучы правадніком русінскіх ідэй, Лучкай заўсёды выступаў супраць шавіністычнае палітыкі венгерскага ўрада, накіраванае на дэнацыяналізацыю ўкраінскага насельніцтва Закарпацця, адзначаў крэўнае сваяцтва закарпацкіх украінцаў з украінцамі іншых заходнеўкраінскіх зямель і Падняпроўя.

У 1831 годзе Міхайла Лучкай выдаў «Царкоўныя гутаркі: На ўсе тыдні года на павучанне народнае» (русін.: Церковныя беседы: На все недели рока на поучение народное).

Творам, які праславіў імя Міхайла Лучкая, стала напісаная лацінаю шасцітомная «Гісторыя карпацкіх русінаў» (пры жыцці не выдадзеная). Для яе напісання ім былі выкарыстаны архіўныя матэрыялы Мукачаўскай грэка-каталіцкай епархіі, летапісы і сучасная і старажытная літаратура. У гэтай працы ён давёў аўтахтонны (мясцовага паходжання) характар русінскага насельніцтва Закарпацця, якія засялілі гэты край задоўга да прыходу венграў. Першыя чатыры томы ў перакладзе украінскаю моваю апублікаваныя ў Прэшаве ў «Навуковым зборніку Музею ўкраінскае культуры» ў Свідніку (1883–1891). Доўгі час праца захоўвалася ў бібліятэцы Ужгарадскага нацыянальнага ўніверсітэта. З 1999 года, выданне «Історії…» ажыццяўляе ўжгарадскае выдавецтва «Закарпаття».

Навуковыя працы

Лучкай, Михайло Михайлович. Історія карпатських русинів церковна і світська (давня і нова аж по наш час) написана на матеріалі достовірних авторів, королівських грамот та архівних документів Мукачівської Єпархії Михайлом Лучкаєм, придворним настоятелем храму п. д. м. в італійському м. Лукка, ужгородським священиком, перед тим єпархіальним секретарем [Текст] : — У 6 т. / М. М. Лучкай. — Ужгород: Ужгородський держ. ун-т, 1999 . — (Письменство Закарпаття).
- Т. 1 : Від найдавніших часів до приходу мадярів у Язигію та Дакію. — Ужгород: [б. в.], 1999. — 197 с. — ISBN 996-7703-06-1.
- Т. 2 : Містить в собі статус цих країв від приходу мадярів по 1690 рік. — [Б. м.]: [б. в.], 2000. — 388 с.: іл. — ISBN 996-7703-07-Х. — ISBN 996-7703-06-1.
- Т. 3 : / пер. з латин. А. М. Ігнат ; дешифрування рукоп. Ю. М. Сак ; голова редкол. Е. В. Швед. — [Б. м.]: [б. в.], 2002. — 323 с. — ISBN 996-7703-07-X. — ISBN 996-7703-06-1. — ISBN 996-7703-46-0.
- Т. 4 : [Б. м.]: [б. в.], 2003. — 326 с. — ISBN 996-7703-07-Х. — ISBN 996-7703-06-1. — ISBN 996-7703-46-0. — ISBN 996-7703-60-6.
- Т. 5 : Історія Мукачівської єпархії, укладена Іваном Пастелієм, старшим настоятелем Мукачівського капітулу, а видана Михайлом Лучкаєм, луккським придворним настоятелем / пер. з нім. М. І. Зимомря ; дешифр. рукопису, пер. з лат. М. В. Орос ; гол. редкол. Е. В. Швед. — Ужгород: [б. в.], 2004. — 251 c. — ISBN 996-7703-06-1. — ISBN 996-7703-07-X. — ISBN 996-7703-46-0. — ISBN 996-7703-60-6. — ISBN 966-7703-76-2.

Крыніцы

↑ «Граматика слов'яно-руська: або старослов'янська і теперішня, поширена у карпатських горах, малоросійська мова, що є живим її діалектом» М. Лучкай, 1830 р., оцифрована копія з «New York Public Library»

Спасылкі

Ф. І. Стеблій. Лучкай Михайло Михайлович // 319 // Енциклопедія історії України^[ru] : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій^[ru] (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України^[ru]. — К.: «Наукова думка^[ru]», 2009. — Т. 6 : Ла — Мі.— С. 319. — ISBN 978-966-00-1028-1. (укр.)
Довідник з історії України
Свято-Преображенська греко-католицька парафія м. Ужгород

[1] «Граматика слов'яно-руська: або старослов'янська і теперішня, поширена у карпатських горах, малоросійська мова, що є живим її діалектом» М. Лучкай, 1830 р., оцифрована копія з «New York Public Library»

[1]