Пераход Судана да дэмакратыі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Суданцы святкуюць на вуліцы ратыфікацыю праекта канстытуцыйнай дэкларацыі (19 жніўня 2019 года).

Пераход Судана да дэмакратыі (араб. انتقال السودان إلى الديمقراطية‎‎) — сучасны этап гісторыі Судана, які пачаўся пасля звяржэння прэзідэнта Амара аль-Башыра. Адзначыўся фарміраваннем пераходнага ўрада, грамадскім і ваенным супрацьстаяннем. Гэты перыяд, паводле плану часовых уладаў, павінен скончыцца правядзеннем дэмакратычных выбараў.

Падзенне ўрада Башыра[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: Суданская рэвалюцыя

У снежні 2018 года ў Судане пачаліся пратэсты, калі ў некалькіх гарадах ўспыхнула серыя дэманстрацый з-за рэзкага росту кошту жыцця і пагаршэння эканамічнага стану[1]. У студзені 2019 года ўвага пратэстуючых пераключылася з эканамічных пытанняў на заклікі да адстаўкі прэзідэнта краіны Амара аль-Башыра[2][3]. У адказ кіраўніцтва дзяржавы абвясціла першае надзвычайнае становішча ў краіне за апошнія дваццаць гадоў на фоне растучых беспарадкаў, а таксама правяло шэраг перастановак ва ўладзе, якія так і не выправілі сітуацыю[4][5].

Раніцай 11 красавіка 2019 года Узброеныя сілы Судана арганізавалі ваенны пераварот: вайскоўцы распусцілі кабінет міністраў і Нацыянальны сход, а таксама абвясцілі трохмесячнае надзвычайнае становішча, за якім павінен быў рушыць услед двухгадовы пераходны перыяд[6]. Ахмед Авад ібн Ауф, які адначасова з’яўляўся міністрам абароны і віцэ-прэзідэнтам краіны, абвясціў сябе дэ-факта кіраўніком дзяржавы і заявіў аб прыпыненні дзеяння канстытуцыі[7].

Усе палітычныя зняволеныя, уключаючы лідараў пратэсту супраць аль-Башыра, былі вызваленыя з турмы[8]. Партыя экс-прэзідэнта «Нацыянальны кангрэс Судана» заявіла, што яны правядуць мітынг у падтрымку зрынутага кіраўніка дзяржавы[9]. У сваю чаргу, салдаты здзейснілі налёт на офісы Ісламскага руху, асноўнага ідэалагічнага крыла «Нацыянальнага кангрэса» ў Хартуме[10].

Пераходны ўрад[правіць | правіць зыходнік]

Асноўныя артыкулы: Другі пераходны ваенны савет Судана, Суверэнны савет Судана і Пераходны суверэнны савет Судана

Першапачаткова ўся ўлада была толькі ў арміі. Судан знаходзіўся пад кіраваннем Пераходнага ваеннага савета (ваеннай хунты). Летам 2019 года генерал Абдэль Фатах аль-Бурхан, пераемнік Ауфа, заключыў з рухам «Сілы за свабоду і перамены» дагавор аб падзеле ўлады з вайскоўцамі, стварыўшы Суверэнны савет[11]. У яго склад увайшлі як грамадзянскія асобы, так і вайскоўцы.

Орган створаны ў адпаведнасці з праектам канстытуцыйнай дэкларацыі ад жніўня 2019 года[12][13]. У адпаведнасці з артыкулам 10 пункт b праекта канстытуцыйнай дэкларацыі, Савет складаецца з пяці грамадзянскіх асоб, выбраных Сіламі за свабоду і перамены (ССП), пяці вайскоўцаў, выбраных пераходным ваенным саветам (ПВС), і грамадзянскай асобы, абранай па дамове паміж ССД і ПВС. Старшынёй на працягу першых 21 месяца з’яўляўся вайсковец Абдэль Фатах аль-Бурхан, а на працягу астатніх 18 месяцаў старшынёй павінен быў стаць грамадзянскі член у адпаведнасці з артыкулам 10 пункт c.

За першыя два гады існавання дадзены орган так і не змог прымірыць бакі з глыбокімі палітычнымі рознагалоссямі, што існавалі яшчэ ў часы аль-Башыра. Больш за тое, Савет пачаў праводзіць жорсткія эканамічныя рэформы, каб прэтэндаваць на пазыкі Міжнароднага валютнага фонду, аднак такое рашэнне выклікала супраціў сярод насельніцтва[14].

Ваенна-палітычная барацьба[правіць | правіць зыходнік]

Асноўныя артыкулы: Спроба дзяржаўнага перавароту ў Судане (2021), Ваенны пераварот у Судане (2021) і Сутыкненні ў Судане (2023)

У верасні 2021 года на ўсходзе краіны пачаліся беспарадкі[15]. У гэтых умовах прыхільнікі Башыра пачалі рыхтаваць путч, аднак ён правіліўся. Пасля інцыдэнту былі арыштаваны 60 ваенных[16][17][18].

Падзеі выклікалі рост напружанасці ў адносінах паміж вайскоўцамі і грамадзянскімі асобамі, паколькі ваенныя лідары пачалі патрабаваць рэформаў з боку «Сілы за свабоду і перамены» і заклікалі да адстаўкі асоб з кабінета міністраў[19]. Канфлікт выліўся ў новы ваенны пераварот, падчас якога прынамсі 5 высокапастаўленых асоб былі затрыманы, у тым ліку прэм’ер-міністр Абдала Хамдок[20][21][22][23]. Было абвешчана аб увядзенні рэжыму надзвычайнага становішча і роспуску ўрада[24][25]. Усю ўладу ў краіну захапіў генерал Бархан.

Грамадзяне, якія выступалі супраць ваеннага перавароту, выйшлі на вуліцы сталічнага Хартума. Арыштаваны Абдала Хамдок падчас перавароту заклікаў выходзіць на дэманстрацыі[26].

Аднак пагроза застацца без фінансавай падтрымкі звонку заахвоціла суданскіх вайскоўцаў аднавіць на пасадзе Абдалу Хамдока. 21 лістапада Бурхан падпісаў у Хартуме пагадненне з Хамдокам аб вяртанні апошняга на пасаду прэм’ер-міністра. Прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці, якія ўвесь месяц гэтага дамагаліся, вырашылі не спыняць пратэсты[27]. Замест Суверэннага савета ўтвораны Пераходны суверэнны савет[28][29][30].

У красавіку 2023 года краіну ахапіла новая хваля гвалту, калі пачаліся сутыкненні паміж арміяй і ваенізванай арганізацыяй «Сілы аператыўнай падтрымкі»[31][32]. Прычынай канфлікту стала незадаволенасць генерала Махамедам Дагала манапалізацыяй улады з боку аль-Бурхана[33].

Зноскі

  1. ↑ Several killed in Sudan as protests over rising prices continue
  2. ↑ Sudanese police fire on protesters demanding president step down
  3. ↑ 'It’s more than bread': Why are protests in Sudan happening?
  4. ↑ Sudan’s Bashir names VP, prime minister as protests continue
  5. ↑ Sudan’s Al-Bashir Declares State of Emergency for One Year
  6. ↑ Sudan’s President Bashir forced out in military coup
  7. ↑ Sudan’s Omar Hassan al-Bashir is ousted by military after 30 years in power
  8. ↑ В Судане освободили всех политзаключенных
  9. ↑ [1]
  10. ↑ Soldiers raid Bashir’s ruling party offices, witnesses say
  11. ↑ "Sudan on the brink amid scramble for democracy". BBC News. 2021-10-19. Праверана 2021-10-25.
  12. ↑ Конституционная декларация(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2019. Праверана 21 жніўня 2019.
  13. ↑ Sudan protest leaders, military sign transitional government deal. Архівавана з першакрыніцы 17 жніўня 2019. Праверана 21 жніўня 2019.
  14. ↑ В Судане произошла попытка переворота, задержали 40 военных - СМИ Архівавана 15 красавіка 2023. // Белорусский партизан, 21 сентября 2021
  15. ↑ محاولة انقلاب شرق السودان.. والفكي "هبوا للدفاع عن بلدكم" (ар.). العربية (21 верасня 2021). Праверана 21 верасня 2021.
  16. ↑ СМИ: за попыткой переворота в Судане стоят офицеры из числа сторонников экс-президента. ТАСС. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  17. ↑ Sudan's military takes power in coup, arrests prime minister (англ.). ABC News. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  18. ↑ Sudanese government official says failed coup plotters were from Bashir regime. CNN. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  19. ↑ "Sudan: Protesters demand military coup as crisis deepens". BBC News. 2021-10-17. Праверана 2021-10-25.
  20. ↑ Sudan’s army detains PM and other civilian leaders in coup attempt (англ.). the Guardian (25 кастрычніка 2021). Праверана 25 кастрычніка 2021.
  21. ↑ Арестованный премьер Судана Хамдук призвал граждан «защищать революцию» (руск.). Газета.Ru. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  22. ↑ В Судане начался военный переворот. lenta.ru. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  23. ↑ Министерство информации Судана подтвердило сообщения о задержании министров (руск.). РИА Новости. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  24. ↑ Лидер Судана объявил о введении ЧП и роспуске Суверенного совета и кабмина. ТАСС. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  25. ↑ "Это военный переворот". Армия Судана арестовала переходное правительство и объявила чрезвычайное положение (руск.). BBC News Русская служба (25 кастрычніка 2021). Праверана 25 кастрычніка 2021.
  26. ↑ В Судане начались уличные протесты из-за госпереворота. lenta.ru. Праверана 25 кастрычніка 2021.
  27. ↑ Переворот в Судане развернулся
  28. ↑ Constitutional decree forming Transitional Sovereignty Council issued. Архівавана з першакрыніцы 16 мая 2022. Праверана 1 мая 2022.
  29. ↑ В Судане назначен новый управляющий Суверенный совет
  30. ↑ Суданный день. Архівавана з першакрыніцы 1 мая 2022. Праверана 1 мая 2022.
  31. ↑ Sudan crisis: Air strikes launched against paramilitaries as clashes escalate(нявызн.). BBC News. Праверана 15 красавіка 2023.
  32. ↑ Mackay, Hamish (2023-04-15). "Fighter jets seen above Khartoum amid gunfire in Sudan's capital – live". the Guardian [брытанская англійская]. ISSN 0261-3077. Праверана 2023-04-15.
  33. ↑ Olewe, Dickens (20 February 2023). "Mohamed 'Hemeti' Dagalo: Top Sudan military figure says coup was a mistake". BBC News. Праверана 22 March 2023.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Пераход_Судана_да_дэмакратыі&oldid=4662484"