Рафаэль Лемкін
Рафаэль Лемкін | |
---|---|
польск.: Rafał Lemkin | |
![]() | |
Род дзейнасці | адвакат, даследчык праблем міру і вырашэння канфліктаў, пракурор, юрыст |
Дата нараджэння | 24 чэрвеня 1900[1][2] |
Месца нараджэння | |
Дата смерці | 28 жніўня 1959[1][2] (59 гадоў) |
Месца смерці | |
Месца пахавання | |
Грамадзянства | |
Месца працы | |
Альма-матар | |
Узнагароды і прэміі | |
![]() |
Рафаэль Лемкін (англ.: Raphael Lemkin; польск.: Rafał Lemkin, 24 чэрвеня 1900, в. Бязводна, Межырэцкая воласць, Ваўкавыскі павет, Гродзенская губерня, цяпер Дабраселецкі сельсавет, Зэльвенскі раён, Гродзенская вобласць — 28 жніўня 1959, Нью-Ёрк) — польскі і амерыканскі юрыст яўрэйскага паходжання, аўтар паняцця «генацыд» і праекта Канвенцыі ААН аб папярэджанні злачынства генацыду і пакаранні за яго .
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Раннія гады
[правіць | правіць зыходнік]Рафаэль Лемкін нарадзіўся ў яўрэйскай сям’і на тэрыторыі Расійскай імперыі (з 1939 г. Беларусь). Ён быў адным з трох дзяцей Іосіфа і Бэлы Лемкіных. Маці яго займалася жывапісам, лінгвістыкай і вывучала філасофію. Пасля заканчэння гандлёвай школы ў Беластоку Рафаэль Лемкін вывучаў філалогію і юрыспрудэнцыю (1928) ва Львоўскім універсітэце, быў паліглотам і свабодна гаварыў на дзевяці і чытаў на чатырнаццаці мовах. З 1929 года працаваў у Варшаўскай пракуратуры, затым займаўся адвакацкай практыкай.
Стварэнне паняцця «генацыд»
[правіць | правіць зыходнік]
Як сведка шматлікіх яўрэйскіх пагромаў, аўтар паняцця «генацыд» Рафаэль Лемкін яшчэ ва ўніверсітэце пачаў займацца пытаннем юрыдычнай адказнасці за знішчэнне этнічных груп. Пасля забойства ў Берліне былога турэцкага міністра, вінаватага ў масавых забойствах, ён упершыню заняўся праблемай генацыду армян[3]. Абураны беспакаранасцю гэтага злачынства, у пачатку 1930-х гадоў ён пачаў актыўна лабіраваць гэтае пытанне ў міжнародным праве[4].
У 1933 годзе Р. Лемкін на міжнароднай канферэнцыі па ўніфікацыі міжнароднага права ў Мадрыдзе прапанаваў распрацаваць міжнародную канвенцыю супраць генацыду, а таксама вылучыў наступныя прыкметы генацыду[5]:
- Разбурэнне культурных каштоўнасцяў і гістарычнай спадчыны праз перадачу дзяцей з адной этнічнай групы ў іншую, прымусовае і сістэматычнае выключэнне цывілізацыйна-культурных элементаў, забарону на выкарыстанне роднай мовы, сістэматычнае знішчэнне кніг на роднай мове гэтай групы, разбурэнне аб’ектаў гістарычнай і культурнай спадчыны (помнікаў, рэлігійных устаноў, музеяў і г. д.).
- Акты жорсткай агрэсіі ў дачыненні да асобных сацыяльных груп; гвалтоўнае ўварванне ў прыватнае жыццё прадстаўнікоў пэўных груп; мэтанакіраванае знішчэнне гістарычнай, культурнай і эканамічнай асноў гэтых груп.
У 1941 годзе эміграваў у ЗША, дзе выкладаў ва ўніверсітэце Дзюка, працаваў кансультантам Савета па эканамічнай вайне [d] і адміністрацыі па замежнай эканоміцы [d] ЗША.
У 1944 годзе выдаў у ЗША кнігу «Праўленне дзяржаў „Восі“ ў акупаванай Еўропе» (англ.: Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress), у якой упершыню ўвёў у юрыспрудэнцыю паняцце «генацыд».
Хоць часта лічыцца, што Лемкін стварыў паняцце «генацыд» адмыслова для Халакосту, яго намерам было стварэнне паняцця для апісання старажытнай ваеннай тактыкі, адроджанай нацыстамі[6]. Калі Рафаэль Лемкін у 1944 годзе стварыў паняцце «генацыд», ён спаслаўся на вынішчэнне армян у 1915 годзе як на асноватворны прыклад генацыду[7].
Лемкін максімальна шырока тлумачыў паняцце «генацыд», вылучаючы, у прыватнасці, «савецкі генацыд»[8]. Зыходзячы з гэтага, ён лічыў генацыдам Галадамор ва Украіне[9][10].
У лістападзе 2015 года артыкул «Савецкі генацыд ва Украіне»[11] ў Расіі ўключылі ў Федэральны спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў[12].
Канвенцыя пра генацыд. Міжнародна-прававая дзейнасць
[правіць | правіць зыходнік]Браў удзел у працы Нюрнбергскага трыбунала.
Паняцце «генацыд» набыло міжнародны прававы статус пасля прыняцця ў снежні 1948 года «Канвенцыі аб папярэджанні злачынства генацыду і пакаранні за яго».
Як адзначае П. Дж. Гала, «Лемкін, паказваючы на генацыд армян, вёў нястомную кампанію, каб Арганізацыя Аб’яднаных Нацый прыняла Канвенцыю пра генацыд і прызнала генацыд злачынствам супраць чалавецтва»[13].
У 1959 годзе Лемкін памёр ад сардэчнага прыступу ў офісе аднаго з выдавецтваў.
Зноскі
- ↑ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ а б Raphael Lemkin // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ William Schabas (2000). Genocide in international law: the crimes of crimes. Cambridge University Press. p. 25.
- ↑ A. Dirk Moses. Genocide and settler society: Frontier violence and stolen indigenous children in Australian history / edited by A. Dirk Moses. — New York: Berghahn Books, 2004. — P. 21. — 344 p. — (Studies in war and genocide; v. 6). — ISBN 1571814108, ISBN 9781571814104.
- ↑ Галстян А. С. Армянское лобби в США: формирование и основные направления деятельности (1915—2014 гг.). Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. — Томск, 2015. — С. 97—98. Архівавана 3 красавіка 2016.
- ↑ Sevak Joseph Manjikian. Genocide and the Failure to Respond // Naomi Kramer (ed.) Civil courage: a response to contemporary conflict and prejudice. — Peter Lang, 2007. — P. 48.
- ↑ Yair Auron. The Banality of Denial: Israel and the Armenian Genocide. — Transaction Publishers, 2004. — P. 9. — 338 p. — ISBN 076580834X, ISBN 9780765808349.
- ↑ Anton Weiss-Wendt. Hostage of Politics: Raphael Lemkin on «Soviet Genocide» Архівавана 10 чэрвеня 2007 года.. — Journal of genocide research, 2005, 7(4), December, p. 551—559.
- ↑ Raphael Lemkin. Soviet Genocide in the Ukraine Архівавана 2 сакавіка 2012.
- ↑ Roman Serbyn. Lemkin on the Ukrainian Genocide // Journal of International Criminal Justice. — Vol. 7 (2009). — P. 123—130.
- ↑ Рафаэль Лемкин: Советский геноцид в Украине // Пер. с англ.: Харьковская правозащитная группа, 2012-11-26
- ↑ Федеральный список экстремистских материалов дорос до п. 3152
- ↑ Patrick J. Gallo (2006). Pius XII, the Holocaust and the Revisionists: Essays. McFarland. p. 11.
Бібліяграфія пра Лемкіна
[правіць | правіць зыходнік]- Cooper, John. Raphael Lemkin and the Struggle for the Genocide Convention. — Palgrave/Macmallin, 2008. ISBN 0-230-51691-2.
- Рэцэнзія: Martin Shaw. European History Quarterly, 40.2, p. 310—312.
- Journal of Genocide Research — Volume 7, Number 4 / December 2005 Архівавана 24 лістапада 2010. — спецыяльны выпуск «Raphael Lemkin: the 'founder of the genocide convention' as a historian of mass violence».
- Bartrop P. R. , Jacobs S. L. Fifty Key Thinkers on the Holocaust and Genocide. — Routledge, 2013. — P. 181-186. — 336 p.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Юрыст Рафаэль Лемкін Архівавана 2 сакавіка 2012.
- Асобы
- Нарадзіліся 24 чэрвеня
- Нарадзіліся ў 1900 годзе
- Нарадзіліся ў Ваўкавыскім павеце (Расійская імперыя)
- Памерлі 28 жніўня
- Памерлі ў 1959 годзе
- Памерлі ў Нью-Ёрку
- Пахаваныя ў штаце Нью-Ёрк
- Выкладчыкі Ельскага ўніверсітэта
- Выкладчыкі ўніверсітэта Дзьюка
- Выпускнікі Гайдэльбергскага ўніверсітэта
- Выпускнікі Львоўскага ўніверсітэта
- Нарадзіліся ў Зэльвенскім раёне
- Вучоныя паводле алфавіта