Сядзіба Гагарыных
| Славутасць | |
| Сядзіба Гагарыных | |
|---|---|
| руск.: Усадьба Гагариных | |
 Фасад галоўнага будынка сядзібы, вул. Паварская, 25а | |
| 55°45′19,31″ пн. ш. 37°35′25,8″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Расія |
| Месцазнаходжанне | Масква |
| Статус |
 Аб’ект культурнай спадчыны РФ № 7710597000 |
 |
|
Сядзіба Гагарыных — гарадская сядзіба ў Маскве.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Галоўны дом сядзібы пабудаваны ў стылі ампір ў 1820—1823 гадах па праекце архітэктара Д. І. Жылярдзі па замове дырэктара імператарскіх тэатраў, конназаводчыка князя С. С. Гагарына[1], які набыў валоданне на Паварской каля 1818 года[2]. Пры пабудове незвычайна буйнога для таго часу галоўнага дома ў яго было ўключаны больш ранні будынак, які стаяў тут[2]. Доўгі час аўтарства будынка прыпісвалася іншаму архітэктару — В. І. Бавэ, і толькі ў 1975 годзе, калі праводзілася першая навуковая рэстаўрацыя сядзібы, было ўстаноўлена аўтарства Д. І. Жылярдзі[3]. Заказчык быў горача захоплены пабудовай будынка, укладваў у яго вялікія сродкі і энергію. Аднак грашовыя цяжкасці вымусілі С. С. Гагарына прадаць сядзібу яшчэ да завяршэння аздобных прац[4]. Пасля князя Гагарына валоданне перайшло багатаму пензенскіх конезаводчыку і мецэнату Ахотнікаву, які ў 1840-х гадах падарыў сядзібу Кіраўніцтву Маскоўскага дзяржаўнага конезаводства[1]. Конезаводства размяшчалася тут больш за 40 гадоў, ладзіла ў сядзібе выстаўкі па продажы коней. У доме таксама знаходзіліся ведамасныя кватэры служачых. У 1875 годзе ў адной з кватэр на ніжнім паверсе пасяліўся загадчык Маскоўскім аддзяленнем конезаводства генерал-маёр Л. М. Гартунг з жонкай — старэйшай дачкой А. С. Пушкіна Марыяй Аляксандраўнай[4][5]. Рэпрадукцыя партрэта М. А. Гартунг упрыгожвае ў цяперашні час парадную камінную залу будынка[4].
Пасля кастрычніцкай рэвалюцыі тут у розны час размяшчаліся ваенныя курсы, конная база Саўнаркама[6], аддзяленне Інстытута чырвонай прафесуры. З канца 1920-х гадоў у будынку працавала Інтэрнацыянальная ленінская школа, у якой праходзілі навучанне камуністы з розных краін. Пазней у сядзібе размяшчалася кавалерыйскае вучылішча імя Будзёнага, дзе вучыўся акцёр Уладзімір Зельдзін, а таксама падлеткамі наведвалі заняткі (не будучы курсантамі) Васіль Сталін, сыны Мікаяна[7]. З 1937 года ў будынку былой сядзібы Гагарыных размяшчаецца Літаратурны музей А. М. Горкага; у левай частцы будынка — Інстытут сусветнай літаратуры імя А. М. Горкага РАН. У 1956 годзе перад цэнтральным уваходам у галоўны дом сядзібы ўсталяваны помнік пісьменніку А. М. Горкаму работы скульптара В. І. Мухінай і архітэктара А. А. Заварзіна.
Архітэктута[правіць | правіць зыходнік]
У адрозненне ад большасці ампірных дамоў той эпохі, фасад будынка аформлены не каланадай, а трыма арачнымі нішамі на ўзроўні другога паверха, якія абрамленыя калонамі дарычнага ордара. Верхнія часткі ніш багата дэкараваны, пад цэнтральным франтонам будынка праходзіць багата дэкараваны фрыз[8]. Акрамя заказных скульптурных і ляпных упрыгожванняў, у аздабленні фасада выкарыстаны тыпавыя дэкаратыўныя вырабы. Так, замкі аконных праёмаў першага паверха будынка ўпрыгожваюць маскароны ў выглядзе ільвіных галоў (скульптар Г. Ц. Замараеў)[2], якія таксама выкарыстаны для аздаблення рэдактарскага корпуса Універсітэцкай тыпаграфіі на Страсным бульвары і шэрагу іншых будынкаў[9]. Перад домам размешчаны парадны двор, абгароджаны з боку вуліцы агароджай з лёгкай металічнай рашоткай. Парадная частка дома Гагарына знаходзіцца на другім паверсе будынка і ўключае ў сябе аванзалу, вялікую танцавальную залу, анфіладу адкрытых гасціных, камінную залу, парадны кабінет і шэраг іншых памяшканняў. Парадныя пакоі аформленыя калонамі дарычнага, карынфскага і іанічнага ордараў, скульптурнымі кампазіцыямі і багатымі ляпнымі арнаментамі[4]. У афармленні сядзібнага дома былі выкарыстаныя работы скульптараў І. П. Віталі і С. П. Кампіёні[8].
У галоўным доме сядзібы захаваліся аздабленне інтэр’ераў (сталярныя і скабяныя вырабы, роспісы, ляпніна, камін) і планіроўка, якая адрознівалася арыгінальнасцю для часу пабудовы[8]. У глыбіні ўчастка захаваўся аднапавярховы крыты конны манеж, таксама пабудаваны па праекце Д. І. Жылярдзі[2]. Галоўны дом сядзібы, будынак манежа і агароджа з двума варотамі з’яўляюцца аб’ектамі культурнай спадчыны федэральнага значэння; помнік А. М. Горкаму — аб’ектам культурнай спадчыны рэгіянальнага значэння[10].
Зноскі
- ↑ а б Колодный Л. Е. Хождение в Москву. — М.: Олимп, Астрель, 2007. — С. 392—409. — 541 с. — 5 000 экз. — ISBN 978-5-17-042967-7.
- ↑ а б в г Аренкова Ю. И., Домшлак М. И., Мехова Г. И. и др. Земляной город // Памятники архитектуры Москва. — М.: Искусство, 1990. — С. 149—150. — 340 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-210-00253-5.
- ↑ Кириллова Г.. Творение Жилярди на Поварской(недаступная спасылка). «Московская перспектива» № 114 (25 кастрычніка 2008). Архівавана з першакрыніцы 19 жніўня 2011. Праверана 2010-6-15.
- ↑ а б в г Дом на Поварской(недаступная спасылка). Официальный сайт Института мировой литературы имени А. М. Горького. Архівавана з першакрыніцы 18 жніўня 2011. Праверана 2010-5-23.
- ↑ Сытин П. В. История московских улиц. — М.: Эксмо, 2008. — С. 243—246. — 512 с. — 5 100 экз. — ISBN 978-5-699-24988-6.
- ↑ Сорокин В. В.. В Земляном городе у старой Новгородской дороги(недаступная спасылка). «Наука и жизнь» (1986—10). Архівавана з першакрыніцы 5 мая 2010. Праверана 2010-5-22.
- ↑ Щуплов А., Барышева И.. Большая любовь пастуха. «Российская аграрная газета» № 20 (23 жніўня 2003). Праверана 2010-6-14.
- ↑ а б в Москва. Архитектурный путеводитель / Бусева-Давыдова И. Л., Нащокина М. В., Астафьева-Длугач М. И. — М.: Стройиздат, 1997. — 512 с. — ISBN 5-274-01624-3.
- ↑ Колмовской А. А.. Маскароны(недаступная спасылка). «Архитектура и строительство Москвы» № 2 (17 чэрвеня 1999). Архівавана з першакрыніцы 26 мая 2007. Праверана 2010-6-14.
- ↑ Реестр объектов культурного наследия(недаступная спасылка). Официальный сайт «Москомнаследия». Архівавана з першакрыніцы 1 лютага 2012. Праверана 20 снежня 2009.