Усхал-хан

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Усхал-хан
Каган (Мангольская імперыя і Паўночная Юань[d])
1378 — 1388
Папярэднік Biligtü Khan Ayushiridara[d]
Пераемнік Дзарыгту-хан
Нараджэнне 1342[1]
Смерць лістапад 1388 ці 1388
Род Дынастыя Барджыгінаў
Бацька Тагон-Тэмур[2]
Дзеці Tian Baonu[d][1] і Di Baonu[d][1]

Усхал-хан, Тагус-Тэмур (1342—1388) — вялікі хан Паўночнай Юань  (руск.) (бел. (1378—1388), другі сын мангольскага хана Тагон-Тэмура.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

У 1378 годзе пасля смерці свайго старэйшага брата Аюшрыдары  (руск.) (бел. Тагус-Тэмур заняў мангольскі ханскі прастол пад імем Усхал-хана. Працягваў весці ваенныя дзеянні супраць кітайскай імперыі, дамагаючыся аднаўлення дынастыі Юань. Усхал-хан сабраў буйныя ваенныя сілы ў Інчане і Каракаруме, адкуль манголы сталі здзяйсняць новыя напады на бліжэйшыя кітайскія правінцыі.

У 1380 годзе мінскі імператар Чжу Юаньчжан арганізаваў чарговы вялікі ваенны паход у Манголію. Увесну 1380 года кітайская армія пад правадырствам Муіна перасекла стэпы і ўзяла Каракарум. У бітве пад сценамі сталіцы манголы пацярпелі поўнае паражэнне. У палон былі ўзятыя тры мангольскія военачальнікі. Каракарум быў цалкам разбураны і назаўсёды пакінуты манголамі. Адсюль кітайцы рушылі і далей, прайшоўшы ўсю Манголію з поўдня на поўнач, аж да паўночных схілаў сучаснага Ябланавага хрыбта. Мангольскія атрады здзяйснялі набегі на памежныя кітайскія гарады і раёны, рабуючы і забіваючы мясцовае насельніцтва. У 1381 годзе кітайскі імператар арганізаваў новы карны паход у Манголію. У 1381—1382 гадах кітайцы знішчылі апошнія атрады прыхільнікаў Юань у даўно адрэзанай і ізаляванай правінцыі Юньнань. Вайна на поўначы працягвалася з пераменным поспехам, пакуль у 1387 годзе кітайскія войскі не заваявалі Ляадун. У Паўднёва-Усходняй Манголіі і Паўднёвай Маньчжурыі ўмацаваўся мангольскі военачальнік Нагачу. Адтуль мангольскія атрады здзяйснялі сістэматычныя набегі на Ляадун. Чжу Юаньчжан арганізаваў вялікі ваенны паход супраць Нахачу. Кітайскія военачальнікі заснавалі чатыры новыя крэпасці і змаглі пераканаць мангольскага военачальніка Нагачу добраахвотна здацца. Пасля яго палону вялікая частка яго арміі (200 тысяч чалавек) здалася кітайскім военачальнікам. Увесну 1388 года 150-тысячная кітайская армія пад камандаваннем военачальніка Лань Юя ўварвалася ўглыб Манголіі. Самаго мангольскага хана Тагус-Тэмура раптоўна дагналі і разграмілі кітайцы ў бітве пры Буйр-Нууры. Падчас уцёкаў у Каракарум вялікі мангольскі хан Усхал-хан разам са сваім старэйшым сынам былі забітыя ў баі на рацэ Тол Дзарыгту-ханам з роду Арыг-бугі, які заключыў саюз з айратамі. Другі сын Тагус-Тэмура, яго жонкі і дочкі былі ўзятыя ў палон кітайцамі. У палон было ўзята каля сямідзесяці тысяч манголаў і незлічоная колькасць свойскай жывёлы.

Зноскі

  1. ↑ а б в 宝音德力根 15世纪中叶前的北元可汗世系及政局 // 蒙古史研究 — 内蒙古自治区: 2000. — С. 131–155.
  2. ↑ 薄音湖 买的里八剌与脱古思帖木儿 // 黑龙江民族丛刊 — 哈尔滨市: 2003. — вып. 04. — С. 66–68. — ISSN 1004-4922 — doi:10.3969/J.ISSN.1004-4922.2003.04.014; doi:10.16415/J.CNKI.23-1021/C.2003.04.014

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Усхал-хан&oldid=4680528"