Audio-CD

Гэта артыкул аб адной з разнавіднасцяў аптычных дыскаў. Аб іншых рэалізацыях гл.: Кампакт-дыск.

Гукавы кампакт-дыск, які быў выраблены ў 1989 годзе (надпіс «Made in U.K. by PDO» на адваротным баку).
Міжнародны стандарт	IEC 60908 Red Book

Гукавы кампакт-дыск (CDDA, англ.: Compact Disc Digital Audio, таксама званы англ.: Audio CD і Red Book) — міжнародны стандарт захоўвання аблічбаванага гуку на кампакт-дысках, прадстаўлены фірмамі «Philips» і «Sony».

Гукавая інфармацыя прадстаўлена ў імпульсна-кодавай мадуляцыі з частатой дыскрэтызацыі 44,1 кГц і бітрэйт 1 411,2 кбіт, 16 біта стэрэа.

Гісторыя

Праект кампакт-дыска быў прапанаваны пасля камерцыйнай няўдачы тэхналогіі відэадыскаў фірмы «Philips» ў 1978 годзе. Відэадыск быў адным з першых камерцыйных прадуктаў, якія выкарыстоўваюць перавагі лазернай тэхналогіі, якая дазваляла вырабляць счытванне з дыска без механічнага кантакту.

Даследаванні пачаліся яшчэ ў 1969 годзе і натхнілі італьянца Антоніа Руббіяні (італ.: Antonio Rubbiani), які прадэманстраваў прататып сістэмы відэадыск за 12 гадоў да з’яўлення яго на рынку.

Ў 1970 годзе «Philips» пачала працаваць над сістэмай аўдыёдыска, якая называлася ALP (англ.: audio long play — доўгайграючая аўдыёсістэма), канкуруючай з грамзапісам, але якая выкарыстоўвае лазерную тэхналогію. Тэхнічны дырэктар фірмы «Philips» Лу Оттенс (англ.: Lou Ottens) першым прапанаваў, што сістэма ALP павінна быць фізічна менш доўгайграючай грампласцінкі і змяшчаць да 1 гадзіны гукавога матэрыялу.

На ранняй стадыі праекта прапрацоўвалася ідэя запісу квадрафанічнага гуку, але дыск з гадзінным запісам у такім выпадку атрымліваўся дыяметрам 20 см, і ад яе адмовіліся.

Ў 1977 годзе фірма «Philips» прыступіла да распрацоўкі новага аўдыёфармату больш сур’ёзна. Абмяркоўвалася назва прадукту, разглядаліся такія варыянты, як «Mini Rack», «MiniDisc» і «Compact Rack». Каманда сышлася на назве «кампакт-дыск» з-за здагадкі, што гэта нагадае пакупнікам пра поспех кампакт-касеты.

У сакавіку 1979 года «Philips» правяла прэс-канферэнцыю, дзе прадставіла якасць гуку кампакт-дыска, а таксама каб зрабіць уражанне на канкурэнтаў. Праз тыдзень у Японіі было заключана пагадненне з фірмай «Sony» па стварэнні стандарту на кампакт-дыск.

Планы «Philips» па выпуску дыскаў дыяметрам 11,5 см былі змененыя «Sony», якая настаяла, што дыск павінен цалкам змяшчаць дзевятую сімфонію Бетховена. Працягласць сімфоніі складала 74 хвіліны, таму памер дыска быў павялічаны да 12 см.

Ў 1980 годзе «Philips» і «Sony» выпусцілі стандарт «Red Book», які стаў затым стандартам кампакт-дыскаў. У далейшым кампаніі паасобна працавалі над прыладамі для прайгравання CD.

У красавіку 1982 года «Philips» прадставіў свой першы прайгравальнік кампакт-дыскаў. Першымі камерцыйнымі дыскамі сталі «The Visitors» групы ABBA і Альпійская сімфонія Рыхарда Штрауса у запісе дырыжора Герберта фон Караяна.

Ў 1985 годзе альбом «Brothers In Arms» групы «Dire Straits» стаў першым дыскам, прададзеным мільённым накладам.

Ў 1988 годзе ў СССР былі прынятыя два стандарты, якія апісваюць кампакт-дыскі, — ДАСТ 27667-88 «Сістэма лічбавая гукавая „кампакт-дыск“. Параметры» і ДАСТ 28376-89 «Кампакт-дыск. Параметры і памеры».

У 2000 годзе сусветныя продажу альбомаў на CD дасягнулі свайго піку на адзнацы 2,455 млрд. у 2006 годзе гэта значэнне зменшылася да 1,755 млн штук.

У 2015 годзе Амерыканская асацыяцыя гуказапісвальных кампаній (RIAA) выклала справаздачу, дзе было пазначана, што колькасць продажаў фізічных носьбітаў (CD) склала 124,5 млн копій.

Стандарт

Назва «Red Book» («Чырвоная кніга») звязана з уваходжаннем стандарту ў набор стандартаў фарматаў кампакт-дыскаў, вядомых як «Rainbow Books» («Вясёлкавыя кнігі»). Першая рэдакцыя стандарту выдадзена ў чэрвені 1980 года кампанія «Philips» і «Sony», затым дапрацавана арганізацыяй «Digital Audio Disc Committee» і ратыфікавана як стандарт IEC 908. Стандарт не з’яўляецца свабодна даступным і падлягае ліцэнзаванню ў «Philips»; кошт ліцэнзіі складае 5 000 долараў ЗША. Тэкст стандарту даступны для запампоўкі ў фармаце PDF і варты 242 долара ЗША.

CDDA не варта блытаць з CD-ROM, хоць яны выкарыстоўваюць падобны фізічны носьбіт і адну сістэму канальнага кадавання, гэта значыць, у некаторых прайгравальніках магчыма прайграванне дыскаў фармату CD-ROM гэтак жа, як і CD-DA, але без гуку і звычайна з 1 дарожкай. А калі паставіць VCD-дыск, то на дысплей прайгравальніка вывядзецца колькасць відэатрэкаў, але прайгравання ўсё роўна не будзе.

Спецыфікацыя аўдыё ў стандарце Red Book

• Максімальны час усіх запісаў складае 79,8 хвіліны
• Мінімальны час гукавой дарожкі — 4 секунды (уключаючы 2-секундную паўзу)
• Максімальная колькасць гукавых дарожак — 99
• Максімальны лік кропак адліку (раздзелаў гукавых дарожак) — 99 без абмежаванняў па часе
• Павінен прысутнічаць International Standard Recording Code (ISRC)

Тэхнічныя параметры

• Дыяметр дыска — 120 мм
• Дыяметр ўнутранага адтуліны — 15 мм
• Таўшчыня дыска — 1,2 мм
• Матэрыял асновы — полікарбанат альбо поліметылметакрылат
• Ахоўнае пакрыццё — поліўрэтанавы лак
• Прайграванне інфармацыі — пастаянная лінейная хуткасць 1,2—1,4 м/с
• Крок дарожкі — 1,6 ± 0,1 мкм
• Шырыня пітаў — 0,4 мкм
• Глыбіня пітаў — 0,12 мкм
• Даўжыня пітаў — 0,83—3,1 мкм
• Даўжыня хвалі лазера — 780 нм
• Лікавая апертура счытвальнага аб’ектыва 0,45
• Частата дыскрэтызацыі — 44,1 кГц
• Разраднасць — 16 біт (лінейнае квантаванне)
• Хуткасць счытвання гукавой інфармацыі — 1,4112 Мбіт/с
• Агульная хуткасць счытвання інфармацыі — 1,9404 Мбіт/с
• Канальная хуткасць счытвання — 4,3218 Мбіт/с
• Канальная мадуляцыя — EFM (Пераўтварэнне 8—14)
• Карэкцыя памылак — двайны карэктуючы код Рыда-Саламона з перамяжэннем (CIRC), а таксама замена нескаррэктаваных памылак з дапамогай інтэрпаляцыі.
• Надмернасць — 25 %
• Максімальная працягласць запісу — 74 (99,9999%) хвіл.
• Максімальны аб’ём інфармацыі, запісанай на дыску — 0,78 Гбайт

Шэраг параметраў, непасрэдна вызначаюцца хуткасцю кручэння дыска: хуткасць счытвання і інш. — стандартызаваны з высокай дакладнасцю, але адрозніваюцца (а менавіта, больш у некалькі разоў), калі выкарыстоўваецца паскоранае капіраванне на аўдыёкасету.

Абарона ад капіявання

У адрозненне ад аўдыёкасэты, з’яўляцца лічбавым носьбітам інфармацыі, гэта дало магчымасць капіяваць гукавую інфармацыю на жорсткі дыск персанальнага кампутара, у тым ліку і для мэт далейшага нелегальнага распаўсюджвання з дапамогай загрузкі на вэб-рэсурсы, у пірынгавыя сеткі і запісы неаўтарызаваных копій.

Выдаўцы пачалі распрацоўваць меры па абароне ад капіявання. Гэтыя меры могуць ўключаць у сябе як спосабы апаратнага характару (наўмысныя памылкі), так і праграмныя. Праграмныя сродкі абароны звязаны з запускам або інсталяцыяй на ПК карыстальніка праграмнага забеспячэння, якое перашкаджае капіяванню абароненага дыска. Для таго каб карыстальнік запусціў дадзеную праграму, прымяняецца функцыя аўтазапуску аперацыйнай сістэмы.

Літаратура

• Никамин В. А. Цифровая звукозапись. Технологии и стандарты . — СПб.: Наука и Техника, 2002. — 256 с.
• Журнал «Радио», № 11, 1987 г., с.17 — 20. (Разгледжана структурная схема прайгравальніка кампакт-дыскаў, і выкладзены прынцыпы, якія ляжаць у аснове запісу-прайграванні CD).

Спасылкі

• How the CD was developed (англ.). news.bbc.co.uk (17 жніўня 2007). Архівавана з першакрыніцы 18 лютага 2012. Праверана 30 кастрычніка 2011.