Інстытут мовазнаўства НАНБ: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др added Category:Зніклі ў 2008 годзе using HotCat |
Няма тлумачэння праўкі |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Інстытут мовазнаўства''' — [[навукова-даследчы інстытут]] у складзе [[НАН РБ|Нацыянальнай Акадэміі Навук Рэспублікі Беларусь]] у 1929-2007 гадах. У 1929–1935 і 1952–2007 гадах дзейнічаў як Інстытут мовазнаўства, у 1935 – 1952 гадах — як Інстытут літаратуры, мастацтва і мовы. У лістападзе 2007 годзе аб'яднаны з [[Інстытут літаратуры НАНБ| Інстытутам літаратуры НАНБ]] у Дзяржаўную навуковую ўстанову [[Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАНБ|Інстытута мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы]]. |
|||
__NOTOC__ |
|||
'''Дзяржаўная навуковая ўстанова «Інстытут мовы і літаратуры»''' (з ліст. 2007), '''Інстытут мовазнаўства''' (1929–1935, 1952–2007), '''Інстытут літаратуры, мастацтва і мовы''' (1935 – 1952): [[навуковы інстытут]] (раней [[навукова-даследчы інстытут]]) у складзе [[НАН РБ|Нацыянальнай Акадэміі Навук Рэспублікі Беларусь]]. Гл. далей: [[#гісторыя|гісторыя]], [[#дзейнасць|дзейнасць]]. |
|||
Напрамкі дзейнасці (2010): вывучэнне сістэмы беларускай мовы на розных этапах яе развіцця; правядзенне [[сацыялінгвістыка|сацыялiнгвiстычных]], супастаўляльных і параўнальна-тыпалагічных даследаванняў; падрыхтоўка слоўнікаў беларускай мовы, у тым ліку перакладных беларуска-іншаславянскіх і іншаславянска-беларускіх; выяўленне і аналіз асноўных тэндэнцый і заканамернасцей гістарычнага і сучаснага літаратурнага працэсу, вывучэнне праблем гісторыі літаратуры і літаратурных сувязяў у славянскім свеце і за яго межамі, даследаванне літаратурнай спадчыны Беларусі (у тым ліку падрыхтоўка акадэмічных выданняў збору твораў класікаў беларускай літаратуры, літаратурных помнікаў). |
|||
Структурныя падраздзяленні (2010): аддзелы [[гісторыя беларускай мовы|гісторыі беларускай мовы]]; [[дыялекталогія|дыялекталогіі]] і [[лінгвагеаграфія|лінгвагеаграфіі]]; [[лексікалогія|лексікалогіі]] і [[лексікаграфія|лексікаграфіі]]; сучаснай беларускай мовы; [[славістыка|славістыкі]] і тэорыі мовы; беларуска-рускіх моўных і літаратурных сувязяў; беларускай літаратуры XX і XX стст.; [[тэксталогія|тэксталогіі]] і выданняў; узаемасувязей літаратур; тэорыі і гісторыі беларускай літаратуры. |
|||
| ⚫ | |||
Інстытут быў створаны 2.11.1929 рашэннем Прэзідыума [[АН БССР]] на базе мовазнаўчых кафедр і камісій, якія існавалі ў складзе [[Інбелкульт|Інстытута беларускай культуры]]; між іншым, Інстытут навуковай мовы быў перайменаваны ў Тэрміналагічную камісію. Таксама ў склад Інстытута ўвайшлі адпаведныя камісіі нацсектараў Інбелкульта<!--удакладніць-->. Першапачатковы склад Інстытута: 1) тэрміналагічная камісія; 2) камісія па складанню слоўніка жывой беларускай мовы; 3) дыялекталагічная камісія; 4) камісія па складанню гістарычнага слоўніка беларускай мовы; 5) правапісная камісія. Першы склад кіраўніцтва Інстутуту (з 2.11.1929): дырэктар [[С. Некрашэвіч]], намеснік [[Я. Лёсік]], вучоны сакратар [[П. Бузук]]. |
Інстытут быў створаны 2.11.1929 рашэннем Прэзідыума [[АН БССР]] на базе мовазнаўчых кафедр і камісій, якія існавалі ў складзе [[Інбелкульт|Інстытута беларускай культуры]]; між іншым, Інстытут навуковай мовы быў перайменаваны ў Тэрміналагічную камісію. Таксама ў склад Інстытута ўвайшлі адпаведныя камісіі нацсектараў Інбелкульта<!--удакладніць-->. Першапачатковы склад Інстытута: 1) тэрміналагічная камісія; 2) камісія па складанню слоўніка жывой беларускай мовы; 3) дыялекталагічная камісія; 4) камісія па складанню гістарычнага слоўніка беларускай мовы; 5) правапісная камісія. Першы склад кіраўніцтва Інстутуту (з 2.11.1929): дырэктар [[С. Некрашэвіч]], намеснік [[Я. Лёсік]], вучоны сакратар [[П. Бузук]]. |
||
| ⚫ | Неўзабаве пасля стварэння, у выніку [[рэпрэсіі ў БССР 1929-1931|рэпрэсій 1929–1931 гг.]], амаль усе значныя супрацоўнікі Інстытуту былі арыштаваныя (з ліпеня 1930), а выкарыстанне прац рэпрэсаваных мовазнаўцаў было забаронена. Прэзідыум [[АН БССР]] на паседжанні 30.10.1930 усклаў часовае кіраўніцтва Інстытутам на [[Язэп Мацюкевіч|Я. Мацюкевіча]], які дагэтуль там не працаваў, а новых супрацоўнікаў рэкамендаваў браць «з настаўніцтва, знаёмых з мовазнаўчай працай». Практычна, праца Інстытуту была спыненая з-за нястачы кадраў. У лютым 1931 у Інстытуце працавалі 6 чалавек<ref name="fn1">Запрудскі. Да перадгісторыі... С.111.</ref>. |
||
== Навука == |
|||
{{сюды|навука}} |
|||
... |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Інстытут быў <u>паўторна створаны</u> 29.3.1931 рашэннем Прэзідыума [[АН БССР]], у сувязі з «перабудовай структуры» Акадэміі; дырэктарам быў прызначаны [[П. Бузук]] (25.4.1931). Вучоным сакратаром у 1932 быў [[П. Юргелевіч]]. У сакавіку 1933 кіраўніцтва КПБ прыняло пастанову аб «ідэалагічных зрывах» у працы [[АН БССР]] (гл.таксама: [[рэпрэсіі ў СССР 1933-1934]]). Новым дырэктарам стаў [[І. Дварчанін]] (3.7.1933). Пасля ідэалагічнай кампаніі ў друку супраць Бузука і Мацюкевіча ў 1933, Інстытут пацярпеў новыя кадравыя страты ў студзені 1934 пасля праверкі выканання сакавіцкай пастановы ЦК КПБ(б) 1933 датычна Інстытуту мовазнаўства. |
Інстытут быў <u>паўторна створаны</u> 29.3.1931 рашэннем Прэзідыума [[АН БССР]], у сувязі з «перабудовай структуры» Акадэміі; дырэктарам быў прызначаны [[П. Бузук]] (25.4.1931). Вучоным сакратаром у 1932 быў [[П. Юргелевіч]]. У сакавіку 1933 кіраўніцтва КПБ прыняло пастанову аб «ідэалагічных зрывах» у працы [[АН БССР]] (гл.таксама: [[рэпрэсіі ў СССР 1933-1934]]). Новым дырэктарам стаў [[І. Дварчанін]] (3.7.1933). Пасля ідэалагічнай кампаніі ў друку супраць Бузука і Мацюкевіча ў 1933, Інстытут пацярпеў новыя кадравыя страты ў студзені 1934 пасля праверкі выканання сакавіцкай пастановы ЦК КПБ(б) 1933 датычна Інстытуту мовазнаўства. |
||
| Радок 20: | Радок 12: | ||
Інстытут мовазнаўства быў адноўлены як самастойная ўстанова ў складзе [[АН БССР]] 29.5.1952, пастановай Дзяржаўнай штатнай камісіі пры Савеце міністраў БССР; быў зацверджаны штат у 30 чалавек (14.6.1952). 15 жніўня 1956 Інстытуту было прысвоенае імя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]. |
Інстытут мовазнаўства быў адноўлены як самастойная ўстанова ў складзе [[АН БССР]] 29.5.1952, пастановай Дзяржаўнай штатнай камісіі пры Савеце міністраў БССР; быў зацверджаны штат у 30 чалавек (14.6.1952). 15 жніўня 1956 Інстытуту было прысвоенае імя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]. |
||
Пастановай Прэзідыума НАН РБ 9.11.2007 Інстытут мовазнаўства быў аб'яднаны з Інстытутам літаратуры імя Янкі Купалы ў адзіны Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы [[НАН РБ]] пад кіраўніцтва [[ |
Пастановай Прэзідыума НАН РБ 9.11.2007 Інстытут мовазнаўства быў аб'яднаны з Інстытутам літаратуры імя Янкі Купалы ў адзіны Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы [[НАН РБ]] пад кіраўніцтва [[Аляксандр Аляксандравіч Лукашанец|Аляксандра Лукашанца]]. |
||
== Кіраўніцтва Інстытуту == |
== Кіраўніцтва Інстытуту == |
||
| Радок 140: | Радок 132: | ||
|- |
|- |
||
| | 2003 |
| | 2003-2007 |
||
| | [[А. А. Лукашанец]] |
| | [[Аляксандр Аляксандравіч Лукашанец|А. А. Лукашанец]] |
||
| | |
| | |
||
| | |
| | |
||
|- |
|||
| | |
|||
| | |
|||
| | |
|||
| | [[І. Л. Капылоў]] |
|||
|} |
|} |
||
Версія ад 10:52, 19 студзеня 2013
Інстытут мовазнаўства — навукова-даследчы інстытут у складзе Нацыянальнай Акадэміі Навук Рэспублікі Беларусь у 1929-2007 гадах. У 1929–1935 і 1952–2007 гадах дзейнічаў як Інстытут мовазнаўства, у 1935 – 1952 гадах — як Інстытут літаратуры, мастацтва і мовы. У лістападзе 2007 годзе аб'яднаны з Інстытутам літаратуры НАНБ у Дзяржаўную навуковую ўстанову Інстытута мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы.
Гісторыя
Інстытут быў створаны 2.11.1929 рашэннем Прэзідыума АН БССР на базе мовазнаўчых кафедр і камісій, якія існавалі ў складзе Інстытута беларускай культуры; між іншым, Інстытут навуковай мовы быў перайменаваны ў Тэрміналагічную камісію. Таксама ў склад Інстытута ўвайшлі адпаведныя камісіі нацсектараў Інбелкульта. Першапачатковы склад Інстытута: 1) тэрміналагічная камісія; 2) камісія па складанню слоўніка жывой беларускай мовы; 3) дыялекталагічная камісія; 4) камісія па складанню гістарычнага слоўніка беларускай мовы; 5) правапісная камісія. Першы склад кіраўніцтва Інстутуту (з 2.11.1929): дырэктар С. Некрашэвіч, намеснік Я. Лёсік, вучоны сакратар П. Бузук.
Неўзабаве пасля стварэння, у выніку рэпрэсій 1929–1931 гг., амаль усе значныя супрацоўнікі Інстытуту былі арыштаваныя (з ліпеня 1930), а выкарыстанне прац рэпрэсаваных мовазнаўцаў было забаронена. Прэзідыум АН БССР на паседжанні 30.10.1930 усклаў часовае кіраўніцтва Інстытутам на Я. Мацюкевіча, які дагэтуль там не працаваў, а новых супрацоўнікаў рэкамендаваў браць «з настаўніцтва, знаёмых з мовазнаўчай працай». Практычна, праца Інстытуту была спыненая з-за нястачы кадраў. У лютым 1931 у Інстытуце працавалі 6 чалавек[1].
Інстытут быў паўторна створаны 29.3.1931 рашэннем Прэзідыума АН БССР, у сувязі з «перабудовай структуры» Акадэміі; дырэктарам быў прызначаны П. Бузук (25.4.1931). Вучоным сакратаром у 1932 быў П. Юргелевіч. У сакавіку 1933 кіраўніцтва КПБ прыняло пастанову аб «ідэалагічных зрывах» у працы АН БССР (гл.таксама: рэпрэсіі ў СССР 1933-1934). Новым дырэктарам стаў І. Дварчанін (3.7.1933). Пасля ідэалагічнай кампаніі ў друку супраць Бузука і Мацюкевіча ў 1933, Інстытут пацярпеў новыя кадравыя страты ў студзені 1934 пасля праверкі выканання сакавіцкай пастановы ЦК КПБ(б) 1933 датычна Інстытуту мовазнаўства.
У ліпені 1935 у сувязі са «змяненнем структуры» АН БССР пастановай ЦК КПБ(б) Інстытут быў уведзены ў склад аб'яднанага Інстытуту літаратуры, мастацтва і мовы пад часовым кіраўніцтвам Вольскага. Рэальнай падставай для такой пастановы сталася, відаць, рэзкае скарачэнне колькасці навуковых кадраў пасля палітычных рэпрэсій пачатку 1930-х гадоў. У 1936 – 1937, да новай хвалі рэпрэсій, Інстытут літаратуры, мастацтва і мовы ўзначальваў А. Александровіч.
Інстытут мовазнаўства быў адноўлены як самастойная ўстанова ў складзе АН БССР 29.5.1952, пастановай Дзяржаўнай штатнай камісіі пры Савеце міністраў БССР; быў зацверджаны штат у 30 чалавек (14.6.1952). 15 жніўня 1956 Інстытуту было прысвоенае імя Якуба Коласа.
Пастановай Прэзідыума НАН РБ 9.11.2007 Інстытут мовазнаўства быў аб'яднаны з Інстытутам літаратуры імя Янкі Купалы ў адзіны Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАН РБ пад кіраўніцтва Аляксандра Лукашанца.
Кіраўніцтва Інстытуту
| Дата прызначэння | Дырэктар | Намеснік | Вучоны сакратар |
| 2.11.1929 | С. Некрашэвіч | Я. Лёсік | П. Бузук |
| 30.10.1930 | Я. Мацюкевіч (час.) |
| |
| 25.4.1931 | П. Бузук |
| |
| 3.7.1933 | І. Дварчанін |
| |
| ліпень 1935 | Віталь Вольскі (час.)(у складзе ІЛММ) |
| |
| 1936 | А. Александровіч (у складзе ІЛММ) (да 1937) |
| |
| 1937 | В. В. Барысенка (у складзе ІЛММ) (з перапынкам 1941-1946) |
| |
| 14.6.1952 | К. К. Атраховіч (Кандрат Крапіва) (да 1956) |
| |
| 1957 | П. Ф. Глебка |
| |
| 1957 | М. Р. Суднік (да 1983) |
| |
| 1983 | А. І. Жураўскі (да 1989) |
| |
| 1989 | А. І. Падлужны (да 2003) |
| |
| 2003-2007 | А. А. Лукашанец |
- ↑ Запрудскі. Да перадгісторыі... С.111.
Гл. таксама
Крыніцы
- А. А. Лукашанец. Беларуская мова і беларускае мовазнаўства ў пачатку XXI стагоддзя. Праблемы и перспектывы // Роднае слова. № 8, 2005. С.122 - 133.
- С. М. Запрудскі. Да перадгісторыі «Руска-беларускага слоўніка» пад рэдакцыяй А. Александровіча // Vocabulum et vocabularium: Сб. научн. трудов по лексикографии. Отв. ред. В. В. Дубичинский. — Вып. 5. — Гродно: ГрГУ, 1998. — 188 с. ISSN 0453-79998. С.110—114.