Тыкаль

Нацыянальны парк Тыкаль*
Parque Nacional Tikal**
Сусветная спадчына ЮНЕСКА
Першы храм Тыкаля — «Вялікі ягуар»
Краіна	Гватэмала
Тып	Культурны
Крытэрыі	i, iii, iv, ix, x
Спасылка	64
Рэгіён***	Лацінская Амерыка і Карыбы
Каардынаты
Гісторыя ўключэння
Уключэнне	1979  (3 сесія)
* Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА

Сусветная спадчына ЮНЕСКА, аб’ект № 64 рус. • англ. • фр.

Тыкаль — адно з найбуйнейшых гарадзішч мая, сталіца Мутульскага царства. Размешчана ў правінцыі Эль-Петэн Гватэмалы. Паселішча індзейцаў існавала з VII стагоддзя да н. э. У V - IX стагоддзях н. э. горад уваходзіў у лік асноўных цэнтраў маянскай культуры. Паводле ацэнак даследчыкаў, насельніцтва яго ў гэты час складала ад 100 да 200 тысяч чалавек. Да канца X стагоддзя, пасля шэрагу паўстанняў, горад быў канчаткова закінуты жыхарамі. Назва Тыкаль на мове мая азначае «месца, дзе чуваць галасы духаў». У іерагліфічных надпісах згадваецца больш старажытная назва горада Яш-Мутуль - «зялёны звязак».

Тыкаль з ваколіцамі ўключаны ўрадам Гватэмалы ў аднайменны нацыянальны парк. У 1979 годзе нацыянальны парк уключаны ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Гарадзішча

Жылая забудова горада займала каля 60 км ². Гарадзішча налічвае сотні каменных збудаванняў, з якіх пакуль раскапаная толькі невялікая частка.

У цэнтры горада размешчана 6 ступеністых пірамід (платформаў) з храмамі на вяршынях. Раннімі даследчыкамі яны былі пранумараваны. Драўляныя элементы канструкцый выкананы з жалезнага дрэва і захаваліся, нягледзячы на ​​шаноўны ўзрост. Добра захаваныя надпісы дапамаглі ўсталяваць даты пабудовы збудаванняў і імёны кіраўнікоў горада. Храм I быў збудаваны каля 695 года, Храм III ў 810 годзе, Найбуйнейшы храм-піраміда IV вышынёй 72 м быў скончаны да 720. Храм V - 750. Храм VI - 766. Сярод іншых збудаванняў вылучаюцца палацы кіраўнікоў, храмы меншых памераў, будынак, які служыў, хутчэй за ўсё, турмой (захаваліся рашоткі з драўляных брусоў на вокнах), пляцоўкі для гульні ў мяч (гэтыя своеасаблівыя старажытныя стадыёны звычайныя для гарадоў мая - гульня, хутчэй за ўсё, мела рытуальны характар).

Літаратура

• John Montgomery: Tikal – an illustrated history. Hippocrene, New York 2001, ISBN 0-7818-0853-7.
• James & Oliver Tickell: Tikal – city of the Maya. Tauris Parke Books, London 1991, ISBN 1-85043-223-6.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Тыкаль
• Фатаграфіі 2004 года
• Tikal National Park Нацыянальны парк Тыкаль (англ.)