Удзельнік:Andrei Schutt/Чарнавік-12: Розніца паміж версіямі
дрНяма тлумачэння праўкі |
дрНяма тлумачэння праўкі |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
[[File:Wingolf Rostock 1904.jpg|300px|thumb|Шаржыртары нямецкай студэнцкай карпарацыі {{нп3|Rostocker Wingolf|„Rostocker Wingolf“|de|Rostocker Wingolf}} (1904).]] |
[[File:Wingolf Rostock 1904.jpg|300px|thumb|Шаржыртары нямецкай хрысціянскай студэнцкай карпарацыі {{нп3|Rostocker Wingolf|„Rostocker Wingolf“|de|Rostocker Wingolf}} (1904).]] |
||
'''Шаржы''' (''адз. л.'' '''шаржа'''; {{lang-de|Charge}}, {{lang-pl|szarża}}<ref name="Surma">[http://www.surma.org.pl/slownik.html Banda] (Słownik), Poznańska Korporacja Akademicka „Surma“ [dostęp 2019-07-30].</ref> ад {{lang-fr|la charge}} — цяжар, абавязак) — агульная назва для кіруючых пасад (кіраўніцтва) у {{нп3|Студэнцкія карпарацыі|студэнцкіх карпарацыях|de|Studentenverbindung}}. Такім чынам ужо называлася кіраўніцтва ў {{нп3|Студэнцкія ордэны|студэнцкіх ордэнах|de|Studentenorden}} і {{нп3|Студэнцкія зямляцтвы|гістарычных студэнцкіх зямляцтвах|de|Landsmannschaft (Frühe Neuzeit)}}. Той, хто займае пасаду-шаржу, называецца '''шаржыртарам''' ({{lang-de|Chargierter}})<ref name="Шаржиртер">[http://enc.znanium.com/article/806023 Шаржиртер] // Электронно-библиотечная система ''Znanium.com'' [дата доступа: 30.07.2019].</ref> ці '''шаржаваным'''<ref name="Рыжакова">''Рыжакова С.'' [http://anthropologie.kunstkamera.ru/files/pdf/019online/ryzhakova.pdf Фуксы, коммильтоны, филистры...: некоторые предварительные заметки и материалы о студенческих корпорациях Латвии] // «Антропологический форум» № 19 ONLINE [дата доступа: 30.07.2019].</ref>; пры гэтым абодва тэрміны — «шаржа» ды «шаржыртар» — у пазначэнні асобы пасадоўцы часта ўжываюцца як адпаведнікі<ref name="Paschke-64">Robert Paschke: ''Studentenhistorisches Lexikon''. SH-Verlag 1999, S. 64.</ref>. Назва запазычана са спецыялізаванай вайсковай мовы, дзе словы: {{lang-de|Charge}}<ref>Вызначэнне тэрміна [https://pl.wiktionary.org/wiki/Charge „Charge“] ў Wikiwörterbuch.</ref>, {{lang-pl|szarża}}<ref>Вызначэнне тэрміна [https://pl.wiktionary.org/wiki/szarża „Szarża“] ў Wikisłowniku.</ref><ref>[https://sjp.pwn.pl/sjp/szarza;2577030.html Szarża], Słownik języka polskiego (Wydawnictwo Naukowe PWN SA) [dostęp 2019-07-30].</ref>, [[Беларуская мова|бел.]]: «шаржа»<ref>[http://www.belhistory.eu/wp-content/themes/ah/library/slucky_zbrojny_chyn.pdf Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах] / ''Ул. Ляхоўскі'', ''Ул. Міхнюк'', ''А. Гесь''. — 2-ое выд., дапрац. — Мн.: «Энцыклапедыкс», 2006. — С. 126.</ref> ёсць сінонімамі ў сваіх мовах такіх слоў як: «званне», «чын», «ранг», «ступень». |
'''Шаржы''' (''адз. л.'' '''шаржа'''; {{lang-de|Charge}}, {{lang-pl|szarża}}<ref name="Surma">[http://www.surma.org.pl/slownik.html Banda] (Słownik), Poznańska Korporacja Akademicka „Surma“ [dostęp 2019-07-30].</ref> ад {{lang-fr|la charge}} — цяжар, абавязак) — агульная назва для кіруючых пасад (кіраўніцтва) у {{нп3|Студэнцкія карпарацыі|студэнцкіх карпарацыях|de|Studentenverbindung}}. Такім чынам ужо называлася кіраўніцтва ў {{нп3|Студэнцкія ордэны|студэнцкіх ордэнах|de|Studentenorden}} і {{нп3|Студэнцкія зямляцтвы|гістарычных студэнцкіх зямляцтвах|de|Landsmannschaft (Frühe Neuzeit)}}. Той, хто займае пасаду-шаржу, называецца '''шаржыртарам''' ({{lang-de|Chargierter}})<ref name="Шаржиртер">[http://enc.znanium.com/article/806023 Шаржиртер] // Электронно-библиотечная система ''Znanium.com'' [дата доступа: 30.07.2019].</ref> ці '''шаржаваным'''<ref name="Рыжакова">''Рыжакова С.'' [http://anthropologie.kunstkamera.ru/files/pdf/019online/ryzhakova.pdf Фуксы, коммильтоны, филистры...: некоторые предварительные заметки и материалы о студенческих корпорациях Латвии] // «Антропологический форум» № 19 ONLINE [дата доступа: 30.07.2019].</ref>; пры гэтым абодва тэрміны — «шаржа» ды «шаржыртар» — у пазначэнні асобы пасадоўцы часта ўжываюцца як адпаведнікі<ref name="Paschke-64">Robert Paschke: ''Studentenhistorisches Lexikon''. SH-Verlag 1999, S. 64.</ref>. Назва запазычана са спецыялізаванай вайсковай мовы, дзе словы: {{lang-de|Charge}}<ref>Вызначэнне тэрміна [https://pl.wiktionary.org/wiki/Charge „Charge“] ў Wikiwörterbuch.</ref>, {{lang-pl|szarża}}<ref>Вызначэнне тэрміна [https://pl.wiktionary.org/wiki/szarża „Szarża“] ў Wikisłowniku.</ref><ref>[https://sjp.pwn.pl/sjp/szarza;2577030.html Szarża], Słownik języka polskiego (Wydawnictwo Naukowe PWN SA) [dostęp 2019-07-30].</ref>, [[Беларуская мова|бел.]]: «шаржа»<ref>[http://www.belhistory.eu/wp-content/themes/ah/library/slucky_zbrojny_chyn.pdf Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах] / ''Ул. Ляхоўскі'', ''Ул. Міхнюк'', ''А. Гесь''. — 2-ое выд., дапрац. — Мн.: «Энцыклапедыкс», 2006. — С. 126.</ref> ёсць сінонімамі ў сваіх мовах такіх слоў як: «званне», «чын», «ранг», «ступень». |
||
| Радок 11: | Радок 11: | ||
=== Фехтуючыя карпарацыі === |
=== Фехтуючыя карпарацыі === |
||
З'яўляючыся найстарэйшымі студэнцкімі злучэннямі, карпарацыі такога тыпу, як {{нп3|Коры (студэнцкія карпарацыі)|коры|de|Corps)}} (карпусы; {{lang-de|Corps}}), вызначылі наступны ўзор складу шаржаў: |
З'яўляючыся найстарэйшымі студэнцкімі злучэннямі, карпарацыі такога тыпу, як {{нп3|Коры (студэнцкія карпарацыі)|коры|de|Corps)}} (карпусы; {{lang-de|Corps}}), у якіх дасюль ужываецца {{нп3|Мензура|мензурнае фехтаванне|de|Mensur (Studentenverbindung)}} ({{lang-de|Mensur}}), вызначылі наступны ўзор складу шаржаў: |
||
* '''{{нп3|Сеньёр (студэнцкія карпарацыі)|сеньёр|de|Senior (Studentenverbindung)}}''' ({{lang-de|Senior}}), які таксама можа звацца '''першым шаржыртарам''' ({{lang-de|Erstchargierter}}) або '''рэчнікам''' (прамоўцай, спікерам; {{lang-de|Sprecher}}); |
* '''{{нп3|Сеньёр (студэнцкія карпарацыі)|сеньёр|de|Senior (Studentenverbindung)}}''' ({{lang-de|Senior}}), які таксама можа звацца '''першым шаржыртарам''' ({{lang-de|Erstchargierter}}) або '''рэчнікам''' (прамоўцай, спікерам; {{lang-de|Sprecher}}); |
||
Версія ад 01:20, 3 жніўня 2019
Шаржы (адз. л. шаржа; ням.: Charge, польск.: szarża[1] ад фр.: la charge — цяжар, абавязак) — агульная назва для кіруючых пасад (кіраўніцтва) у студэнцкіх карпарацыях. Такім чынам ужо называлася кіраўніцтва ў студэнцкіх ордэнах і гістарычных студэнцкіх зямляцтвах. Той, хто займае пасаду-шаржу, называецца шаржыртарам (ням.: Chargierter)[2] ці шаржаваным[3]; пры гэтым абодва тэрміны — «шаржа» ды «шаржыртар» — у пазначэнні асобы пасадоўцы часта ўжываюцца як адпаведнікі[4]. Назва запазычана са спецыялізаванай вайсковай мовы, дзе словы: ням.: Charge[5], польск.: szarża[6][7], бел.: «шаржа»[8] ёсць сінонімамі ў сваіх мовах такіх слоў як: «званне», «чын», «ранг», «ступень».
Разнавіднасць шаржаў
Тыповымі для розных студэнцкіх карпарацый з'яўляецца наступныя склады шаржаў:
Фехтуючыя карпарацыі
З'яўляючыся найстарэйшымі студэнцкімі злучэннямі, карпарацыі такога тыпу, як коры (карпусы; ням.: Corps), у якіх дасюль ужываецца мензурнае фехтаванне (ням.: Mensur), вызначылі наступны ўзор складу шаржаў:
- сеньёр (ням.: Senior), які таксама можа звацца першым шаржыртарам (ням.: Erstchargierter) або рэчнікам (прамоўцай, спікерам; ням.: Sprecher);
- кон-сеньёр (ням.: Consenior), таксама — другі шаржыртар (ням.: Zweitchargierter) або фехтварт (захавальнік фехтавальнага звычая; ням.: Fechtwart);
- суб-сеньёр (ням.: Subsenior), таксама — трэці шаржыртар (ням.: Drittchargierter), шрыфтварт (захавальнік пісьма; ням.: Schriftwart), сакратар (ням.: Sekretär) або актуары (пісар; ням.: Aktuar).
Звычайна пасадоўцы-шаржы да подпісаў, што імі ставяцца пасля цыркелей (ням.: Zirkel) сваіх карпарацый, дадаюць адмысловыя сімвалы ў выглядзе крыжыкаў (ням.: Chargenzeichen): × — першы шаржыртар, ×× — другі шаржыртар і ××× — трэці шаржыртар. Але ў канвентах сеньёраў (ням.: Senioren-Convent), якія ўтвараюць шаржы карпарацый, што дзейнічаюць у Гётынгене, Клаўсталі, Гановеры, Ене, Лейпцыге, Мюнхене, Пасау і Ульме, робіцца наадварот: сеньёр ставіць тры крыжыка, а суб-сеньёр — адзін крыжык.
У дадзеных студэнцкіх карпарацыях сеньёр ёсць „Primus inter pares“ (першым сярод роўных) з ліку шаржыртараў, ён кіруе актыўнай дзейнасцю свайго злучэння і прадстаўляе яго перад знешнім светам. Кон-сеньёр з’яўляецца першым намеснікам сеньёра, ён адказвае за фехтавальную падрыхтоўку (ням.: Mensuretriebe) і займаецца арганізацыяй мерапрыемстваў карпарацыі. Суб-сеньёр ёсць адказным за ліставанне (карэспандэнцыю) і рэгіструе хаду канвентаў, часам таксама з'яўляецца адказным за касу карпарацыі.
У фехтуючых студэнцкіх карпарацыях такія пасадоўцы, як фукс-магістры (ням.: Fuchsmajor), адказныя за выхаванне новых карпарантаў — фуксаў (ням.: Fuchs, Füxe), па склаўшайся традыцыі не адносіцца да ліку шаржаў.
Нефехтуючыя карпарацыі
Зноскі
- ↑ Banda (Słownik), Poznańska Korporacja Akademicka „Surma“ [dostęp 2019-07-30].
- ↑ Шаржиртер // Электронно-библиотечная система Znanium.com [дата доступа: 30.07.2019].
- ↑ Рыжакова С. Фуксы, коммильтоны, филистры...: некоторые предварительные заметки и материалы о студенческих корпорациях Латвии // «Антропологический форум» № 19 ONLINE [дата доступа: 30.07.2019].
- ↑ Robert Paschke: Studentenhistorisches Lexikon. SH-Verlag 1999, S. 64.
- ↑ Вызначэнне тэрміна „Charge“ ў Wikiwörterbuch.
- ↑ Вызначэнне тэрміна „Szarża“ ў Wikisłowniku.
- ↑ Szarża, Słownik języka polskiego (Wydawnictwo Naukowe PWN SA) [dostęp 2019-07-30].
- ↑ Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах / Ул. Ляхоўскі, Ул. Міхнюк, А. Гесь. — 2-ое выд., дапрац. — Мн.: «Энцыклапедыкс», 2006. — С. 126.