Ульм

Ульм
Герб	Сцяг
Краіна	Германія
Зямля	Бадэн-Вюртэмберг
Каардынаты	48°24′00″ пн. ш. 9°59′00″ у. д.HGЯO
Унутранае дзяленне	18 гарадскіх раёнаў
Обербургамістр	Іфо Гёнер
Заснаваны	1181
Першая згадка	22 ліпеня 854
Плошча	118,69 км²
Вышыня цэнтра	459–646 м
Водныя аб’екты	Дунай, Ілер і Блау[d]
Насельніцтва	120 925 чалавек (2006)
Часавы пояс	UTC+1
Тэлефонны код	0731, 07304, 07305, 07346
Паштовы індэкс	89073–89199
Аўтамабільны код	UL
Афіцыйны сайт	ulm.de (ням.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ульм (ням.: Ulm) — горад у Германіі, у зямлі Бадэн-Вюртэмберг, на рацэ Дунай, за 90 км ад Штутгарта і 140 км ад Мюнхена. Насельніцтва — каля 120 тысяч чалавек. Адміністрацыйны цэнтр раёна Альба-Дунай. Вядомы з 854, з XIII стагоддзя імперскі горад (ням.: Reichsstadt). Буйны эканамічны цэнтр.

Геаграфія

Ульм знаходзіцца ў месцы зліцця рэк Блаў і Ілера з Дунаем, на вышыні 479 метраў над узроўнем мора. Бо́льшая частка Ульма, уключаючы стары горад, ляжыць на левым беразе Дуная. Насупраць старога горада, на іншым беразе ракі, у зямлі Баварыя, знаходзіцца Новы Ульм, да 1810 года частка Ульма.

Гісторыя

Каменны век

Пасяленне на месцы сучаснага горада існавала яшчэ 30 тысяч гадоў таму назад. Яно хутка развівалася, дзякуючы свайму добраму геаграфічнаму становішчу. Найстаражытнейшыя знаходкі ў гарадской акрузе Ульма ўзыходзяць да позняга неаліту.

Сярэднявечча

У Сярэднявеччы тут знаходзіўся палац каралёў з дынастыі Каралінгаў. У ім 22 ліпеня 854 года кароль Людовік Нямецкі апублікаваў дакумент, у якім упершыню ўпамінаецца назва горада. Аднак заснаванне горада адносяць звычайна да XI стагоддзя.

У гады кіравання Саліераў Ульм становіцца найважнейшым горадам герцагства Швабія. Адсюль на Вялікдзень 1077 адправіўся ў свой пакутны паход у Каноссу Генрых IV для таго, каб вымаліць у папы Рыгора VII прабачэнне і ізноў атрымаць права быць імператарам. Двума гадамі пазней ён перадаў свой палац разам са ўсім герцагствам у прыдачу свайму зяцю Фрыдрыху фон Штауфену, які смог уступіць у валоданне ім толькі ў 1098 г пасля доўгай барацьбы з іншым прэтэндэнтам Бертольдам фон Рейнфельдэнам.

Фрыдрых Барбароса ў 1181 годзе аб’яўляе Ульм вольным імперскім горадам, была збудавана гарадская сцяна. Развіваецца гандаль і рамяство; з’яўляецца найважнейшы афіцыйны дакумент, дамова паміж патрыцыямі і гандлёвымі гільдыямі 1397 года.

Росквіт горада, у асноўным абавязанае экспарту высакаякаснай тканіны, прыйшлося на XV і XVI стагоддзі. Размешчаны на раздарожжы важных гандлёвых шляхоў у Італію, горад быў адным з найбуйнейшых у Германіі, саступаючы па памеры толькі Нюрнбергу. У той час былі збудаваны шматлікія выдатныя будынкі, і мастацтва Ульма знаходзілася ў зеніце, прадстаўленае такімі скульптарамі і жывапісцамі, як Ганс Мюльтшэр і Ёрг Сюрлін Старэйшы. Змены гандлёвых шляхоў і Трыццацігадовая вайна (1618—1648) пацягнулі за сабою паступовы заняпад Ульма. Каля 1700 года адбыліся шматразовыя папераменныя ўварванні сюды баварскіх і французскіх войскаў.

Новы час

Страціўшы ў 1803 годзе статус імперскага горада, Ульм увайшоў у склад Баварыі. У кампаніі 1805 года Напалеону атрымалася прывабіць сюды аўстрыйскае войска генерала Мака і прымусіць яго здасца ў бітве пры Ульме. У 1810 годзе Ульм быў уключаны ў склад Вюртэмбергскага каралеўства і страціў задунайскія ўмацаванні, цяпер вядомыя як Ной-Ульм.

У сярэдзіне XIX стагоддзя ў горадзе было вырашана пабудаваць крэпасць Германскай Канфедэрацыі, з будаўніцтвам абарончых будынкаў, накіраваных у першую чаргу супраць пагрозы французскага ўварвання. У другой палове стагоддзя Ульм стаў важным цэнтрам індустрыялізацыі паўднёвай Германіі.

Найноўшы час

Як і ўся Германія, з 1933 года Ульм знаходзіўся ва ўлады Нацыянал-Сацыялістычнай партыі. У 1933—1935 гадах на ўзгорку Куберг, у акрузе Ульма, быў заснаваны канцэнтрацыйны лагер. Падчас Другой сусветнай вайны горад моцна пацярпеў ад бамбардзіровак авіяцыі саюзнікаў, што ў значнай ступені змяніла яго знешняе аблічча.

У асноўным горад быў адбудаваны зноў ў стандартным стылю 1950-х і 60-х, хоць некаторыя знакамітыя будынкі адрэстаўравалі. Ульм перажыў значны рост у пасляваенныя дзесяцігоддзі, былі пабудаваны шматлікія жылыя раёны і прамысловыя зоны. У 1967 годзе быў заснаваны Ульмскі ўніверсітэт, які аказаў відавочны ўплыў на развіццё горада. У прыватнасці ў 1980-я паскорыўся пераход прамысловасці ад класічных галін да высокатэхналагічных. Сёння горад працягвае свой рост.