Тамат звычайны: Розніца паміж версіямі

?
Таматы
?Таматы
	;
Навуковая класіфікацыя
Царства:	Расліны
Аддзел:	Кветкавыя
Клас:	Двухдольныя
Род:	Паслён
Від:	Тамат звычайны
Навуковая назва
	Solanum lycopersicum L.
ITIS	521671
NCBI	4081

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 03:22, 3 красавіка 2011

Тама́ты, памідо́ры (Lycopersicon esculentum ці Solanum lycopersicum) — травяністая расліна сямейства паслёнавых, адна з найбольш папулярных у сучаснай сусветнай кулінарыі.

Гісторыя

Радзіма — Паўднёвая і Цэнтральная Амерыка, дзе вырошчваліся рознымі індзейскімі народамі, найперш, ацтэкамі, у мове якіх tomatl азначае «штосьці круглае, пухлае». Ад заваявання Мексікі іспанцамі ў першай трэці XVI ст. трапілі ў Паўднёвую Еўропу, у тым ліку ў Італію, дзе іх памылкова асацыявалі з паўночнаафрыканскімі маўрамі, — адсюль назва pomi di Mori («яблыкі маўраў»), якая трансфармавалася ў італьянскай мове ў pomodoro («залаты яблык»), а ў французскай — у рomme d'amour («яблык кахання»). «Яблыкамі кахання» называлі памідоры і ў магнацкіх колах Рэчы Паспалітай, на чые сталы яны трапілі ў другой палове XVIII ст. У той час іх не елі сырымі, а рабілі пасту з вараных спелых памідораў, якой запраўлялі некаторыя супы і соўсы, а з зялёных выраблялі розныя марынады. Шырокае распаўсюджанне ў свеце атрымалі толькі ў канцы XIX, у Беларусі — з XX ст. У большасці моў свету захавалася арыгінальная індзейская назва «таматы».

Выкарыстанне

У ежу выкарыстоўваюцца плады — сочныя мясістыя ягады вагай ад 20 да 900 г. (і вышэй), шарападобныя, круглыя, пляскатыя, гладкія або рабрыстыя, ружовыя, чырвоныя, жоўтыя, аранжавыя.

Памідоры ўтрымліваюць а 4 % цукроў, 0,4 — 0,8 % арганічных кіслот, мінеральныя солі, 25мг% вітаміну C, каратын, вітаміны B1, B2, PP. Гарманічнае спалучэнне цукроў і арганічных кіслот абумоўлівае прыемны смак. З памідораў гатуюць салаты, прыправы, соўсы (у тым ліку кетчуп), вырабляюць сокі, фаршыруюць, марынуюць, соляць, кансервуюць, дадаюць у першыя стравы (за 10 хвілін да заканчэння варкі). З добра выспелых вырабляюць таматнае пюрэ і таматную пасту.

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Тамат звычайны

Крыніцы

Белы А. Памідоры // Праект «Наша ежа»

@@ Радок 34: / Радок 34: @@
  | трыба                =
  | падтрыба             =
- | род                  =
+ | род                  = [[Паслён]]
  | падрод               =
  | надсекцыя            =
  | секцыя               =
  | падсекцыя            =
- | від                  =
+ | від                  = '''Тамат звычайны'''
  | падвід               =
  | без рангу            =
@@ Радок 54: / Радок 54: @@
  | ncbi                 = 4081
  }}
-__NOTOC__
-[[Выява:Tomatoplants.jpg|thumb|200px|Расліны таматаў]]
-[[Выява:Tomato je.jpg|thumb|200px|Ягады таматаў]]
+[[Выява:Tomatoplants.jpg|thumb|left|200px|Расліны таматаў]]
-{{вызн|1=Там{{*|а}}ты}}, {{вызн2|1=памід{{*|о}}ры}} ({{lang-la|Lycopersicon esculentum}} ці ''Solanum lycopersicum'') — травяністая расліна сямейства паслёнавых, адна з найбольш папулярных у сучаснай сусветнай кулінарыі.
+'''Тама́ты, памідо́ры''' (''Lycopersicon esculentum'' ці ''Solanum lycopersicum'') — травяністая расліна сямейства паслёнавых, адна з найбольш папулярных у сучаснай сусветнай кулінарыі.
 == Гісторыя ==
-Радзіма — [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвая]] і [[Цэнтральная Амерыка|Цэнтральная]] Амерыка, дзе вырошчваліся рознымі [[індзейцы|індзейскімі]] народамі, найперш, [[ацтэкі|ацтэкамі]], у мове якіх ''tomatl'' азначае “штосьці круглае, пухлае”. Ад заваявання [[Мексіка|Мексікі]] [[іспанцы|іспанцамі]] ў першай трэці [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] трапілі ў [[Паўднёвая Еўропа|Паўднёвую Еўропу]], у тым ліку ў [[Італія|Італію]], дзе іх памылкова асацыявалі з [[Паўночная Афрыка|паўночнаафрыканскімі]] [[маўры|маўрамі]], — адсюль назва ''pomi di Mori'' (“[[яблыкі]] маўраў”), якая трансфармавалася ў [[італьянская мова|італьянскай мове]] ў ''pomodoro'' (“залаты яблык”), а ў [[французская мова|французскай]] — у ''рomme d’amour'' (“яблык кахання”). “Яблыкамі кахання” называлі памідоры і ў магнацкіх колах [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], на чые сталы яны трапілі ў другой палове [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] У той час іх не елі сырымі, а рабілі пасту з вараных спелых памідораў, якой запраўлялі некаторыя [[супы]] і [[соўсы]], а з зялёных выраблялі розныя [[марынады]]. Шырокае распаўсюджанне ў свеце атрымалі толькі ў канцы [[XIX стагоддзе|XIX]], у [[Беларусь|Беларусі]] — з [[XX стагоддзе|XX ст.]] У большасці моў свету захавалася арыгінальная індзейская назва “таматы”.
+Радзіма — [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвая]] і [[Цэнтральная Амерыка]], дзе вырошчваліся рознымі [[індзейцы|індзейскімі]] народамі, найперш, [[ацтэкі|ацтэкамі]], у мове якіх ''tomatl'' азначае «штосьці круглае, пухлае». Ад заваявання [[Мексіка|Мексікі]] [[іспанцы|іспанцамі]] ў першай трэці [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] трапілі ў [[Паўднёвая Еўропа|Паўднёвую Еўропу]], у тым ліку ў [[Італія|Італію]], дзе іх памылкова асацыявалі з [[Паўночная Афрыка|паўночнаафрыканскімі]] [[маўры|маўрамі]], — адсюль назва ''pomi di Mori'' («[[яблыкі]] маўраў»), якая трансфармавалася ў [[італьянская мова|італьянскай мове]] ў ''pomodoro'' («залаты яблык»), а ў [[французская мова|французскай]] — у ''рomme d'amour'' («яблык кахання»). «Яблыкамі кахання» называлі памідоры і ў магнацкіх колах [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], на чые сталы яны трапілі ў другой палове [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] У той час іх не елі сырымі, а рабілі пасту з вараных спелых памідораў, якой запраўлялі некаторыя [[супы]] і [[соўсы]], а з зялёных выраблялі розныя [[марынады]]. Шырокае распаўсюджанне ў свеце атрымалі толькі ў канцы [[XIX стагоддзе|XIX]], у [[Беларусь|Беларусі]] — з [[XX стагоддзе|XX ст.]] У большасці моў свету захавалася арыгінальная індзейская назва «таматы».
 == Выкарыстанне ==
-У ежу выкарыстоўваюцца плады — сочныя мясістыя ягады вагай ад 20 да 900 г. (і вышэй), шарападобныя, круглыя, пляскатыя, гладкія або рабрыстыя, ружовыя, чырвоныя, жоўтыя, аранжавыя.
+У ежу выкарыстоўваюцца плады — сочныя мясістыя ягады вагай ад 20 да 900 г. (і вышэй), шарападобныя, круглыя, пляскатыя, гладкія або рабрыстыя, ружовыя, чырвоныя, жоўтыя, аранжавыя.
-Памідоры ўтрымліваюць а 4 % [[цукры|цукроў]], 0,4 – 0,8 % [[арганічныя кіслоты|арганічных кіслот]], мінеральныя солі, 25мг% [[вітамін C|вітаміну C]], [[каратын]], [[вітаміны]] [[вітамін B1|B1]], [[вітамін B2|B2]], [[вітамін PP|PP]]. Гарманічнае спалучэнне цукроў і арганічных кіслот абумоўлівае прыемны смак. З памідораў гатуюць [[салаты]], [[прыправы]], соўсы (у тым ліку [[кетчуп]]), вырабляюць [[сокі]], фаршыруюць, марынуюць, соляць, кансервуюць, дадаюць у першыя стравы (за 10 хвілін да заканчэння варкі). З добра выспелых вырабляюць таматнае пюрэ і таматную пасту.
+Памідоры ўтрымліваюць а 4 % [[цукры|цукроў]], 0,4 — 0,8 % [[арганічныя кіслоты|арганічных кіслот]], мінеральныя солі, 25мг% [[вітамін C|вітаміну C]], [[каратын]], [[вітаміны]] [[вітамін B1|B1]], [[вітамін B2|B2]], [[вітамін PP|PP]]. Гарманічнае спалучэнне цукроў і арганічных кіслот абумоўлівае прыемны смак. З памідораў гатуюць [[салаты]], [[прыправы]], соўсы (у тым ліку [[кетчуп]]), вырабляюць [[сокі]], фаршыруюць, марынуюць, соляць, кансервуюць, дадаюць у першыя стравы (за 10 хвілін да заканчэння варкі). З добра выспелых вырабляюць таматнае пюрэ і таматную пасту.
-== У Сеціве ==
 {{Commons|Category:Tomato|выгляд=міні}}
 == Крыніцы ==
-*{{Крыніцы/НашаЕжа|Белы|Памідоры}}
+* {{Крыніцы/НашаЕжа|Белы|Памідоры}}
 [[Катэгорыя:Гародніна]]