Аракул

Аракул
Адпавядае дзейнасці	Greek divination[d]
Эпоха	антычнасць
Святы-заступнік	Agabus[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Джон Уільям Уотэрхаус. «Наведванне аракула» (1884)

Ара́кул (лац.: oraculum, ад лац.: oro — «гавару, прашу») — найбольш распаўсюджаная ў антычнасці форма прадракання, якая складалася ў тым, што прадказанне ад імя бажаства па запыце вернікаў апавяшчаў спецыяльны жрэц, які і называўся аракулам. У шырэйшым сэнсе пад аракулам разумелі і прадракалішча — месца, дзе апавяшчалася прадказанне, і сам тэкст прадказання.

У сучаснай мове пад аракулам разумеецца прадказальнік будучыні, а таксама чалавек, усе меркаванні якога прызнаюцца бясспрэчнай ісцінай, адкрыццём.

Паходжанне

Гл. таксама: Дадона

За выключэннем дэльфійскай піфіі, усе старажытныя аракулы былі мужчынскага полу. Гісторыкі мяркуюць, што аракулы прыйшлі ў Старажытную Грэцыю з Старажытнага Усходу, бо падобныя прадракалішчы існавалі ў Мары і ў Асірыі, а таксама ў старажытнаегіпецкім горадзе Буто.

Па сведчанні Герадота, найстаражытны з аракулаў Элады знаходзіўся ў Эпіры, у горадзе Дадона. Мяркуецца, што ён узнік да прыходу ў Эладу грэкаў як свяцілішча Багіні-Маці, якая ў грэчаскай традыцыі тлумачылася як багіня зямлі, Гея. Як і ўсе, мабыць, найстаражытнейшыя аракулы ён быў звязаны з хтанічным культам: жрацы чэрпалі прадказанні ў шолаху лісця свяшчэннага дуба.

Герадот згадвае і іншыя аракулы. Ён распавядае, што лідыйскі цар Крэз вырашыў абраць самага дакладнага аракула і разаслаў ганцоў «у Дэльфы, іншых у Абы, што ў Факідзе, трэціх у Дадону; іншыя былі пасланы таксама да Амфіярая і да Трэфонія і, нарэшце, у Бранхіды ў Мілецкай вобласці». Тое, што Крэз будзе варыць у катле чарапаху і ягня, змагла прадказаць толькі дэльфійская піфія. Гэта гісторыя паказвае, што аракулаў паважалі не толькі старажытныя грэкі, але і іх непасрэдныя суседзі.

Піфія

Асноўны артыкул: Піфія

Цар Эгей перад піфіяй

Найбольш знакаміты і аўтарытэтны аракул антычнага свету знаходзіўся ў Дэльфах, якія лічыліся пупам свету, бо там знаходзіўся омфал. Вытокі гэтага аракула таксама хтанічныя, што знайшло адлюстраванне ў міфе пра знішчэнне змея Піфона богам святла Апалонам, якому пасля і было прысвечана гэта прадракалішча. Жрыца, званая піфіяй, удыхала атрутныя пары, якія выходзілі з расколіны ў пародзе, і ўпадала ў свяшчэнны экстаз, а жрацы запісвалі яе словы. Прадказанні фармуляваліся цёмнай, паэтычнай мовай і часцяком дапушчалі дыяметральна процілеглыя тлумачэнні.

Як і іншыя аракулы, піфія давала прадказанні ў строга вызначаныя дні — толькі ў сёмы дзень месяца, прытым на зіму свяцілішча зачынялася. Каб гарантаваць добразычлівасць піфіі, тыя, што пытаюцца, павінны былі прыносіць у Дэльфах багатыя ахвяры. Людзі прасцей па гэта звярталіся не да піфіі, а да вандроўных прадракальнікаў. Дэльфскі аракул быў зачынены ў 393 годзе па загаду імператара-хрысціяніна Феадосія Вялікага як апора язычніцтва.