Грыпсхольм
| замак | |
| Грыпсхольмскі замак | |
|---|---|
| шведск.: Gripsholms slott | |
 | |
| 59°15′22″ пн. ш. 17°13′09″ у. д.HGЯO | |
| Краіна | |
| Месцазнаходжанне | |
| Архітэктурны стыль | Адраджэнне |
| Архітэктар | Хенрык фон Кёлен[d], Fredrik Nussdorffer[d] і Эрык Пальмстэт[d] |
| Заснавальнік | Густаў I Ваза |
| Дата заснавання | 1537 |
| Будаўніцтва | 1537—1709 гады |
| Сайт | royalpalaces.se/e… (англ.) |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Грыпсхольм (шведск.: Gripsholms slott) — замак у Марыефрэдзе (Швецыя), размешчаны на востраве возера Меларэн.
Называецца ад імя рыцара Бо Ёнсана Грыпа (шведск.: Bo Jonsson Grip), які заклаў яго каля 1380 года. Бо Ёнсан Грып, прадстаўнік настаражытнейшай арыстакратычнай сям’і Швецыі, служыў каралю Магнусу Эрыксану як дзяржаўны канцлер і вельмі ўплывовы чалавек, бо кароль пастаянна пазычыў у яго грошы. Калі прыходзіў час расплачвацца, кароль плаціў зямлёй. Так Бо Ёнсан Грып атрымаў больш за палову зямель у Швецыі. Пасля дзяржаўнага перавароту пры падтрымцы канцлера шведскі сталец заняў новы кароль Альбрэхт Мекленбургскі. Пры новым каралі ўлада і багацце Грыпа атрымалі беспрэцэдэнтныя магчымасці. У 1386 годзе Бо Ёнсан Грып памёр, вайна за яго спадчыну працягвалася тры гады.
Разлад не закрануў Грыпсхольм, але ў 1386 годзе замак апусцеў і пачаў паступова руйнавацца. Прадстаўнік старажытнай шведскай арыстакратычнай сям’і Стэн Стурэ-старэйшы набыў Грыпсхольм у скарба ў 1472 годзе. Пазней ён перадаў замак як падарунак манахам-картэзіянам, якія заснавалі манастыр Найсвяцейшай Панны Марыі ў Грыпсхольме.
6 чэрвеня 1523 года Густаў I Ваза быў абраны каралём Швецыі, ён прыйшоў да ўлады пасля крывавай вызваленчай вайны супраць датчан на чале з каралём Крысціянам II. Новы валадар атрымаў амаль пусты дзяржаўную скарб і шукаў шляхі яго неадкладнага папаўнення. Адной з крыніц папаўнення стала моцная і заможная каталіцкая царква Швецыі, каб атрымаць доступ да яе багаццяў Густаў Ваза вырашыў рэфармаваць царкву, стаўшы яе кіраўніком. Каталіцызм быў забаронены, манастыры закрыты. Картэзіянскі манастыр у Марыфрыдзе такім чынам трапіў да дзяржавы. На руінах Грыпсхольма пачалося будаўніцтва новага замка.
Замак быў пабудаваны ў 1537—1545 гадах пад кіраўніцтвам архітэктара Хенрыка фон Кёлена. Умацаванне павінна было стаць часткай абарончай структуры Швецыі супраць Даніі, а ў чатырох круглых вежах усталяваны гарматы для абароны ўласнай гавані. У замку кароль захоўваў сваю калекцыю карцін, якая пазней была дастаўлена ў Каралеўскі палац у Стакгольме і ў 1886 годзе стала асновай будучага Нацыянальнага музея Швецыі. Насуперак чаканням, для абароны замак не выкарыстоўваўся, але стаў месцам зняволення.
Эрык XIV, які стаў каралём пасля смерці бацькі Густава I, уступіў у канфлікт са сваім малодшым братам Юханам. Юхан, незадаволены палітыкай брата, наладзіў сувязі з Жыгімонтам Аўгустам, каралём варожай Рэчы Паспалітай, ажаніўся з яго сястрой Кацярынай Ягелонкай і пазычыў яму вялікую суму грошай у заклад сямі замкаў у Лівоніі. Шведскі рыксдаг абвінаваціў Юхана ў здрадзе і ў 1563 годзе прысудзіў да смерці — герцага схаплілі і зняволілі ў замку Грыпсхольм. Зняволенне, даволі мяккае, добраахвотна падзяліла з ім Кацярына. Значную частку свайго зняволення Юхан прысвячаў багаслоўскім заняткам, асабліва чытанню твораў Айцоў Царквы.
У зняволенні ў замку Грыпсхольм Кацярына Ягелонка нарадзіла сына Жыгімонта, будучага караля Рэчы Паспалітай і Швецыі. Пасля выхаду з турмы, у выніку перавароту Юхан заняў сталец, а Эрык XIV быў зняволены, а замак Грыпсхольм быў адным з месцаў яго трымання ў 1571—1573 гадах.
Барацьба за сталец не скончылася. Малодшы сын Густава Вазы, вядомы як герцаг Карл, захапіў сталец і стаў каралём Карлам IX. У часы яго валадарства (1604—1611) ажыццёўлена паэтапная перабудова замка. У прыватнасці, пабудаваны каралеўскі паверх з залай прыёмаў, флігель Карла IX у прадзамкавым умацаванні і спальня герцага Карла, якая дайшла да нашых дзён практычна ў першапачатковым выглядзе.
.JPG)
Пасля смерці Карла X Густава (1654—1660) замак як леннае ўладанне належаў яго ўдаве Гедвізе Элеаноры. Пры ёй у замку праведзены новыя працы, апроч іншага збудаваны так званы флігель Каралевы. У 1708—1709 гадах перабудаваны верхнія паверхі замка.
Пасля 1715 года Грыпсхольмскім замкам пэўны час не карысталіся як каралеўскай рэзідэнцыяй. Некаторыя яго памяшканні ў гэты перыяд былі адведзены пад турму, аднак у часы валадарства Густава III (1771—1792) замак зноў перажыў росквіт. Тым часам пабудаваны будынкі для прыдворных і Грыпсхольмскі замкавы тэатр. У 1773 годзе каралева Сафія Магдалена арганізавала ў замку невялікі тэатр, а ў 1781 годзе архітэктару Эрыку Пальмстэту было даручана ператварыць яго ў паўнавартасны прыдворны тэатр. Праз год ён быў гатовы. У ім была ўладкавана новая сцэна з тэатральнымі механізмамі для змены дэкарацый.
У 1809 годзе ў Грыпсхольмскім замку падпісаў адрачэнне ад стальца кароль Густаў IV Адольф.
Заснаванае ў 1889 годзе Грыпсхальмскае таварыства ў 1891—1899 гадах правяло паэтапную рэканструкцыю замка па чарцяжах архітэктара Фрэдрыка Лільеквіста. Яе мэтай было вызваленне замка ад архітэктурных напластаванняў XVII і XVIII стагоддзяў і вяртанне рэнесанснага выгляду. Пры рэалізацыі гэтага спрэчнага рашэння да каралеўскіх пакояў быў надбудаваны трэці паверх. Перабудову рэзка крытыкавалі, у тым ліку пісьменнік Вернера фон Хейдэнстама.
У наш час у замку размяшчаны музей, часткай якога з’яўляецца і Шведская дзяржаўная партрэтная галерэя з 1400 партрэтамі выбітных шведскіх дзеячаў.
Зноскі
- ↑ а б Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Eriksson, Eva Den moderna stadens födelse: svensk arkitektur 1890—1920 (Ordfront, Stockholm: 1990) ISBN 91-7324-322-1
- Strömbom, Sixten Gripsholm: slottet och dess samlingar 1537—1937 (Nordisk rotogravyr, Stockholm: 1937)
- Tucholsky, Kurt «Schloss Gripsholm»
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Замак Грыпсхольм- Сайт Дзяржаўнага кіравання нерухомасці (швед.) Архівавана 5 жніўня 2009.
- Грипсгольм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Нарматыўны кантроль |
