Дама з гарнастаем

Леанарда да Вінчы
Дама з гарнастаем. 1489–1490 гг.
Dama con l'ermellino
Матэрыял	Дрэва
Тэхніка	алей
Памеры	54 × 40 см
Музей Чартарыйскіх, Кракаў
(інв. MNK XII-209 і 146/9)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Дама з гарнастаем» (італ.: Dama con l'ermellino) — карціна, як лічаць, належыць пэндзлю Леанарда да Вінчы. На думку многіх даследчыкаў, гэта партрэт Чэчыліі Галерані — палюбоўніцы Ладавіка Сфорца па мянушцы Іль Мора, герцага міланскага, што знаходзіць пацверджанне ў складанай сімволіцы карціны.

Разам з «Монай Лізай», «Партрэтам Джынеўры дэ Бенчы» і «Цудоўнай Фераньерай» палатно належыць да ліку чатырох жаночых партрэтаў пэндзля Леанарда.

Верагодная мадэль партрэта

Традыцыйна лічыцца, што мадэллю была палюбоўніца міланскага герцага Чэчылія Галерані. Раней існавала версія, што тая ж самая жанчына намаляваная на іншым партрэце Леанарда — «Цудоўная Фераньера», хоць на цяперашні момант мяркуюць, што ён адлюстроўвае наступную палюбоўніцу герцага — Лукрэцыю Крывелі.

Ідэнтыфікацыя гэтага партрэта як выявы Галерані адносіцца да найноўшага часу. Яшчэ ў 1877 годзе даследчыкі творчасці Леанарда пісалі: «Ад гэтага праслаўленага паэтамі партрэта засталося не больш чым некалькі спрэчных копій і санет Белінчыёні. Паказваюць, што арыгінальны партрэт прыгажуні Чэчыліі быў на працягу XVIII стагоддзя ў валоданні маркіза Boursane ў Мілане. Але дзе ён цяпер? Раней старажытная копія яго знаходзілася ў Амбразіянскай бібліятэцы; і ў Пінакатэцы Мюнхена ёсць „Святая Цэцылія“, якая раней была ў валоданні прафесара Франкі і паходзіць ад копіі аднаго з вучняў Леанарда з вельмі несвятой Чэчыліі Галерані. Таксама ёсць другі арыгінальны партрэт Чэчыліі, які знаходзіцца ў сям’і Палавічыні ў Сан-Калачэра, напісаны на ўзлёце яе славы».

Гарнастай

Разварот мадэлі падкрэсліваецца звярком, традыцыйна званым гарнастаем. Яго прысутнасць на карціне тлумачаць некалькі версій:

• Грэчаская назва гарнастая — стар.-грэч. γαλῆ (Галі) — этымалагічна звязана з прозвішчам Галерані. У той час падобная гульня слоў была папулярная ў свецкіх колах Італіі.
• За свой белы мех гарнастай лічыўся сімвалам чысціні і цноты. Пра гэта Леанарда ведаў: існуе створаны ім малюнак «Алегорыя гарнастая» (Музей Фіцуільяма, Кембрыдж), дзе намаляваная сцэна, у якой гарнастай аддае перавагу быць злоўленым паляўнічым, чым выпацкаць белую скурку. Ён мог падкрэсліваць адпаведнасць палюбоўніцы герцага афіцыйнай прыдворнай маралі: жанчына павінна быць з аднаго боку цнатлівай, з другога — быць выдатнай каханкай. Гэта значыць, нягледзячы на ​​тое, што яна не была ў шлюбе, гэта не было плямай на яе рэпутацыі.
• Адзін навуковец выказаў здагадку, што Чэчылія, напэўна, была цяжарная ў момант напісання партрэта, і гарнастай не толькі выконвае кампазіцыйную функцыю, прыкрываючы жывот, але і пазначае, што байструк не з’яўляецца ганьбай.
• З іншага боку, гарнастай мог адносіцца да Ладавіка Сфорца, бо ён быў членам Ордэна гарнастая (фр.: L'Ordre de l'Hermine; італ.: Ordine dell'Ermellino) Фердынанда I Неапалітанскага з 1488 года і ўключыў яго малюнак у сваю персанальную эмблему. (У літаратуры сустракаецца згадка, што гарнастай быў эмблемай роду Сфорца; гэта не так, эмблемай быў змей-бісцыён.)
• Анатамічна вельмі дакладная выява звярка і яго лапы з кіпцюрамі, па меркаванні даследчыкаў, уступае ў супярэчнасць з яго рэлігійна-маральным статусам і нясе ў сабе сексуальную афарбоўку, пра якую кажа і разрэз рукава сукенкі Чэчыліі — сімвал вагіны. Тэма сексуальнай патэнцыі не з’яўляецца нечым новым для эпохі Рэнесансу.

Спасылкі

• The Lady With An Ermine. Cracow-life.com