Комплекс фабрык у даліне ракі Дэруэнт
| Фабрыкі ў даліне ракі Дэруэнта* | |
|---|---|
| Derwent Valley Mills** | |
| Сусветная спадчына ЮНЕСКА | |
| |
| Тып | Культурны |
| Крытэрыі | ii, iv |
| Спасылка | 1030 |
| Рэгіён*** | Еўропа |
| Каардынаты | 53°01′14″ пд. ш. 1°29′17″ у. д.HGЯO |
| Гісторыя ўключэння | |
| Уключэнне | 2001 год (25-я сесія) |
| * Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА | |
Фабрыкі ў даліне ракі Дэруэнта — прамысловы ландшафт, сфармаваны тэкстыльнымі фабрыкамі XVIII і XIX стагоддзяў і добра захаванымі жылымі памяшканнямі, які ілюструе сацыяльна-эканамічнае развіццё рэгіёну[1].
У гэтым месцы ўпершыню ў пастаральны сельскі краявід Англіі былі ўпісаныя індустрыяльныя пабудовы. Краіна заўсёды вырабляла мноства мануфактурных тавараў, але са з’яўленнем некаторых вынаходак і паўсюднай зменай ручной працы машыннай яна стала лідарам на сусветным рынку.
З 2001 года фабрыкі ў даліне ракі Дэруэнт з’яўляюцца аб’ектам спісу Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў Вялікабрытаніі[1].
Апісанне аб’екта[правіць | правіць зыходнік]
Фабрыка ў Кромфардзе[правіць | правіць зыходнік]
Фабрыка ў Кромфардзе з’яўляецца першай фабрыкай, пабудаванай па сістэме Рычарда Аркрайта ў 1772—1775 гадах, якая дала аснову цэлай індустрыі. Будаўніцтва фабрыкі было падобна эксперыменту: шэраг звязаных паміж сабой будынкаў, выцягнутых уздоўж абрыву, выкарыстанне сілы вады з невялікага ручая Бонсал-Брук і сажалкі Кромфард[2]. Аркрайт, якому былі неабходныя маладыя моцныя рабочыя, быў вымушаны будаваць дамы для іх і іх бацькоў, бо шчыльнасць насельніцтва была невялікі. Ідэя была паўторна выкарыстаная для будаўніцтва другой фабрыкі ў Кромфардзе ў 1776—1777 гадах. Такім чынам, была сфарміравана канцэпцыя індустрыяльнай абшчыны, якая затым шматразова паўтаралася ў іншых паселішчах даліны[3].
Па заканчэнні буму тэкстыльнай прамысловасці фабрыкі неаднаразова прадаваліся, дзяліліся паміж рознымі уладальнікамі. Невялікая частка абсталявання была перададзена ў Музей навукі ў Лондане. У пачатку XX стагоддзя на фабрыках размяшчаліся фарбавальная вытворчасць і пральня. У гістарычным будынку былі ўсталяваныя ліфты, новыя вокны і дзверы. Пажары 1929 і 1961 гадоў знішчылі большую частку фабрыкі[4].
Фабрычны комплекс у Кромфардзе ўключае два асноўных будынка з прыбудовамі, жылыя пабудовы, масты, акведук, будынкі кіравання фабрыкай і многія іншыя пабудовы (усяго каля 20)[2]. У рамках аб’екта сусветнай спадчыны знаходзіцца таксама 10,5 км канала Кромфард. Канал Кромфард працягласцю 23,3 км, злучае Кромфард з каналам Эрэўош (Erewash) і быў пабудаваны ў пачатку 1790-х гадоў. Канал аказаў істотны ўплыў на эканамічны рост Дэрбішыра, з’яўляючыся аж да 1830-х гадоў асноўнай дарогай да Манчэстэра[5].
 |
 |
 |
| Канал Кромфард | Шлюз для кантролю вады | Адзін з будынкаў фабрыкі |
Фабрыка ў Мэсане[правіць | правіць зыходнік]
Фабрыка была пабудавана ў 1783 годзе на рацэ Дэруэнт, што дазволіла ёй першапачаткова мець нашмат вялікую магутнасць, чым фабрыка ў Кромфардзе. Архітэктура будынка, хоць і была выкананая па аналогіі з кромфардскай фабрыкай, адлюстравала павевы свайго часу. Дадатковыя лесвіцы і падсобныя памяшканні дазволілі разгрузіць асноўны вытворчы цэх[6].
Першапачатковы пяціпавярховы будынак у 21 пралёт быў 43,8 метраў у даўжыню і 8,4 метраў у вышыню. Тры выступаючых цэнтральных пралёта былі дэкараваны, мелі венецыянскія вокны і купал. Да 1801 фабрыка працавала за кошт аднаго вадзянога млына, пасля чаго млыноў стала два. Мяркуецца, у гэты ж час будынак стаў шасціпавярховы. Гэтая сістэма, з невялікімі зменамі, пратрымалася да ўводу турбіны ў 1928 годзе. Будынак некалькі разоў дабудоўваўся і перабудоўваўся, апошнія змены былі зробленыя ў 1998 годзе. У цяперашні час у ім размешчаны музей і сувенірны рад[6].
Фабрыка ў абацтве Дарлі[правіць | правіць зыходнік]
Яшчэ адным вядомым будаўніком тэкстыльных фабрык з’яўляецца Томас Эванс і яго брат вялебны Эдмунд Эванс, якія пачалі скупляць землі ў 1770-х гадах. Першая фабрыка ў абацтве не захавалася, яна згарэла ў 1788 годзе. Паколькі яна была застрахавана, будаўніцтва другой фабрыкі на яе месцы пачалося неадкладна. У перыяд з 1796 па 1805 гады фабрыка была значна пашырана, пабудаваны новыя будынкі[7].
У цяперашні час у будынках фабрыкі размешчана некалькі невялікіх кампаній. Агульная колькасць будынкаў, пабудаваных паміж 1782 і 1846 годам, — каля пяці[7].
Іншыя пабудовы[правіць | правіць зыходнік]
Акрамя вышэйпералічанага, пад аховай знаходзіцца тэкстыльная фабрыка Белпер (англ.: Belper), Мілфард (англ.: Milford), фабрыка Смідлі (англ.: Smedley's Mill), фабрыка Пікуаш (англ.: Peckwash Mill) і шаўковая фабрыка (англ.: The Silk Mill) — первая фабрыка па вырабе шоўку[3].
Зноскі
- ↑ а б Derwent Valley Mills (англ.). ЮНЕСКА. Праверана 7 мая 2010.
- ↑ а б History: Key Site: Cromford Mill Complex (англ.)(недаступная спасылка). Derwent Valley Mills. Архівавана з першакрыніцы 4 кастрычніка 2010. Праверана 7 мая 2010.
- ↑ а б History: Key Site: Introduction (англ.)(недаступная спасылка). Derwent Valley Mills. Архівавана з першакрыніцы 4 чэрвеня 2011. Праверана 7 мая 2010.
- ↑ History: Key Site: Cromford Mill (англ.)(недаступная спасылка). Derwent Valley Mills. Архівавана з першакрыніцы 4 кастрычніка 2010. Праверана 7 мая 2010.
- ↑ History: Key Site: The Cromford Canal (англ.)(недаступная спасылка). Derwent Valley Mills. Архівавана з першакрыніцы 4 кастрычніка 2010. Праверана 7 мая 2010.
- ↑ а б History: Key Site: Masson Mill (англ.)(недаступная спасылка). Derwent Valley Mills. Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2011. Праверана 7 мая 2010.
- ↑ а б History: Key Site: Darley Abbey Mills (англ.)(недаступная спасылка). Derwent Valley Mills. Архівавана з першакрыніцы 22 кастрычніка 2010. Праверана 7 мая 2010.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Тысяча чудес света. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2007. — 336 с.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Официальный сайт объекта (англ.). Derwent Valley Mills. Праверана 7 мая 2010.
