Праграма «Фенікс»

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Фенікс.
Эмблема праграмы.

Праграма «Фенікс» (англ.: Phoenix Program, в’етн.: Chiến dịch Phụng Hoàng) — шырокамаштабная супрацьпартызанская аперацыя, якая праводзілася падчас В’етнамскай вайны ў перыяд з 1967 па 1972. Мэтамі праграмы былі выяўленне і нейтралізацыя (шляхам захопу, перавербавання або фізічнай ліквідацыі) ключавых фігур інфраструктуры партызанскага руху на тэрыторыі Паўднёвага В’етнама. Праграма была накіравана на «нейтралізацыю» грамадзянскай інфраструктуры, якая дапамагала В’етконгу, — з дапамогай забойстваў, выкраданняў і сістэматычнага прымянення катаванняў. Праграма была распрацавана ЦРУ і праводзілася паліцыяй і спецслужбамі Паўднёвага В’етнама.

Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]

У 1967 годзе на тэрыторыі Паўднёвага В’етнама налічвалася ад 70 тыс. да 100 тыс. членаў НФВПВ, аб’яднаных у адзіную іерархічную сетку[1]. Практычна ў кожнай вёсцы была ячэйка кампартыі, і партызанскія атрады маглі атрымліваць там харчы і інфармацыю. Інфраструктура НФВПВ аказвала дапамогу мясцовым жыхарам у галіне медыцыны і адукацыі, вяла актыўную прапагандысцкую работу, падмацаваную ўзброенай сілай. Такім чынам, у адрозненне ад афіцыйнага ўрада, што вельмі слаба кантраляваў абстаноўку ў рэгіёнах, НФВПВ дамогся значнага ўплыву на месцах, з’яўляючыся па сутнасці «ценявым урадам».

Праграма[правіць | правіць зыходнік]

Пачатак праграме быў пакладзены дырэктывай камандавання па аказанні ваеннай дапамогі В’етнаму MACV Directive 381-41 ад 9 ліпеня 1967 года[2]. Там яна была названа ICEX (Intelligence Coordination and Exploitation Program), пазней яе перайменавалі ў «Фенікс», перавядучы в’етнамскае назву Phụng Hoàng (фэнхуан — кітайскі аналаг фенікса).

Асноўнай задачай праграмы быў збор інфармацыі аб інфраструктуры НФВПВ і выяўленне сувязяў і ключавых элементаў. Інфармацыя патрэбна была для таго, каб ад буйнамаштабных ваенных аперацый і «зачыстак», да якіх вельмі негатыўна ставілася мясцовае насельніцтва, перайсці да кропкавых удараў па ключавым постацям і такім чынам разбурыць сістэму[2].

У правінцыі і нават у асобныя раёны былі накіраваны спецыяльныя саветнікі, у 1970 годзе іх колькасць складала 704 чалавекі[1]. Акрамя таго, былі арганізаваны цэнтры па зборы інфармацыі і каардынацыі дзеянняў.

Згодна з адмысловым законам, той, хто падазраецца ў датычнасці да партызанаў, падлягаў арышту і суду. Будучы прызнаным вінаватым, чалавек мог быць прысуджаны да 2 гадоў турэмнага зняволення з магчымасцю падаўжэння тэрміну да 6 гадоў. Каб пазбегнуць агавораў і залішняй стараннасці кіраўнікоў на месцах, працэдура прадугледжвала наяўнасць сведчанняў датычнасці да партызанскай дзейнасці з трох розных крыніц. Непасрэдны арышт праводзіўся сіламі мясцовай в’етнамскай паліцыі, у асаблівых выпадках прыцягваліся спецыяльныя паліцэйскія падраздзяленні, якія прайшлі падрыхтоўку пад кіраўніцтвам работнікаў ЦРУ. Пры арышце кіраваліся правілам, што жывы арыштаваны лепш за мёртвага, таму што можа стаць крыніцай інфармацыі для іншага арышту[3].

Вынікі аперацыі[правіць | правіць зыходнік]

За перыяд з 1968 па 1972 гады ў рамках аперацыі было нейтралізавана 81740 актывістаў НФВПВ, 26369 з іх было забіта. Паводле Стэнлі Карноў, адзін з высокапастаўленых паўночнав’етнамскіх военачальнікаў — генерал Чан До — адгукаўся аб аперацыі «Фенікс» як аб «надзвычай разбуральнай»[4]. Чыонг Нхы Танг, міністр юстыцыі Паўночнага В’етнама, пісаў у сваіх мемуарах, што «Фенікс» «быў небяспечна эфектыўны»[5]. Аднак гэта не мяняе таго факту, што невінаватае грамадзянскае насельніцтва было значнай часткай ахвяр аперацыі.

Зноскі

  1. ↑ а б Dale Andrade, Lt. Colonel James Р. Willbanks. CORDS/Phoenix: Counterinsurgency Lessons from Vietnam for the Future  (англ.) // Military Review. — March-April 2006.
  2. ↑ а б MACV Directive 381-41 от 9 июля 1967 года (англ.)(недаступная спасылка). thememoryhole.org. Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2009. Праверана 21 красавіка 2009.
  3. ↑ Lt. Colonel Ken Tovo. From the ashes of the Phoenix: Lessons for contemporary counteinsurgency operations // USAWC Strategy Research Project
  4. ↑ Stanley Karnow. Vietnam: A History. — New York: Viking Press, 1983.
  5. ↑ Trương Như Tạng. A Viet Cong Memoir: An Inside Account of the Vietnam War and its Aftermath. — New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1985.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • William Rosenau & Austin Long. The Phoenix Program and Contemporary Counterinsurgency. — RAND Corporation. — National Defense Research Institute, 2009. — P. 27. — ISBN 978-0-8330-4745-8.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Праграма_«Фенікс»&oldid=4659721"