Вольга Аляксандраўна Спясіўцава

Вольга Аляксандраўна Спясіўцава
Дата нараджэння	18 ліпеня 1895(1895-07-18)
Месца нараджэння	Растоў-на-Доне, Расійская імперыя
Дата смерці	16 верасня 1991(1991-09-16) (96 гадоў)
Месца смерці	Нью-Ёрк, ЗША
Месца пахавання	Рускія могілкі ў Нова-Дзівееве[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР  ЗША
Адукацыя	Акадэмія рускага балета імя А. Я. Ваганавай
Прафесія	харэограф, балерына, балерына, танцоўшчыца, танцавальны педагог
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вольга Аляксандраўна Спясіўцава (руск.: О́льга Алекса́ндровна Спеси́вцева; 6 [18] ліпеня 1895, Растоў-на-Доне, Расійская імперыя — 16 верасня 1991, Нью-Ёрк, ЗША) — руская прыма-балерына.

Біяграфія

Вольга Спясіўцава нарадзілася ў Растове-на-Доне 6 (18) ліпеня 1895 года. Бацька быў правінцыйным тэатральным акцёрам. У сям’і, акрамя Вольгі, было яшчэ чацвёра дзяцей. Калі Вользе споўнілася шэсць гадоў, бацька памёр ад туберкулёзу, пакінуўшы без сродкаў да існавання вялікую сям’ю. Маці Усціння Маркаўна, не ў сілах пракарміць усіх, вымушана была аддаць у дзіцячы прытулак пры доме ветэранаў сцэны трох старэйшых дзяцей: Анатоля, Зінаіду і Вольгу. Туды прымалі дзяцей — акцёрскіх сірот на поўнае ўтрыманне. Усе трое пазней былі прыняты ў Санкт-Пецярбургскае тэатральнае вучылішча.

У Імператарскім тэатральным вучылішчы Вольга вучылася ў балетным класе К. М. Кулічаўскай. На выпускным спектаклі Спясіўцава паказала сябе таленавітай класічнай балерынай. «Найбольш здольнай з маладых дачок Тэрпсіхоры лічаць Спясіўцаву, якая вылучылася на экзаменацыйным спектаклі ў балеце „Казка Белай ночы“», — паведамляла «Пецярбургская газета». Скончыўшы вучылішча ў 1913 годзе, яна тут жа была прынята на пецярбургскую сцэну імператарскай балетнай трупы, дэбютаваўшы на сцэне Марыінскага тэатра ў балеце «Раймонда» ў выкананні адной з невялікіх партый. У далейшым сваё мастацтва ўдасканальвала ў Кацярыны Вазем і Агрыпіны Ваганавай.

Фокін запрасіў яе працаваць з ім у Амерыцы. Аднак да гэтага часу яна знаёміцца з літаратурным і балетным крытыкам-мадэрністам А. Л. Валынскім, якія аказалі на балерыну велізарны творчы ўплыў, а неўзабаве сталым яе грамадзянскім мужам. Валынскі быў прыхільнікам класічнага балета і адкідаў новаўвядзенні і балетныя рэформы, і Вольга Спясіўцава пад яго ўплывам адмовілася ад супрацоўніцтва з Фокіным. Але праз год пасля адмовы Фокіну і праз тры гады пасля пачатку балетнай кар’еры ўжо гастралявала з «Рускім балетам Дзягілева» ў ЗША. Яна стала партнёркай Ніжынскага ў «Сільфідах» і «Здані ружы». Слава аб гэтым балетным дуэце перасекла ўсе межы і азначыла зусім новыя рубяжы для зусім яшчэ юнай выканаўцы. Паводле падання, Дзягілеў любіў паўтараць словы вялікага Энрыка Чэкеці: «У свеце нарадзіўся яблык, яго разрэзалі напалам, адна палова стала Ганнай Паўлавай, другая — Вольгай Спясіўцавай». Пры гэтым ён дадаваў: «Для мяне Спясіўцава — той бок яблыка, які звернуты да сонца». «Калі я ўбачыў Паўлаву, то падумаў, што яна — мая Тальёні. Але Спясіўцава была танчэйшая і чысцейшая за Паўлаву», — успамінаў Дзягілеў.

З 1918 года яна ўжо вядучая танцорка, а з 1920 — прыма-балерына Марыінскага тэатра. З 1919 года Вольга Спясіўцава пачала займацца ў Ваганавай, і гэтыя заняткі і перадача досведу старэйшай балерыны аказалі вялікі ўплыў. У 1919 годзе, калі краіне было зусім не да балета і ўсё вакол разбуралася, Вольга Спясіўцава пад кіраўніцтвам Ваганавай падрыхтавала галоўныя партыі ў балетах «Жызэль» і «Лебядзінае возера». У тым жа годзе да яе рэпертуару дадаюцца «Карсар», «Баядэрка» і любімая ёю, адна з лепшых роляў — Эсмеральда. Вялікая нагрузка і вогненны паслярэвалюцыйны Петраград прыводзяць да хваробы — пачынаюцца сухоты. На сцэну яна вяртаецца ў маі 1921 года.

Растаўшыся з Акімам Валынскім неўзабаве пасля прыходу бальшавікоў да ўлады, яна стала фактычнай жонкай працаўніка Петрасавета Барыса Каплуна, які ў выніку дапамог ёй у 1924 годзе эміграваць разам з маці нібы на лячэнне ў Італію, але балерына засталася ў Францыі, дзе ў 1924—1932 гадах выступала ў парыжскім «Гранд-Апера», стаўшы вядучай запрошанай балерынай парыжскай Оперы. У 1924 годзе суправаджала намесніка дырэктара «Сеўзапкіно» Альберта Сліўкіна ў яго паездцы па Еўропе. Працуючы ў Парыжы, яна знаходзіла час для гастроляў. На гастролях 1927 года ў Італіі танчыла «Жар-птушку», «Лебядзінае возера», «Вяселле Аўроры». У тым жа годзе Джордж Баланчын спецыяльна для яе паставіў балет «Котка» на музыку Анры Сагэ. Вярнуўшыся ў Гранд Апера, Вольга Спясіўцава прыняла ўдзел у балеце «Трагедыя Саламеі» на музыку Ф. Шміта і Н. Гуэры. Пасля таго як пасаду галоўнага балетмайстра заняў Серж Ліфар, яна выконвала партыі ў яго балетах «Творы Праметэя», «Вакх і Арыядна». Яе французскімі партнёрамі былі рускія артысты Вацлаў Ніжынскі і Серж Ліфар, а таксама англійскі артыст Сідні Фрэнсіс Патрык Чыпендал Хілі-Кей (Healey-Kay), які хаваўся за рускім псеўданімам Антон Долін; праз шмат гадоў Ліфар і Далін напісалі мемуарныя кнігі пра яе трагічны лёс. Там жа яна выйшла замуж яшчэ раз — за руска-французскага танцоўшчыка і педагога Барыса Князева.

З 1932 года Спясіўцава працавала з трупай Фокіна ў Буэнас-Айрэсе, а ў 1934 годзе, на становішчы зоркі, яна наведвае Аўстралію ў складзе былой трупы Ганны Паўлавай, якой у гэты час кіраваў Віктар Дандрэ.