Ёжэф Дудаш

Ёжэф Дудаш
венг.: Dudás József
Дата нараджэння	22 верасня 1912(1912-09-22)
Месца нараджэння	Тыргу-Мурэш, жудзец Мурэш, Румынія
Дата смерці	19 студзеня 1957(1957-01-19) (44 гады) ці 16 студзеня 1957(1957-01-16) (44 гады)
Месца смерці	Будапешт, Венгерская Народная Рэспубліка
Пахаванне	Новыя грамадскія могілкі[d]
Грамадзянства	Румынія  Каралеўства Румынія  Венгрыя
Партыя	Romanian Socialist Party[d] Незалежная партыя дробных гаспадароў[d] Румынская камуністычная партыя
Род дзейнасці	слесар, рэвалюцыянер, мясцовы палітык, палітычны актывіст
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ёжэф Дудаш (венг.: Dudás József; 22 верасня 1912, Марошвашархей — 19 студзеня 1957, Будапешт) — румынскі і венгерскі палітычны актывіст, удзельнік камуністычнага падполля, потым непрымірымы антыкамуніст. Займаў самыя радыкальныя пазіцыі ў Венгерскім паўстанні 1956 года. Узначаліў групу баевікоў, камандаваў масавымі пагромамі і забойствамі супрацоўнікаў камуністычнай дзяржбяспекі. Узначальваў адзін з рэвалюцыйных камітэтаў, сфармуляваў і абвясціў палітычную праграму паўстанцаў. Пасля падаўлення паўстання арыштаваны і пакараны смерцю.

Камуніст у Румыніі

Нарадзіўся ў працоўнай сям'і трансільванскіх венграў. У 14-гадовым узросце далучыўся да працоўнага руху. Глыбока прасякнуўся камуністычнымі ідэямі, быў у нелегальнай кампартыі Румыніі. Быў арганізатарам страйкавага руху. За падпольную камуністычную дзейнасць у 1933 годзе быў арыштаваны румынскімі ўладамі і прысуджаны да 9-гадовага зняволення. У 1939 годзе вызвалены па амністыі.

Калі ў 1940 годзе Трансільванія была перададзена ў склад Венгрыі ў выніку Другога Венскага арбітражу, Ёжэф Дудаш перабраўся ў Будапешт. Без спецыяльнай адукацыі асвоіў інжынерныя навыкі, працаваў механікам на заводзе.

Антыфашыст у вайне

Ёжэф Дудаш прымаў актыўны ўдзел у венгерскім антыфашысцкім руху, быў сувязным камуністычнага падполля. Выступаў у якасці пасярэдніка паміж кіраўнікамі кампартыі Венгрыі Ласла Райкам, Дзьюлай Калаі і лідарамі Незалежнай партыі дробных гаспадароў (НПДГ) Золтанам Тылдзі, Янушам Чорбай.

Цесныя сувязі Дудаша з камуністамі сталі вядомыя прыхільнікам-антынацыястам Міклаша Хорці. Па іх ініцыятыве Дудаш быў уключаны ў склад дэлегацыі прэм'ер-міністра Гезы Лакаташа, якая праводзіла ў Маскве перамовы пра выхад Венгрыі з Другой сусветнай вайны. Ёжэф Дудаш знаходзіўся ў Венгерскім фронце, што яднаў камуністаў, сацыял-дэмакратаў і НПДГ, быў адным з заснавальнікаў прасавецкага Вызвольнага камітэта Венгерскага нацыянальнага паўстання.

Апазіцыянер у Венгрыі

Пасля вайны Ёжэф Дудаш усё больш дыстанцыяваўся ад камуністаў, якія прыйшлі да ўлады. Дудашу не падабаліся татальная рэгламентацыя, палітычныя рэпрэсіі, наяўнасць на тэрыторыі Венгрыі савецкіх войскаў. Дудаш уступіў у НПДГ і быў абраны ва Урад Будапешта. Яго стаўленне да партыйнага рэжыму Мацьяша Ракашы рабілася ўсё больш негатыўным.

Дудаш зблізіўся з антыкамуністычным падполлем, заняўся распаўсюдам улётак. У 1947 годзе ён быў арыштаваны камуністычнай дзяржбяспекай, але на наступны год вызвалены па заступніцтве Ласла Райка.

У 1951 годзе Дудаш быў зноў арыштаваны і выдадзены румынскім камуністычным уладам, якія арыштавалі яго па абвінавачанні ў правакатарстве ў гады вайны. Вызваліўшыся ў 1954 годзе, Дудаш вярнуўся ў Венгрыю. Працаваў спецыялістам па халадзільнай тэхніцы.

Гл. таксама

• Гергей Понграц
• Шандар Рац