Алена Самойлаўна Сляповіч

Алена Самойлаўна Сляповіч
Дата нараджэння	13 кастрычніка 1951(1951-10-13) (72 гады)
Месца нараджэння	Мінск, БССР, СССР
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Род дзейнасці	вучоная
Навуковая сфера	псіхалогія, псіхалогія развіцця, педагагічная псіхалогія, спецыяльная псіхалогія
Месца працы	БДПУ БДУ Навукова-даследчы інстытут педагогікі Міністэрства асветы БССР[d]
Навуковая ступень	доктар псіхалагічных навук (1994)
Навуковае званне	прафесар (1994)
Альма-матар	Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя А. М. Горкага (1972)

Алена Самойлаўна Сляпо́віч (нар. 13 кастрычніка 1951, Мінск, БССР) — беларускі псіхолаг, прафесар, доктар псіхалагічных навук, з’яўляецца самым буйным даследчыкам у сферы спецыяльнай псіхалогіі на тэрыторыі Беларусі і адным з найбуйнейшых на тэрыторыі постсавецкай прасторы.

Біяграфія

Нарадзілася 13 кастрычніка 1951 года ў Мінску. У 1972 годзе скончыла з адзнакай Беларускі дзяржаўны педагагічны інстытут ім. М. Горкага па спецыяльнасці «Настаўнік-лагапед дапаможнай школы». Па размеркаванні тры гады працавала загадчыцай лагапедычнага кабінета ў г. Маладзечна і паралельна рыхтавалася да ўступных экзаменаў у аспірантуру. Ужо ў гэты перыяд у Алены Сляповіч праявілася цікавасць да дзяцей з моўнымі і інтэлектуальнымі парушэннямі і сфармавалася асаблівае да іх стаўленне. Гэта стаўленне не было проста даследчай цікавасцю навукоўца. Хутчэй яго можна ахарактарызаваць як асабісты ўдзел, як тое, што дазваляе дзіцяці ўспрымаць сябе як самакаштоўнасць незалежна ад сваіх здольнасцяў. У сваіх пазнейшых працах А. Сляповіч назвала такое стаўленне словамі Р. Кіплінга «Мы з табой адной крыві: ты і я».

А. С. Сляповіч едзе паступаць у аспірантуру Інстытута дэфекталогіі Акадэміі педагагічных навук у Маскве на спецыяльнасць «Спецыяльная педагогіка», аднак вырашае паступаць не на педагогіку, а на спецыяльную псіхалогію. Для гэтага патрабавалася здаваць не ўступныя, а адразу кандыдацкія экзамены ў прыёмнай камісіі, у якую ўваходзілі найслынныя псіхолагі.

Праз 2 гады і 1 месяц у 1978 г. абараніла кандыдацкую дысертацыю па тэме «Актыўная гаворка дашкольнікаў з затрымкай псіхічнага развіцця». Дысертацыя была высока адзначана не толькі выдатнымі псіхолагамі і дэфектолагамі, але і псіхалінгвістамі.

Пасля вяртання ў Мінск працуе ў Нацыянальным інстытуце адукацыі па 1986 г. За гэты час яна займаецца вывучэннем асаблівасцей дзяцей з затрымкай псіхічнага развіцця і шмат у чым дзякуючы ёй у рэспубліцы адкрываюцца школы, якія працуюць па спецыяльных праграмах для такіх дзяцей. Таксама ўпершыню ў Рэспубліцы была адкрыта эксперыментальная група для дзяцей з затрымкай псіхічнага развіцця на базе 235 дзіцячага садка г. Мінска. У гэты перыяд быў праведзены шэраг найбуйнейшых даследаванняў гульнявой дзейнасці дашкольнікаў з затрымкай псіхічнага развіцця, на падставе якіх распрацоўваліся псіхакарэкцыйныя праграмы.

З 1986 па 1990 гг. працуе на кафедры алігафрэнапедагогікі дэфекталагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага педагагічнага інстытута. Пазней яна пераходзіць на факультэт перападрыхтоўкі.

Па сутнасці, А. С. Сляповіч пачала ствараць асаблівы кірунак псіхалагічных даследаванняў, у якім спецыяльная псіхалогія трактавалася як псіхалагічная практыка працы з дзецьмі, якія маюць адхіленні ў псіхафізічным развіцці.

У 1994 г. у Маскве адбываецца абарона доктарскай дысертацыі па сукупнасці апублікаваных Аленай Самойлаўнай прац на тэму «Псіхалагічная структура затрымкі псіхічнага развіцця ў дашкольным узросце».

Пасля абароны доктарскай у жыцці Алены Сляповіч надыходзіць новы перыяд. Гэты перыяд звязаны з паступленнем на працу ў БДУ на кафедру псіхалогіі і стварэннем уласнай навуковай школы і падрыхтоўкай студэнтаў. Яна з’яўляецца кіраўніком навуковай школы ў галіне псіхалогіі дзяцей з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця (19.00.10 — карэкцыйная псіхалогія). Пад яе кіраўніцтвам за гэты перыяд было абаронена 7 кандыдацкіх дысертацыі. Многія з яе студэнтаў працуюць у сферы псіхалагічнай практыкі дапамогі дзецям з адхіленнямі ў псіхафізічным развіцці.

У БДУ А. С. Сляповіч чытае на аддзяленні псіхалогіі курс «Спецыяльная псіхалогія» і спецкурс «Псіхадыягностыкі і псіхакарэкцыі анамальнага развіцця дзіцяці», а таксама курс «Псіхалогія» на аддзяленнях філасофіі і сацыялогіі.

А. С. Сляповіч ажыццяўляла кіраўніцтва праектам, які фінансаваўся Міністэрствам адукацыі РБ «Тэарэтычныя падставы ўніверсітэцкай падрыхтоўкі псіхолагаў да практыцы карэкцыйнай працы» (тэрміны выканання 2004—2006 гг., № дзяржрэгістрацыі 20041250) у рамках галіновай навукова-тэхнічнай праграмы «Адукацыя і здароўе». У выніку даследавання былі выяўленыя адукацыйныя ўмовы і змест універсітэцкай падрыхтоўкі псіхолагаў да практыцы працы з дзецьмі, якія маюць адхіленні ў псіхафізічным развіцці. Вынікі знайшлі адлюстраванне ў навуковых і вучэбна-метадычных працах.

Акрамя таго, з 2006 г. А. С. Сляповіч пачынае кіраваць праектам «Псіхалогія здароўя: тэорыя і практыка» (тэрміны выканання 2006—2010 гг., № дзяржрэгістрацыі 20061274). Па тэме «Псіхалогія здароўя: тэорыя і практыка» атрыманы і апублікаваныя вынікі даследаванняў, якія адлюстроўваюць вынікі тэарэтыка-метадалагічнага аналізу асноўных палажэнняў псіхалогіі здароўя і канцэпцый здаровага ладу жыцця. Вынікі тэарэтычных і эмпірычных даследаванняў знайшлі сваё прымяненне пры стварэнні вучэбных дапаможнікаў, курсаў лекцый, вучэбна-метадычных комплексаў.

Навуковая дзейнасць

За час сваёй прафесійнай дзейнасці А. С. Сляповіч апублікавала больш за 150 прац. З іх большая частка прысвечана даследаванням дзяцей з адхіленнямі ў псіхафізічным развіцці. Найбольш значная манаграфія «Гульнявая дзейнасць дзяцей з затрымкай псіхічнага развіцця» (1990), выдадзеная на рускай мове, па ініцыятыве замежных калег перакладзеная на японскую мову.

Навуковыя і прыкладныя інтарэсы:

• па галінах: спецыяльная псіхалогія, педагагічная псіхалогія, псіхалогія развіцця;
• па прадмеце: гульнявая дзейнасць дзяцей з інтэлектуальнай недастатковасцю, развіццё гаворкі ў дзяцей з інтэлектуальнай недастатковасцю, дыферэнцыяльная дыягностыка адхіленняў у псіхафізічным развіцці, псіхалагічная структура затрымкі псіхічнага развіцця, анамальны дзіця ў структуры сям’і, практыка псіхалагічнай дапамогі дзецям, якія маюць лёгкія адхіленні ў псіхафізічным развіцці, падрыхтоўка псіхолагаў да работы з дзецьмі з асаблівасцямі псіха-фізічнага развіцця.

Узнагароды

• лаўрэат конкурса на вылучэнне кандыдатур на ўстанаўленне персанальных надбавак за выдатны ўклад у сацыяльна-эканамічнае развіццё рэспублікі спецыялістам і кіраўнікам, якія фінансуюцца з бюджэту і карыстаюцца дзяржаўнымі датацыямі арганізацый адукацыі;
• грамата БДУ (30 кастрычніка 2006 г., № 225);
• дыплом расійскага навукова-метадычнага часопіса «Дэфекталогія» «за падрыхтоўку новага пакалення аўтараў з Рэспублікі Беларусь» (чэрвень, 2008).

Літаратура

• Сляповіч Алена Самойлаўна // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 37. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).

Спасылкі

• Сляповіч, Алена Самойлаўна Архівавана 5 жніўня 2018. // Факультэт філасофіі і сацыяльных навук Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Персанальная старонка
• Спецыяльная псіхалогія Архівавана 25 ліпеня 2018. // Сайт навуковай школы А. С. Сляповіч
• Электронная бібліятэка БДУ(недаступная спасылка) // Аўтарка А. С. Сляповіч у электроннай бібліятэцы Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта
• Сляповіч Алена Самойлаўна на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»
• Сляповіч Алена Самойлаўна, доктар псіхалагічных навук на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»